Priznavanje raskolnikâ u Crnoj Gori, Makedoniji, Bjelorusiji, Abhaziji i tako dalje jeste SAMO PITANJE VREMENA I TRGOVINE. Za sada se Vaseljenska patrijaršija uzdržava jer joj je potrebno da prethodno od ostalih pomjesnih crkava izdjejstvuje priznavanje Pravoslavne crkve Ukrajine – tvrdi ruski autor Pavel Dorovski.
Njegov tekst, koji odražava neprijateljsku jarost Ruske crkve prema Vaseljenskoj patrijaršiji s kojom je krajem 2018. jednostrano prekinula liturgijsku i kanonsku zajednicu, objavljen je na portalu „Pravoslavie.ru“, a nedavno ga je u prijevodu episkopa Irineja Bulovića prenio službeni sajt SPC.
„Pravoslavie.ru” je jedan od portala Ruske crkve, čiji je urednik mitropolit Tihon Ševnukov, koga mnogi u perspektivi vide kao novoga patrijarha Rusije.
„Pogrešan start prilikom priznavanja drugih raskola mogao bi da negativno utiče na položaj Vaseljenske patrijaršije među ostalim crkvama“, piše Dorovski. „Ali kada taj proces, u ovome ili onome obliku, bude završen, NEMA NIKAKVE SUMNJE da će se ‘postići uspjesi’ na novim teritorijama”.
Dorovski kritikuje navodni „imperijalni sindrom Fanara“. Tvrdi da je povlašćeni status Vaseljenske patrijaršije, tj. Konstantinopolja (Carigrada) – „grada koji je dobio čast da bude grad Cara i Sinklita (Senata)” – biva, „izgubio aktuelnost još 1453. godine, kada su Turci Osmanlije zauzeli Konstantinopolj“.
Međutim, Dorovski u nastavku, kontradiktorno za svoj prethodni zaključak, navodi i tačan podatak da je, po padu Carigrada, Osmanska carevina takođe priznavala „carsku katedru“ Vaseljenskoj patrijaršiji:
„Poslije toga događaja (1453) kanonsko utemeljenje prvijenstva u časti Vaseljenske patrijaršije je zamijenjeno, pod turskom vlašću, osmanlijskim utemeljenjem. Osvajač Carigrada, Mehmed II Fatih, proglasio je svoju carevinu za nasljednicu Vizantije, pa je od svojih hrišćanskih podanika obrazovao Rum-milet (Romejski narod) u koji su ušli svi pravoslavni narodi Osmanske carevine. Poglavar Rum-mileta, etnarh, postao je Vaseljenski Patrijarh. Na taj način je Carigrad SAČUVAO STATUS CARSKE KATEDRE“.
Napominjemo, uprkos ovakvim ili sličnim tumačenjima ili „tumačenjima“, crkveno-kanonske norme, utemeljene Svetim Vaseljenskim saborima, nijesu do danas promjenjene: Vaseljenska patrijaršija ima „prvijenstvo u časti“, a to nije samo titularna odrednica bez sadržaja.
Prema 3. kanonu Drugoga vaseljenskoga sabora, koji je 381. godine održan u Nikeji: „Episkop Konstantinopolja da IMA PRVIJENSTVO U ČASTI poslije episkopa Rima jer ovaj grad jeste Novi Rim“.
A 28. kanon Četvrtoga vaseljenskoga sabora (Halkidon, 451. godina) glasi: „Slijedeći u svemu odlukama Svetih Otaca i priznajući sada pročitani kanon sto pedeset najbogoljubljenijih episkopa, sabranih u dane blažene uspomene cara Teodosija u carstvujućem gradu Konstantinopolju, Novom Rimu, I MI ODREĐUJEMO I USTANOVLJAVAMO PREIMUĆSTVÂ najsvetije Crkve toga istoga Konstantinopolja, Novoga Rima“, etc.
Svakako, najvažnija implikacija „prvijenstva u časti“ Vaseljenska patrijaršije je pravo dodjeljivanja tomosa o autokefaliji neke pomjesne crkve.
Tomose Vaseljenska patrijaršija, unilateralno tj. potpuno nezavisno i bez traženja ili dobijanja saglasnosti od drugih pomjesnih autokefalnih crkava, po istome obrascu izdaje od 1850. kada je dodijeljen za Crkvu Kraljevine Grčke; slijede tomosi za crkve Srbije (1879, Kraljevine SHS 1922), Rumunije (1885), Poljske (1924), Albanije (1937), Bugarske (1945), Gruzije (1990), Češke (1998) i Ukrajine (2019).
Prije 1850. godine autokefalije nekih pomjesnih crkava su od strane Vaseljenske patrijaršije priznavane unošenjem u svešteni diptih i bez posebnoga tomosa.
Na primjer, Ruska i Crnogorska crkva NIKADA NIJESU DOBILE TOMOSE ali ih je Vaseljenska patrijaršija priznavala za AUTOKEFALNE.
Provjerljivo je da 1485. prvoga autokefalnoga mitropolita na Cetinju nije postavio Vaseljenski Patrijarh, ili bilo ko drugi van ondašnje slobodne Crne Gore. Takođe, niti jednoga od vladikâ iz dinastije Petrović-Njegoša, potom i druge vladike Crnogorske crkve, njihove prejemnike – nije postavljao niko drugi nego Crnogorci.
Crnogorsku crkvu (ΑΥΤΟΚΈΦΑΛΟΣ Μητρόπολις Μαυροβουνίου) je Vaseljenska patrijaršija (Sveta i Velika Hristova Crkva) najkasnije 1855. unijela u nomokanonski svešteni diptih pomjesnih autokefalnih pravoslavnih crkava.
Podaci su u taj diptih unijeti iz perioda 1830-1851. dok je poglavar naše autokefalne Crkve arhiepiskop i mitropolit Petar II Petrović-Njegoš (Πέτρος Πέτροβιτζ).
