Jedan od najrelevantnijih dokumenata iz poslijeratne jugoslovenske pravne i istorijske građe iz 3. septembra 1946. godine svjedoči o zvaničnom proglašenje kapetana Miloša T. Kovača, četničkog komandanta Vučedolske brigade, ratnim zločincem.
U pitanju je prvorazredni, primarni istorijski izvor - dostupan i proverljiv arhivski dokument koji se čuva u Arhivu Jugoslavije u Beogradu. Objavili su ga 1998. godine prof. dr Miodrag Zečević i Jovan P. Popović, tadašnji direktor Arhiva Jugoslavije, u drugom tomu zbornika dokumenata "Dokumenti iz istorije Jugoslavije", na stranama 259–260.
Radi se o konkretnoj Odluci Zemaljske komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača Narodne Republike Crne Gore (broj 23542), kojom je Miloš Tomov Kovač, rodom iz Krivošija, kapetan jugoslovenske vojske i komandant četničke Vučedolske brigade, proglašen ratnim zločincem.
U odluci su detaljno navedeni razlozi zbog kojih je inkriminisan i označen kao zločinac.
Kapetan Miloš Kovač, tadašnji četnički komandant, pobjegao je u inostranstvo kako bi izbjegao hapšenje i u trenutku donošenja ove odluke nalazio se u bjekstvu - u Italiji. Elem, bio je nedostupan organima nove vlasti poslije oslobođenja Crne Gore i Jugoslavije 1945. godine.
Prema dostupnim podacima, četnički oficir Miloš Kovač rođen je 10. maja 1912. godine u Krivošijama. U Risnu, Herceg Novom i Šibeniku se školovao i kasnije u doba predratne Kraljevine Jugoslavije postao oficir njene vojske. Tokom rata 1941-1945 pristupio je četničkom pokretu Draže Mihailovića i njenovim formacijama u Crnoj Gori i bio je visoko pozicioniran u nomenklaturi četničke vojne organizacije.
Bio je, kako smo rekli, u okviru nje komandant četničke Vučedolske brigade. Uspio je da krajem rata pobjedne u Italiju, iz koje je 1948. enigrirao u Kanadu, da bi se 1961 preselio u SAD. Tamo je, decenijama potom, nastavio da živi baveći se poslovima pomorskog radnika i privatnim biznisom.
U emigraciji, Miloš T. Kovač je preminuo 9. avgusta 2014. u 102 godini, u Sakrementu (Kalifornija, SAD) i sahranjen je u porodičnoj grobnici na groblju kod Srpske pravoslavne crkveSveti Sava u Džeksonu, Kalifornija.
U nastavku slijedi sadržaj pomenute Odluke koju je 3. septembra 1946. godine na Cetinju donijela Zemaljska komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača Narodne Republike Crne Gore, a odnosi se na četničkog komandanta Miloša Kovača.
Pustimo činjenice da govore same za sebe, bez komentarisanja ili vrijednosnih ocjena, kako bismo obezbijedili primjenu naučne metodologije u istraživačkom istorijskom radu, zasnovanom na načelima objektivne istoriografije.
Ta odluka glasi:
„Narodna Republika Crna Gora, Zemaljska komisija za utvrđivanje uločina okupatora i njihovih pomagača
F. br. 23542
Odluka o utvrđivanju zločina okupatora i njihovih pomagača
ZLOČINAC:
Prezime i ime: KOVAČ MILOŠ
Približna starost:
Narodnost: Crnogorac
Jedinica, zvanični položaj i čin: Komandant Vučedolske četničke brigade
Poslednje boravište: U bjegstvu (u Italiji)
Ostali lični podaci: Rodom iz Krivošija, kapetan.
Kratak opis i kvalifikacija zločina
Izdaja Naroda. Saradnja sa okupatorom. Masovno hapšenje rodoljuba. Ubistva. Pljačka. Zlostavljanje i maltretiranje rodoljuba.
Čl. 3. tač. 3 Zakona o krivičnim delima protivu naroda i države.
Pojedinosti o zločinu
(Zločinac, mjesto, vrijeme, način i sredstva izvršenja, žrtve i štete).
Kovač Miloš, kapetan iz Krivošija, pripadao je izdajničkoj četničkoj organizaciji i postao komandant vučedolske četničke brigade, pa kao organizator, pokretač, naredbodavac ili neposredni izvršilac počinio je niz ratnih zločina nad mirnim stanovništvom našeg naroda.
Tako su četnici koji su bili pod njegovom komandom hapsili mirne građane, tukli ih, pljačkali njihovu imovinu i mnoge sprovodili u logor u Baošiće, a neke predavali okupatoru, koji su ih gonili na prisilne radove. Ovi hapšenici bili su mučeni glađu po zatvorima, maltretirani i živjeli pod veoma neugodnim i nehigijenskim uslovima.
Miloš Kovač bio je komandant tzv. „kaznene ekspedicije", koja je po nalogu i u zajednici sa okupatorom vršila masovno hapšenje mirnog stanovništva u Boki. Kovač je učestvovao u donošenju smrtnih presuda nad rodoljubima, i kao komandant davao takve presude na izvršenje, koje su odmah i izvršavane.
Isto tako četnici pod komandom Miloša Kovača u zajednici sa zloglasnom četničkom organizacijom „Crna Ruka-Trojka“ ubijali su mirne građane u Boki Kotorskoj.
Tako je Miloš Kovač napravio nad našim narodom sledeće zločine:
1) Dana 20. decembra 1943. godine uhapšeni su Jevto Žmukić, Savo Odalović, Petar Radulović, Gašo Kokot i Petar Vujačić, a sjutradan su ih Miloš Kovač i druge četničke starešine, osudili na smrt strijeljanjem. Svih pet rodoljuba izvedeni su na strijeljanje u obližnjem brdu, gdje su i strijeljani, sem Gaša Kokota, koji je pokušao da bježi, i u bjegstvu je ubijen od Njemaca.
2) Dana 1. aprila 1944. godine, uhapsili su četnici čiji je komandant bio Miloš Kovač, Itanović Vuka i predali ga Njemcima, koji su ga sproveli u kotorski zatvor i nakon dva mjeseca održanog zatvora poslali na prisilan rad u Kosovsku Mitrovicu. Isti je bio zlostavljan.
Tako su četnici pod komandom Miloša Kovača hapsili dva puta Itanović Stijepa i to decembra 1943. i marta 1944. godine.
3) Aprila mjeseca 1944. godine uhapšeni su Bućin Marko, Đurović Rade i Petrović Tomo i sprovedeni u kotorski zatvor, odakle su odvedeni u Risan gdje su dana 7. jula 1944. godine, strijeljani kao taoci u znaku represalija.
4) Dana 15. aprila 1944. godine četnici, čiji je komandant bio Miloš Kovač ubili su prvoborca NOV i Ćatović Veljka iz Risna.
5) Jula mjeseca 1944. godine, prilikom masovnog hapšenja, od strane četničke „kaznene ekspedicije", kojom je komandovao Miloš Kovač, između ostalih uhapšen je Vuko Ćatović, iz Risna, kojega su četnici strahovito udarali i mučili, tako da mu je krv iz glave curila, a potom su ga odveli i na putu od Lastve za Tivat ubili.
6) Jula mjeseca 1944. godine četnici, na čelu sa komandantom Milošem Kovačem, zlostavljali su Antuna Bareška, a zatim opljačkali njegovu kuću.
7) Januara mjeseca 1944. godine četnici, koji su bili pod komandom Miloša Kovača naredili su da se Darinka Samardžić, iz Malog Dola, preseli u selo Unijerinu sa čitavom svojom porodicom, što je ova i učinila, a u tom selu je ostala sve do oslobođenja. Za svo ovo vrijeme imenovana nije smjela ići svojoj kući, niti obrađivati svoju zemlju.
Istom prilikom Miloš Kovač naredio je prisilno preseljenje i porodicama Vojina Samardžića i Matije Bojanića, iz sela Draganje u selo Bojaniće.
8) Juna mjeseca 1944. godine bio je uhapšen Savo Marinović iz Luštice sa još dvojicom građana. Iste su iz zatvora u Krtoaima pustili kući i na putu su Sava ubila dva nepoznata čovjeka, pošto su one dvojicu koji su se sa njim vraćali prethodno otstranili.
Toga puta kaznena ekspedicija pod komandom Miloša Kovača vršila je masovno hapšenje, a ista je bila u vezi sa zloglasnom četničkom organizacijom „Crna ruka - trojka“ i ta dvojica su svakako pripadali jedan pomenutoj organizaciji, a drugi „kaznenoj ekspediciji".
9) Od januara do oktobra 1944. godine, četnici, pod komandom Miloša Kovača vršili su mnogobrojna hapšenja mirnih građana Boke Kotorske, pljačkali njihovu imovinu, tukli ih i maltretirali i predavali Njemcima, koji su ih upotrebljavali za prisilne radove. Tako su u ovom periodu vremena hapšeni, tučeni, maltretiram i pljačkana njihova imovina žrtve citirane u ovoj odluci od red. br. 1 do 10, 1, 12, od 19 do i sa 91, od 94 i sa 144, od 146 do i sa 151, od 155 do i sa 196.
10) Jula mjeseca 1944. godine „kaznena ekspedicija" pod komandom Miloša Kovača racirala je u selu Mrčevcu i drugim okolnim selima, i u ovim akcijama su ubijena tri partizana, čija su imena ostala nepoznata. Tom prilikom Miloš Kovač naredio je te su se pljačkale sve partizanske familije i od njih oduzimata hrana za četnike.
Iz svega gore navedenog rezultira da je kapetan Miloš Kovač počinio djela ratnog zločina iz čl. 3 tač. 3 Zakona o krivičnim delima, te je kao težak ratni zločinac i odgovoran za iste.
U Cetinju, 3. septembra 1946. godine
Referent Đuričić Marko,
Pretsjednik Zemaljske komisije Jakša Brajović,
Sekretar Blažo Damjanović“.
