Direktor Crnogorskog centra za energetsku efikasnost Dražen Karadaglić ocijenio je da je upotreba solarne energije u turizmu ekonomski opravdana, ekološki čista i da bi uticala na smanjenje energetskog deficita države.
- Prema našoj Studiji upotrebe solarne energije, ukupna investicija za uvođenje sunčeve energije u crnogorski hotelski sektor bila bi oko 33 miliona eura. Studija je pokazala da je isplativost investicije za srednje i velike hotele manje od sedam godina- prema sadašnjim cijenama energenata na tržištu - rekao je Karadaglić u intervjuu za Portal Analitika, dodajući da bi u slučaju upotrebe solarnih kolektora, došlo do smanjenja strujnog deficita
- Ukupna potreba za energijom za pripremu tople vode u hotelskom smještaju je godišnje oko 50,6 gigavatčasova (GWh). Ugradnjom solarnih kolektora moglo bi se uštedjeti oko 35 gigavatsati (GWh) energije godišnje - objasnio je Karadaglić.
Inače, Crnogorski centar za energetsku efikasnost, čiji je Karadaglić direktor, autor je studije „Solarna energija u sektoru turizma”. Studija po prvi put, na naučnim osnovama daje prednosti upotrebe ove vrste energije u hotelskoj privredi.
ANALITIKA: U Crnoj Gori se puno priča o upotrebi solarne energije, ali se u realnom životu malo šta uradilo -naročito u njenoj primjeni u privredi. Koje su prednosti upotrebe solarne energije uopšte; da li je Crna Gora povoljna destinacija za primjenu te vrste energije?
KARADAGLIĆ: Da, Crna Gora je izuzetno povoljna destinacija za korištenje solarne energije. Vidite, procijenjene rezerve fosilnih goriva urana, gasa i nafte su oko 60 godina, a uglja oko 250 godina i moraju se pronalaziti novi izvori energije. Jedan od njih je svakako sunčeva energija.
Podatak da za manje od četiri sata sunce zrači energiju koja je jednaka godišnjoj svjetskoj potrošnji energije, dovoljno govori koliko je sunce neiscrpan, obnovljiv i pouzdan izvor energije. Sunčeva energija se može koristiti na razne načine i upotrijebiti kao toplotna ili električna. Najjednostavniji način sakupljanja toplotne energije je pomoću pločastih solarnih kolektora, koji daju toplotu za grijanje tople vode. Ovaj sistem je razmatran u našoj Studiji upotrebe solarne energije, jer se pokazao isplativim za ovu namjenu.
Napredni način je neposredna proizvodnja električne energije preko fotonaponskih ćelija. Ovaj način podrazumijeva da se postavljanjem panela poluprovodničkih osobina i izlaganjem sunčevom zračenju neposredno dobija električni napon, odnosno električna energija.
Cijena energije dobijene iz fotonaponskih ćelija je još uvijek neisplativa za naše tržište za veće sisteme i, osim pojedinačnih manjih sistema koji su instalirani, teško je očekivati značajnije pomake. Ona je preporučljiva za instalaciju kod udaljenih objekata gdje nije dostupna distributivna mreža, kao što su planinarski domovi, katuni, seoska područja, jer mogu dati dovoljno električne energije za funkcionisanje kompletnog objekta.
Dobijanje toplotne energije preko pločastih solarnih kolektora je isplativa investicija i to je pokazala Studija o upotrebi solarne energije u turizmu.
ANALITIKA: Kolike bi – prema Studiji - bile vrijedne investicije uvođenja solarne energije u hotelske kapacitete i da li su po Vama, to isplative investicije?
KARADAGLIĆ: Vrijednost investicije za solarni sistem koji uključuje isporuku i ugradnju solarnih kolektora i sve prateće opreme, je 500 – 1.000 eura po metru kvadratnom kolektora. Približno 1,25 metara kvadratnih ugrađenog kolektora zadovoljava standardom predviđene potrebe za toplom sanitarnom vodom jednog kreveta u hotelu.
Drugim riječima: ako za hotel sa 100 kreveta uložimo u solarne sisteme oko 70.000 eura, možemo očekivati zadovoljenje potreba za toplom sanitarnom vodom do 70 odsto količine ukupne potrebe vode za period od godinu dana.
Hoteli u Crnoj Gori uglavnom rade ljeti i u periodu kad ima dosta sunca, tako da se racionalno projektovanim, dimenzionisanim i ugrađenim sistemima može očekivati i više od 95 odsto zadovoljenja potreba sanitarnom vodom u tom periodu! Osim toga što se koristi za umivanje, tuširanje i kupanje gostiju, topla voda se može upotrebljavati u mašinama za pranje veša, za grijanje vode u zatvorenim bazenima i podršku grijanju i u zimskom periodu (zimi kad ima sunca, ima tople vode sa solarnih kolektora). Studija upotrebe solarne energije u turzmu je pokazala da je isplativost investicije za srednje i velike hotele manje od sedam godina, a za male hotele do 10 godina, prema sadašnjim cijenama energenata na tržištu.
ANALITIKA : Konkretno, šta Crna Gora dobija uvođenjem sistema solarne energije u hotelskoj industiji ?
KARADAGLIĆ: Ukupna potreba za energijom za pripremu tople vode u hotelskom smještaju, godišnje je oko 50,6 gigavatčasova (GWh). Ugradnjom solarnih kolektora moglo bi se uštedjeti oko 35 gigavatčasova energije. Time bi se smanjio energetski deficit koji iznosi oko 1.038 gigavatčasova godišnje ili 23,1 odsto ukupnih energetskih potreba Crne Gore!
ANALITIKA : Koliko bi primjenom tih sistema Crna Gora mogla da smanji deficit električne energije?
Deficit je najizraženiji u avgustu, kad nedostaje 377 megavatčasova, i kada Crna Gora ima najviše sunčanih dana i mogla bi uštedjeti 10 odsto, a istovremeno bi se smanjila potrošnja električne energije dobijena iz uglja i lož-ulja, a time i emisija ugljen-dioksida u atmosferu. Može se očekivati da će u narednom periodu cijena električne energije biti veća, pa bi ugradnjom solarnih sistema, turistička privreda uštedjela značajna sredstava za pripremu tople sanitarne vode.
ANALITIKA: Šta još dobija turistička privreda?
KARADAGLIĆ: Turizam je najznačajnija grana privrede Crne Gore i predstavlja 20,8 odsto BDP-a, a očekuje se da poraste na čak 25,6 procenata do 2019. godine. Dakle, turizam obezbjeđuje 10 odsto radnih mjesta, a do 2016. godine se očekuje čak 16,1 odsto radnih mjesta.
Pored navedenih benefita, u budućem periodu bi se zaposlio značajan broj mladih ljudi koji bi radio na projektima ugradnje solarnih sistema.
ANALITIKA: Koliko pojedini djelovi Crne Gore imaju sunčanih dana u godini, odnosno da li je projekat isplativ i na sjeveru i jugu?
KARADAGLIĆ: Crna Gora je pogodno područje za korištenje solarne energije. Crna Gora ima 1.500 do 2.000 sunčanih sati godišnje. U zavisnosti od godišnjeg doba i stanja atmosfere intezitet globalnog zračenja na površinu zemlje može varirati od 200 do 1.000 vati po metru kvadratnom (W/m2).
U geografskim uslovima u Crnoj Gori, energija koja dospijeva na horizontalnu ravan od metar kvadratni, dostiže veličinu oko 1.500 kilovatčasova po godini ili oko 4 – 5 KWh/m2/dan. Na obali mora uslovi su odlični od ranog proljeća do kraja jeseni. Visoko u planinama, gdje ima puno snijega, takođe su veoma povoljni uslovi i u zimskom periodu, samo je dovoljno da sunce prodire kroz atmosferu.
Isplativa je ugradnja kolektora i na jugu i na sjeveru. Potrebe turističke privrede za toplom sanitarnom vodom su za nijansu manje na sjeveru u odnosu na jug, pa time manja efikasnost kolektora na sjeveru u odnosu na jug ne utiče na manju isplativost sistema.
ANALITIKA: Pošto je energija Sunca ekološki najbolja energija, šta bi država mogla da uradi kako bi ohrabrila i podržala primjenu ovu energije?
KARADAGLIĆ: Crna Gora je donijela zakone o energetici, energetskoj efikasnosti, strategiju razvoja energetike i energetske efiksanosti kao i energetske politike do 2030. godine, i to su sve dobre osnove za dalji razvoj sistema solarne energije i uopšte energije iz obnovljivih izvora.
Takođe je Vlada Crne Gore donijela uredbu u septembru 2011. godine o tarifnom sistemu za utvrđivanje podsticajne cijene električne energije iz obnovljivih izvora energije i visokoefikasne kogeneracije. Pojedine opštine, kao Podgorica i Budva, donijele su uredbe kojima se smanjuju komunalije na građevisnko zemljište do 200 eura po metru kvadratnom ugrađenog solarnog kolektora. Naravno, država treba da pruži još benifita kako bi pospješila ugradnju solarnih sistema.
Kjoto protokol, potpisan 1997. godine, obavezao je razvijene zemlje, koje su ujedno i najveći zagađivači vazduha, na ukupnu redukciju gasova koji stvaraju efekat stakle bašte.
Evropska energetska politika postavlja zahtjev da se do 2020. godine ispuni tzv. Protokol 20-20-20 – smanjenje emisije gasova staklene bašte za 20 odsto, povećanje energetske efikasnosti za 20 odsto i povećanje udjela obnovljivih izvora energije na 20 odsto.
ANALITIKA: Crna Gora nema Fond za energetsku efikasnost. Da li postoje
neki evropski fondovi za finansiranje ili turistička privreda mora tražiti kreditnu podršku komercijalnih banaka koje posluju na tržištu Crne Gore?
KARADAGLIĆ: Crna Gora može računati na finansijske mehanizme i finansijske podsticaje za podsticanje korišćenja solarne energije od Međunarodne banka za obnovu i razvoj (IBRD), Investiciono razvojnog fonda (IRF), Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD), Evropske investicione banke (EIB), KfW Banke – linija za finansiranje projekata u sektoru energetske efikasnosti i Njemačkog društva za internacionalnu saradnju (GIZ).
Od komercijalnih banaka koje posluju na domaćem tržištu, NLB Montenegrobanka, Crnogorska komercijalna banka i Erste banka imaju kreditne linije za finansiranje projekata u sektoru energetske efikasnosti, odnosno uštedu električne energije.
Iznosi kredita su u zavisnosti od veličine investicije i boniteta klijenta, a rokovi otplate su 7 do 10 godina. Naravno, potencijalni klijent mora da stupi u kontakt sa bankarima i nađe najbolje rješenje za realizaciju projekta ugradnje solarnog sistema.
Predrag ZEČEVIĆ
