Državna energetska kompanija Ujedinjenih Arapskih Emirata Adnoc pojavila se kao glavni favorit za kupovinu ruskog većinskog udjela u Naftnoj industriji Srbije (NIS), jedinoj rafineriji nafte u Srbiji, dok Beograd sve otvorenije pokazuje nezadovoljstvo odugovlačenjem Moskve pod pritiskom američkih sankcija, piše Financial Times.
Najozbiljniji kandidat
Prema navodima četiri izvora upoznata s pregovorima, Abu Dhabi National Oil Company (Adnoc) trenutno je najozbiljniji kandidat za preuzimanje ruskog udjela u NIS-u. Iako se Adnoc smatra favoritom, srpska kompanija nastavlja razgovore i s drugim potencijalnim kupcima, među kojima je i mađarska državna naftna kompanija MOL, rekli su izvori.
Vrijednost mogućeg posla zasad nije poznata. NIS je u posljednjem finansijskom izvještaju za 2024. godinu naveo imovinu vrijednu 4,7 milijardi dolara, od čega se oko 2,6 milijardi dolara odnosi na udio ruskih vlasnika.
Sudbina NIS-a neizvjesna je još od januara, kada se kompanija našla obuhvaćena američkim sankcijama usmjerenima na ruski energetski sektor. Američko ministarstvo finansija tada je pozvalo ruske vlasnike da prodaju svoj udio u NIS-u, u sklopu nastojanja Vašingtona da ograniči prihode Moskve od nafte.
Problemi su se dodatno produbili nakon što Sjedinjene Američke Države nijesu produžile izuzeća koja su NIS-u omogućavala nastavak poslovanja, zbog čega je kompanija u petak bila prisiljena obustaviti preradu nafte.
Sve veće nezadovoljstvo ruskim partnerima
NIS, koji osigurava veliku većinu naftnih derivata za srpsko tržište, u 56-postotnom je vlasništvu dviju podružnica Gazproma, ponajprije Gazprom Njefta. Oko 30 posto drži država Srbija, dok je ostatak u rukama manjih dioničara.
Prema navodima izvora bliskih kompaniji, sankcije su pojačale napetosti među suvlasnicima NIS-a. Srpski zvaničnici sve su nezadovoljniji ruskim partnerima, koje optužuju da su više puta odgađali prodaju udjela koja bi mogla riješiti problem. „Činilo se da nijesu bili spremni na ozbiljne pregovore do samog kraja, iako nije nedostajalo potencijalnih kupaca niti vremena da se posao dogovori“, rekao je jedan od izvora.
Taj se stav, prema istim izvorima, promijenio tek posljednjih sedmica, no u Beogradu i dalje postoji sumnja u stvarnu spremnost ruske strane na prodaju. Gazprom Njeft je u saopštenju od 3. decembra naveo da NIS posluje „uz punu podršku srpske vlade“ te je saradnju opisao kao „konstruktivnu“, ne spominjući mogućnost prodaje.
Uključenje Adnoca prije svega je rezultat bliskih odnosa Srbije i Ujedinjenih Arapskih Emirata, a manje strateških ili poslovnih interesa, tvrdi jedan od upućenih izvora. Adnoc je tokom posljednjih godinu dana, preko svoje podružnice XRG, pokušao realizovati međunarodne poslove vrijedne oko 40 milijardi dolara, s ciljem izgradnje globalnog poslovanja u području hemikalija, gasa i niskougljeničnih tehnologija. Ako bi došlo do kupovine NIS-a, posao bi, prema izvorima, bio realizovan direktno preko matične kompanije, a ne putem XRG-a.
Mala vjerovatnost državnog preuzimanja
Srbiji bi najprihvatljivije rješenje bilo da sama otkupi preostali udio u NIS-u, no ruski suvlasnici tome se protive, rekli su izvori upoznati sa situacijom. Beograd, pak, ne želi posegnuti za nacionalizacijom zbog straha od negativne reakcije javnosti.
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić ranije je postavio rok do sredine januara da Gazprom Njeft proda svoj udio, u suprotnom je najavio mogućnost stavljanja kompanije pod državnu upravu. No prošlog je mjeseca poručio kako Srbija treba „izbjegavati nacionalizaciju i oduzimanje imovine pod svaku cijenu“, uz spremnost da ponudi višu cijenu za ruski udio ako prodaja stranom kupcu ne bude ostvarena.
Slične probleme suočile su se i susjedne zemlje nakon što je Vašington u oktobru uveo zasebne sankcije ruskim naftnim kompanijama Lukoilu i Rosnjeftu. Lukoil je vlasnik ključnih rafinerija u Bugarskoj i Rumuniji te druge energetske infrastrukture u Srbiji, Hrvatskoj, Crnoj Gori i Sjevernoj Makedoniji.
