U dvadesetom vijeku u Crnoj Gori samo su Podgorica i Nikšić imali postrojenja za tretman otpadnih voda: jedno je ubrzo postalo nedovoljno za glavni grad koji se brzo širio, a nikšićko postrojenje radilo je vrlo kratko, do 1975. godine.
Od tada je, prema podacima Ministarstva održivog razvoja i turizma, uloženo oko 300 miliona eura kako bi se izgradilo više od 300 kilometara kanalizacione mreže i 14 postrojenja. Trenutno se radi na izgradnji još pet postrojenja za tretman komunalnih otpadnih voda (PPOV). A do 2027. godine planirano je da sve opštine imaju prve faze postrojenja.
FINANSIRANJE
- Planom upravljanja komunalnim otpadnim vodama u Crnoj Gori do 2035. godine, predviđene su aktivnosti vrijedne 472 miliona eura iz kojih će se potpuno izgraditi postrojenja za tretman komunalnih otpadnih voda i proširiti kanalizacioni sistemi u svim prepoznatim aglomeracijama, njih 37 - rekla je Pobjedi rukovoditeljka Direkcije za komunalni razvoj Ministarstva održivog razvoja i turizma Snežana Didanović.
Naglašava da je u strukturi finansiranja predviđeno je učešće EU fondova ito bespovratnih sredstava u iznosu od 255,4 miliona eura, što čini 54 odsto ukupnih ulaganja. Oreostgali dio potrebnih finansija crpiće se iz državnog budžeta, kao i budžeta lokalnih zajednica, eko fonda, te ostalih izvora.
Didanović dodaje da obezbjeđenje finansijskih sredstava nije predviđeno jednokratno, već u periodu do 2035. godine.
PROŠIRENJE MREŽE
Naravno, planom je predviđeno da može biti obuhvaćen veći prostor od gradskog jezgra opštine, te da ih u nekoj opštini može biti više postrojenje za prečišćavanje.
- Iako u Crnoj Gori imamo 23 opštine, prepoznali smo 37 aglomeracija koje treba da imaju kolektore i postrojenja za tretman komunalnih otpadnih voda - kazala je Didanović dodajući da će se od 472 miliona eura za izgradnju planiranih postrojenja odvojiti 131 milion eura.
Za proširenje kanalizacione mreže i povezivanje novih objekata, kako je procijenjeno, potrebno je izdvojiti 212 milliona eura, dok su ostali troškovi vezani za rekonstrukciju kolektorskog sistema.
Prva postrojenja za prečiščavanje otpadnih voda izgrađena su u Nikšiću i Podgorici i to postrojenje za tretman komunalnih otpadnih voda u Podgorici 1978. godine na bazi konvencionog aktivnog mulja.
- Ovo postrojenje je rekonstruisano 2007. godine i u upotrebi je i danas, dok je postrojenje u Nikšiću pušteno u funkciju 1975. godine, ali je funkcionisalo kratko. Ostale opštine nijesu imale postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u 20. vijeku - navodi Didanović.
PREOKRET OD 2005.
Ona je objasnila da je do prekretnice u razvoju oblasti otpadnih voda, došlo 2005. godine usvajanjem Master plana odvođenja otpadnih voda Crnogorskog primorja i opštine Cetinje (2005-2029) i Strateškog master plana za kanalizaciju i otpadne vode u centralnom i sjevernom regionu Crne Gore (2005-2029) od Vlade, a na prijedlog ministarstva nadležnog za zaštitu životne sredine.
- Ova dokumenta primjenjivana su do kraja prošle godine, kada je Vlada usvojila novi strateški dokument „Plan upravljanja komunalnim otpadnim vodama u Crnoj Gori (2020-2035)“. Od 2006. godine, izvršena je rekonstrukcija postrojenja za tretman otpadnih voda u Podgorici (2007), izgrađeni mali PPOV sistemi u Virpazaru, Rijeci Crnojovića, Jazu, izgrađena i puštena u funkciju nova postrojenja za tretman otpadnih voda: u Mojkovcu (2008), na Žabljaku (2013), u Budvi (2014), u Nikšiću (kraj 2015). U toku 2016. godine pušteno je u funkciju postrojenje za tretman otpadnih voda za opštine Kotor i Tivat u toku 2016. godine, dok je postrojenje u Herceg Novom u završnoj fazi izgradnje. U 2018. godini pušten je u funkciju PPOV u Šavniku, a u 2019. godini pušteni su rad PPOV-i u Pljevljima i Beranama. Takođe, završena je izgradnja i postrojenja u naselju Vranjina – nabrojala je Didanović.
Neki od ovih sistema još uvijek su u probnom radu, a neki – u Vranjini – još nijesu povezani na lokalnu mrežu.
ŠTO SE GRADI
U toku su aktivnosti na izgradnji postrojenja za tretman otpadnih voda u Danilovgradu, Petnjici i Andrijevici, kao i realizacija potpisanih finansijskih aranžmana za izgradnju postrojenja za tretman otpadnih voda, kolektora i postrojenja za tretman kanalizacionog mulja u Podgorici vrijednih 50,3 miliona eura i PPOV-a u Bijelom Polju.
- Zakonom o upravljanu komunalnim otpadnim vodama definisana je obaveza izgradnje uređaja za prečišćavanja otpadnih voda i kolektorskih sistema u svim aglomeracijama. Za propisane parametre potrebno je obezbijediti zahtjevani nivo prečišćavanja, vršiti evidencije i monitoring ispuštene otpadne vode – kaže ona.
Po njenim riječima, lokalne samouprave i pravno lice koje upravlja postrojenjem za prečišćavanje komunalnih otpadnih voda su u obavezi da obezbijede da sve identifikovane aglomeracije sa više od 2.000 stanovnika na njenoj teritoriji budu opremljene kolektorskim sistemima i postrojenjima za prečišćavanje komunalnih otpadnih voda u skladu sa planiranom dinamikom koja je definisana strateškim dokumentima.
PRIORITETI
Strateškim dokumentima definisane su četiri prioritetne opštine - Nikšić, Podgorica, Pljevlja i Rožaje.
- Od svih ovih, još uvijek opština Rožaje nema izgrađeno postrojenje za prečiščavanje otpadnih voda, dok su ostale prioritetne opštine ovo pitanje riješile na način što je Opština Podgorica izvršila rekonstrukciju starog postrojenja do izgradnje novog čije aktivnosti su u toku - tvrdi Didanović.
U opštinama Pljevlja i Nikšić, naglašava ona, izgrađena su nova postrojenja za tretman komunalnih otpadnih voda.
- Rješenje pitanja otpadnih voda u opštinama Rožaje, Kolašin i Mojkovac, planirano je iz IPA sredstava, uz obezbjeđenje bespovratnih sredstava u iznosu od oko 85 odsto, dok bi ostalo bilo iz kapitalnog bužeta. Pandemija kovida-19 je izazvala prolongiranje dinamike realizacije ovih projekata - tvrdi Didanović.
Nakon Master plana odvođenja otpadnih voda Crnogorskog primorja i opštine Cetinje i Strateškog master plana za kanalizaciju i otpadne vode u centralnom i sjevernom regionu Crne Gore koji su usvojeni 2005. godine Vlada Crne Gore je usvojila u ovoj oblasti novi strateški okvir.
Osim dugoročnih mjera do 2035. definisane su kratkoročne mjere za period od tri godine, zaključno sa 2022. Godinom.
Planovi
Didanović objašnjava da je Planom upravljanja komunalnim otpadnim vodama u Crnoj Gori (2020-2035) definisano da u skladu sa Direktivom Savjeta 91/271/EEC o prikupljanju i prečišćavanju komunalnih otpadnih voda 37 definisanih aglomeracija, budu opremljene postrojenjima za prečišćavanje komunalnih otpadnih voda i adekvatnim kolektorskim sistemima sa krajnjim rokovima opremanja za aglomeracije iznad 50.000 stanovnika do 2031. godine, odnosno za aglomeracije između 15.000 i 50.000 do 2033. godine, kao i za aglomeracije ispod 15.000 do 2035. godine.
- Imajući u vidu aktivnosti na terenu, izvjesno je da će prve faze postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda sve opštine imati do 2027. godine - tvrdi Didanović.
Ciljna vrijednost, dodaje ona, u razmatranom periodu do 2035. godine je 885 kilometara novoizgrađenih cjevovoda i puna pokrivenost usluga prikupljanja u skladu sa Direktivom 271/91/EEC stanovništva u aglomeracijama i obezbjeđenje adekvatnog prečišćavanja komunalnih otpadnih voda.
- Posebna pažnja biće posvećena praćenju rada postojećih postrojenja za tretman komunalnih otpadnih voda - kazala je Didanović.
Kako je istakla na kraju Programa izgradnje kolektorskih sistema i postrojenja za tretman komunalnih otpadnih voda do 2022. godine, omogućeno je dostizanje operativnih ciljeva planiranom dinamikom na način što će izgradnjom 179 kilometara kanalizacione mreže, 15 postojećih i sedam novih postrojenja biti povezano na kolektorski sistem ukupno oko 348.460 korisnika, kao što je planirano.
Kanalizaciona mreža za zaštitu Port Milene
Didanović ističe značaj projekta čija je realizacija u toku „Izgradnja kanalizacione mreže u naseljima Kodre, Bijela gora, Totoši i Donja bratica“ u cilju zaštite kanala Port Milena (crna ekološka tačka) u Ulcinju.
- Projektom je predviđena izgradnja fekalne kanalizacione mreže dužine 11,9 kilometara i atmosferske kanalizacione mreže dužine 1,8 kilometara. Rok završetka kanalizacione mreže je 2021. godina - tvrdi Didanović.
