Uposljednje vrijeme učestala su poređenja aktuelnih dešavanja na crnogorskoj političkoj sceni sa događajima iz doba tragične 1918. godine. Najmanji zajednički sadržalac nijesu samo tzv. „oslobodioci“, već udar na ustavne i pravne norme, poništenje svih crnogorskih značajki i namjera nasilnog utapanja u drugu državu, danas poznatu kao „SS“ zajednicu. Kao što smo 1918. imali organizovanu, rušilačku i ubilačku grupu plaćenu i pripremanu izvan Crne Gore, tako smo raznim postizbornim kalkulacijama i instaliranjem po modelu specijalnog hladnog rata na vlast dobili udruženi zločinački poduhvat. Zanimljivo, uloga nekih međunarodnih faktora kao da se preklapa.
Krahu Crne Gore, osim dugo spremanih namjera spoljnjeg neprijatelja, doprinijelo je moralno posrnuće i izdajnička djelatnost domaćih odroda. Ponovićemo slikovitu konstataciju koju je dao 1924. godine beogradski novinar Pantelija Jovović: „Slom Crne Gore 1915. i način njenog ujedinjenja sa Srbijom 1918. g. dva su kobna datuma u njenoj istoriji. Prvi datum može se nekako i pravdati ali ovaj drugi jeste najgrozniji spomen srama i stida zvaničnoga Beograda. Golgota, koju je preživljavala Srbija za vreme evakuacije kroz albanske gudure, ni približno nije ravna onoj Golgoti, koju je Crna Gora preživela za vreme Ujedinjenja. No sve do 1921. g. o tim nečuvenim zločinima režima nije se ništa znalo.“
Taj „slom i način“ najbolje se ogledaju u sprovođenju tzv. Podgoričke skupštine, pretenciozno nazvane „Velika Narodna Skupština Srpskog Naroda u Crnoj Gori“. Narod je malo učestvovao, pokošen španjolicom, izgladnio. Na granici su zaustavljeni oficiri i intelektualci koji nijesu bili potkupljeni ili se dobrovoljno izjasnili da su za prisajedinjenje. Da bi se uz novac obezbijedila „demokratičnost“ izbora, komandant Jadranskih trupa Dragutin Milutinović traži pojačanje, da se „najažurnije upute još dva bataljona pešadije i jedna do dve baterije“.
„24. XI skupština se sastala. Jednoglasno je 26. XI 162 prisutna, donijela odluku. Od 168 poslanika bilo je 11 seljaka, popova 22, učitelja 28, advokata i sudija 22.“ Đaci se vratili kući da je oburdaju. U Izvršni odbor ušli su vojvoda Stevo Vukotić (on je posebno bio „ugrožen“, kao kraljičin brat), Marko Daković, Lazar Damjanović, Risto Jojić i Spasoje Piletić. Izvršni odbor se zahvalio komandantu Jadranskih trupa, jer je slobodnu volju osigurala vojska. Većina naroda bila protiv načina takozvanog ujedinjenja.
Do juče i od juče
Na samoj skupštini moglo je što niđe nije, ali je patentirano za neke kasnije izbore. Tako je ispalo da je na samom skupu glasao jedan od glavnih „crnorukaca“ Marko Daković, iako nije bio još stigao iz zarobljeništva. Zapisnik je izgleda bio napisan ranije, jer ništa što je diskutovano i govoreno nije našlo mjesta u njemu, ako je imalo odskakalo od zadate teze. Članovi Odbora utrkivali su se u izjavama tipa: „Interesi Crne Gore zahtijevali su da se pripojimo Srbiji, a da bi se to provelo mi smo morali svrći kralja Nikolu, pa sve da je najbolji vladar“. Ili drugi: „Mi smo revolucionarna skupština, koja zakone provodi silom“.
Najzanimljivije su izjave člana glavnog odbora Milosava Raičevića: „Mi smo ovdje okupljeni mimo zakona, ali ipak pravilno!“ i Sava Fatića koji traži: „Ja vas molim, gospodo, da stavimo na stranu Istoriju Crne Gore. Što se pak tiče njezine političke istorije, ja je dijelim na dva dijela: na do juče i od juče. Mi više nijesmo Crnogorci nego Srbi“.
Da se vratimo takozvanoj skupštini. Onim izjavama je od samih učesnika sve rečeno o legitimitetu i legalitetu ove, protivustavno napravljene „skupštine“. Pored rušenja svih zakonskih normi i nemanja nikakvog uporišta za sazivanje bilo kakve skupštine, apsurd je to da strani državljani, u stranoj državi organizuju izbore. To su svojim radovima najbolje pokazali Živojin Perić, koji je jedan od najznačajnijih srpskih pravnih mislilaca prije Drugog svjetskog rata, pa Mijat Šuković i mnogi drugi.
Čak se u knjizi Slobodana Turlakova, objavljenoj 2012. u Srbiji, kaže: „Da je do „ujedinjenja“ Crne Gore i Srbije (1918) došlo bez sazivanja srpske Narodne skupštine, čime je „povređen Ustav Kraljevine Srbije te je i samo ujedinjenje u Kraljevinu SHS bio protivzakoniti akt, pa prema tome i ništavan i nevažeći“. Naravno i po crnogorskom, tada još uvijek važećem ustavu, taj čin, kao i sama takozvana Podgorička skupština, bili su protivzakoniti, ništavni i nevažeći. I ništa do danas nije promijenilo taj status.
Opšte nezadovoljstvo
Milutinović 15. januara 1919. izvještava komandanta Druge armijske oblasti u Sarajevu: „Nezadovoljstvo sa Srbijom opšte... jer su razočarane sve nade: i političke i ekonomske… Izvršni narodni odbor pogrešno shvata situaciju i ne pokazuje dovoljno takta za upravljanje ovom pokrajinom. Zbog toga nema ni autoriteta, niti vlasti, koje on postavlja, imaju kakav značaj… Protiv njega ustaju čak i ogorčeni protivnici starog režima…“
Bilo je zabranjeno kretanje iz sela u selo, iz sreza u srez, bez propusnice. „I to se sve nazivalo oslobođenjem i ujedinjenjem i ostvarivanjem vjekovnog sna! Doduše, ima i ružnih snova! – konstatuje Radoslav Rotković u svojoj knjizi „Velika zavjera protiv Crne Gore“.
Francuska se prije izvjesnog vremena izvinila za zločin koji je svojim postupanjem učinila prema Crnoj Gori i kralju Nikoli. No, izgleda da ponovo igraju zakulisne igre i koriste Crnu Goru za neke svoje kombinacije. O ulozi Francuske uoči završetka Prvog svjetskog rata pisao je i dr Novica Radović u knjizi „Crna Gora na savezničkoj golgoti“ (Peć, 1938). On piše o noti koju su Francuzi podnijeli Austro-Ugarskoj, nudeći mir, u kojoj je navedeno da će pomoći da se isprave granice između Crne Gore i AU Monarhije, s tim da Lovćen pripadne Austriji, a Crna Gora se pripoji Srbiji, koja bi dobila i jedno pristanište na Jadranu. Zato su Srbija i Francuska nastavljale sa prljavom propagandom protiv kralja Nikole i Crne Gore.
Radović smatra da vladarima Srbije narod ne bi oprostio što su na onakav način ostavili zemlju i da je bilo potrebno da se ne vrate praznih ruku: „Trebala je pobjeda ili kakva kompenzacija, pa da se mogu povratiti u otadžbinu, da im se ne „cvikuju“ karte pri povratku, kako je to javno govorio u Solunu pok. Dragutin Dimitrijević – Apis. Izgledi na pobjedu Antante bili su u to doba minimalni... Koncesija, dakle, Austriji treba da bude Lovćen i „Solunski proces“..., a kompenzacija Srbiji ostatak Crne Gore i izlaz na Jadransko more“. Uz ovo dr Radović citira riječi princa Sikst Burbonskog: „Evo još jedan narod, crnogorski narod, kojim se raspolaže prije no se sam jasno izjasni. Isti čin odigrao se sa arbanaškim narodom 3. juna 1917.“
Danas se neke zle kompenzacije vrte oko navodnog „malog Šengena“ i domaćih izvođača tuđih nakana, čija „oslobodilačka“ djelatnost sve više nailazi na ogorčenje probuđenih crnogorskih građana, koji neće ni čekati ni dozvoliti da drugi odlučuju u njegovo ime.
