Tokom posljednje dvije decenije, astronomi uočavaju naznake da je kosmos možda već prošao svoj vrhunac.
Jedan od najupečatljivijih pokazatelja toga je da se rađa sve manje i manje zvijezda.
Naravno, to ne znači da Univerzum ostaje bez zvijezda.
Procjenjuje se da u Univerzumu možda postoji čak septilion zvijezda, odnosno broj koji ima jedinicu i 24 nule.
Ali, astronomi vjeruju da se stvaranje novih zvijezda usporava.
Zvijezda se rađa... i umire
Prema trenutnom naučnom konsenzusu, Univerzum je star oko 13,8 milijardi godina.
Prve zvijezde su se rodile ubrzo poslije Velikog praska.
Štaviše, prošle godine je svemirski teleskop Džejms Veb u našoj galaksiji, Mliječnom putu, otkrio tri zvijezde za koje se vjeruje da su stare više od 13 milijardi godina.
Zvijezde su u suštini džinovske lopte užarenog gasa i sve počinju život na isti način.
One nastaju u ogromnim oblacima svemirske prašine i gasova poznatim kao magline (nebule).
Gravitacija privlači oblake gasa, koji se vremenom zagrijevaju i pretvaraju u protozvijezdu.
Kako se jezgro zvijezde zagrijeva na milione stepeni, atomi vodonika u njemu se sabijaju i stvaraju helijum u procesu koji se naziva nuklearna fuzija.
Tom prilikom se emituje svjetlost i oslobađa toplota, a zvijezda tada prelazi na glavni niz, stabilnu i najdužu fazu života zvijezde.
Astronomi procjenjuju da zvijezde na glavno nizu, među kojima je i naše Sunce, čine oko 90 odsto svih zvijezda u Univerzumu.
Njihove veličine se kreću od desetine mase Sunca do čak 200 puta veće od njega.
Vremenom, ove zvijezde ostaju bez goriva za sagorijevanje i mogu da krenu različitim putevima ka njihovom kraju.
Zvijezde koje imaju manju masu, poput našeg Sunca, prolaze kroz spor proces gašenja koji traje milijardama godina.
Njihove veće „sestre", koje imaju najmanje osam puta veću masu od Sunca, imaju daleko dramatičniji kraj - one nestaju u snažnoj zvjezdanoj eksploziji tokom koje se izbacuje ogromna energija za izuzetno kratak vremenski period, koja je poznata kao supernova.
Stare zvijezde dominiraju
Još 2013. godine, tim međunarodnih astronoma koji je proučavao trendove formiranja zvijezda iznio je tvrdnju da je 95 odsto svih zvijezda koje će ikada postojati već rođeno.
„Očlgledno živimo u Univerzumu kojim dominiraju stare zvijezde", glavni autor studije Dejvid Sobral je tada napisao u tekstu na sajtu teleskopa Subaru.
Na vremenskoj skali Univerzuma, čini se da je vrhunac stvaranja zvijezda dostignut prije oko 10 milijardi godina, u periodu poznatom kao „kosmičko podne".
„Galaksije pretvaraju gas u zvijezde, ali to čine sve sporije", kaže profesor Daglas Skot, kosmolog na Univerzitetu u Britanskoj Kolumbiji u Kanadi.
Profesor Skot je koautor studije, koja se trenutno recenzira i koja je analizirala podatke sa svemirskih teleskopa Euklida i Heršela, Evropske svemirske agencije.
On i tim međunarodnih istraživača uspjeli su da istovremeno prouče više od 2,6 miliona galaksija, što je omogućeno Euklidovom misijom izrade ogromne trodimenzionalne mape Univerzuma.
Astronome je posebno zanimala toplota koju emituje zvjezdana prašina.
Galaksije u kojima je stvaranje zvijezda intenzivnije obično imaju topliju prašinu, jer sadrže veće i vrelije zvijezde.
„Otkrili smo da se temperature galaksija postepeno smanjuju tokom posljednjih osam milijardi godina", kaže Skot.
„Period vrhunca stvaranja zvijezda je odavno prošao, i biće sve manje i manje novih zvijezda u svakoj generaciji novih zvijezda".
Veliko zahlađenje?
Tačno je da smrt zvijezda može da dovede do stvaranja novih upotrebom iste materije, ali stvari nisu baš tako jednostavne.
Zamislimo da imamo gomilu građevinskog materijala koji smo iskoristili za izgradnju kuće.
Ako želimo da sagradimo novu kuću, možemo da pokušamo da recikliramo staro zdanje, ali neće sav materijal biti upotrebljiv.
„To znači da možemo da napravimo samo manju kuću. Svaki put kada kuću srušimo, biće sve manje korisnog materijala, dok na kraju više nećemo imati materijala da sagradimo novu kuću", objašnjava profesor Skot.
Otprilike je takva situacija i sa stvaranjem zvijezda.
„Svaka nova generacija zvijezda ima sve manje goriva za sagorijevanje, i na kraju neće biti dovoljno goriva za stvaranje zvijezda", kaže kosmolog.
„Već znamo da su u Univerzumu zvijezde male mase daleko češće od onih veoma masivnih".
Naučnici već dugo imaju teoriju da će Univerzumu jednog dana doći kraj.
Međutim, nisu sigurni kako i kada će se to dogoditi.
Jedna od trenutno najprihvaćenijih teorija je „toplotna smrt" Univerzuma.
Ovaj scenario, poznat i kao Veliko zamrzavanje, predviđa da će se usljed daljeg širenja Univerzuma, širiti i energija sve dok na kraju ne postane suviše hladno za održavanje života.
Zvijezde se sve više udaljavaju jedna od druge, ostaju bez goriva i ne rađaju se nove.
„Količina raspoložive energije u Univerzumu je konačna", objašnjava profesor Skot.
Mnogo nula
Ipak, prije nego što sjetno pogledate u noćno nebo, treba imati na umu da bi nestanak zvijezda trajao astronomski dug vremenski period.
Profesor Skot procjenjuje da će se nove zvijezde stvarati još narednih 10 do 100 biliona godina, dugo posle vjerovatnog nestanka našeg Sunca.
A što se tiče Velikog zamrzavanja, ono bi moglo da potraje još duže
Ranije ove godine, astronomi sa Univerziteta Radbauda u Holandiji procijenili su da će se konačni kraj dogoditi tek za oko kvinvigintilion godina - broj jedan i 78 nula.
Dakle, ima još dovoljno vremena da tokom vedrih noći uživamo u sjaju zvijezda.
