Volio bih kada bi građani mogli da vide kako izgleda liječenje najtežeg pacijenta od upale pluća prouzrokovanim kovidom, kako bi se urazumili. Tada bi počeli da razmišljaju kako se virus prenosi jer slika je strašna. Jednostavno bi se plašili da se tako ležerno ponašaju, organizuju žurke gdje bude 100 ljudi - započinje priču za Pobjedu pulmolog u Kliničkom centru Crne Gore dr Vladimir Jovanović.
Sve više mladih
On je kazao da ga plaši činjenica da u zadnje vrijeme tešku kliničku slike nemaju samo stariji ljudi i oni koji imaju hronična oboljenja, nego i mlađe osobe bez ikakvih zdravstvenih problema. Međutim, zašto se to dešava - za sada ne znaju. Za istraživanja nemaju vremena, dok se ova pošast ne završi, kaže dr Jovanović a onda će biti statistike, naučnih radova i studija na račun kovida.
Dr Jovanović je ukazao i na to da je u početku bolest bila više prisutna kod starije populacije i onih pacijenata koji su imali pridružene bolesti, hronične bilo plućne, kardiovaskularne sa hemijskom bolešću srca, srčanom slabošću.
– Jedan veliki procenat oboljelih pacijenti su dijabetičari koji već imaju narušen imuni sistem i onda virus naiđe na otvorena vrata i daje teže kliničke slike. Posljednih mjeseci teži oblik bolesti se razvija i kod pacijenata bez ikakvih kormobiditeta i mlađe populacije. Imamo pacijente 1980. godište i mlađe koji su razvijali teške kliničke slike i dolazili do respiratora za disanje, ali je smrtnost jako mala do 0,1 odsto, a kod pripadnika starije populacije od tri do pet odsto tako da kažemo da je srednja smrtnost dva do tri procenta – kazao je Jovanović.
Dobra strana
On objašnjava da je kovid-19 virus iz grupe RNK i da se najčešće prenosi kapljičnim putem, dakle kroz nos ili usta, dok imaju slučajeva i da se zaraze preko sluznice oka.
– Početni simptomi su opšti za infekcije, a to je povišena tjelesna temperatura, jeza, groznica, drhtavica, malaksalost, zapušen nos... Gubitak mirisa i ukusa su dosta česti simptomi na koje se pacijenti prvo požale i to ih dovede na testiranje, zatim curenje iz nosa. Kada se virus spušti ispod grkljana počinju donji respiratorni putevi, to su već trahitisi, bronhitisi i ono što je najopasnije su upale pluća – objašnjava dr Jovanović dodajući da virus dolazi do najsitnijih disajnih puteva - alveola gdje se vrši neposredno razmjena gasova između udahnutog vazduha i krvi koja prolazi.
– Ono što je dobro u ovoj pandemiji je što preko 80 odsto oboljelih su blaži slučajevi koji se liječe u kućnim uslovima kao od običnog gripa, a 10-ak do 15 procenata zahtijeva bolnički tretman i do pet procenata maksimalno budu ljudi koji zahtijevaju prijem u intenzivnim njegama - to su najteži bolesnici – objašnjava Jovanović.
Najteži oblici upale pluća koje izaziva virus su, ističe on, akutni respiratorni distres sindrom, kada su zahvaćena pluća od vrha do baze i to obostrano.
Tok bolesti
On objašnjava da je najblaža upala pluća kada virus zahvata samo jedan segment pluća.
– Onda je sljedeća lobalna pneumonija kada zahvata jednu trećinu pluća i najteži oblici su kada zahvata komplet pluća od vrha do baze i to je nešto što je akutni respiratorni distres sindrom. Na rendgenu i CT snimku se pokazuju tzv. bijela pluća.
– Onda ide na raspirotor. Respirator je nešto što nama mnogo pomaže u liječenju takvih pacijenata, ali i tu ima gradacija. Imamo pacijente koji zahtijevaju neinvazivnu mehaničku ventaliciju, tj. nema stavljanja cijevi u dušnik nego se preko interfejsa, maske koja pokriva nos i usta ubaca pod pritiskom kiseonik i vazduh ne bi li uspjeli da isplavi tečnost koja je prisutna u tim alveolama. Da je ponovo vrati u cirkulaciju kako bi kiseonik ponovo mogao da uđe u krv - kazao je Jovanović, naglašavajući da imaju odlično iskustvo sa neinvazivnom ventilacijom.
– Dosta pacijenata koji prođu neinvazivnu ventilaciju se potpuno oporavi, a vrlo mali procenat, do pet procenata, zahtijeva invazivnu mehaničku ventilaciju. To je postavljanje cijevi direktno kroz usta u dušnik i povezivanje sa mašinom. Pacijent u tom momentu dobija kontinuiranu sedaciju jer ne može svjestan čovjek da trpi taj bol – priča Jovanović, napominjući da su to najstrašnije kliničke slike koje bi svaki građanin trebao vidjeti.
Na respiratoru
- Mnogo je bolja situacija da ostane što manje na respiratoru ako dozvoli njegovo kliničko stanje, jer svaki dan duže na respiratoru je gore po samog pacijenta, otežava njegovo ozdravljenje. U prosjeku završe na respiratoru od nedjelju dana do 10 dana i cijelo vrijeme je uspavan. Međutim, najveći procenat pacijenata koji dođe na ovakvu mehaničku ventilaciju završi kako ne treba. Vrlo mali procenat pacijenata se oporavi, možda najviše do 10 odsto. I vrate se poslije na neinvazivnu ventilaciju - objašnjava Jovanović.
Po njegovim riječima, potpuni oporavak pacijenata može da traje i šest mjeseci.
– Za 15 do 20 dana koliko budu u bolnici pacijenti izgube po 10 do 20 kilograma. To je toliki katabolizam da pacijenti tek poslije mjesec-dva dana vrate kilažu – kazao je Jovanović.
Organizacija
Jovanović tvrdi da do sada nijesu imali slučaj da je pacijent preležao dva puta kovid, uglavnom ljudi steknu imunitet koji ih čuva u narednom periodu.
- Tek je prošlo devet mjeseci od prvih slučajeva. U prvom talasu smo i dobro prošli, drugi talas je ozbiljniji, ali nijesmo imali reinfekciju - kazao je Jovanović ističući da broj oboljelih ne pada i da je ogroman pritisak na KCCG pogotovo zbog toga što svi teški pacijenti iz cijele Crne Gore dolaze u ovu ustanovu.
- Nekako uspijevamo da se organizujemo. Angažujemo medicinski kadar sa drugih odjeljenja, pogotovo srednji medicinski kadar. Imamo odličnu saradnju sa kolegama infektolozima. Kod najtežih pacijenata nam pomažu naše kolege anesteziolozi, čiji je nemjerljivi doprinos u borbi protiv kovida ne samo kod nas nego u cijelom svijetu - priča Jovanović koji očekuje još veći pritisak zbog toga što dolaze praznici i postoji veliki epidemiološki rizik.
– Ljudi su neodgovorni. Plašimo se žurki po stanovima – kaže Jovanović koji apeluje na sve građane da ne dođemo u situaciju da imamo veliki broj teško oboljelih. Da budemo disciplinovani i odgovorni ne samo prema sebi nego i prema najbližima i društvu kao cjelini.
I na kraju završava sa poznatom izrekom Marka Miljanova ,,Junaštvo je čuvati sebe od drugoga, a čojstvo čuvati drugoga od sebe“.
Za kratko vrijeme se pogorša klinička slika
Kada se pojave prvi simptomi, kako tvrdi Jovanović, poželjno je da se odrade laboratorijski nalazi i snimak pluća.
- Osnovni pregled bi trebao da bude u kovid ambulanti. Niko ne može da garantuje koji je dalji klinički tok ove bolesti. Nekada su ne samo dani nego i sati u pitanju da se rapidno pogorša klinička slika kod inficiranih pacijenata koronom. Za par sati može da se razvije takva upala pluća da pacijent dođe do respiratora. Inkubacija virusa traje od dva do 14 dana, a pacijent je najviše infektivan tih prvih dana pri pojavi simptoma - kaže Jovanović naglašavajući da su petog, šestog dana ,,najjači“ simptomi, a najkritičnije je od 8. do 10. dana.
Ko je pod rizikom
Jovanović objašnjava da se kod starijih osoba teška klinička slika stvara zbog godina starosti i poremećenog imuniteta, prisutnih kormobiditeta i bolesti kao što je dijabetes koji remeti cirkulaciju i imunitet.
- Gojaznost je takođe jedan od rizika, cerebrovaskularna oboljenja... Jedna velika grupa teških pacijenata su oni sa malignim oboljenjima, pogotovo pacijenti koji primaju hemoterapije, imunomodulatorne terapije, i velika grupa sa autoimunim bolestima, najčešće lupusi, reumatodine bolesti. Oni su na terapiji, smanjuju otpornost organizma prema infekcijama kakva je sa korona virusom - naglašava Jovanović.
Provjetravati prostorije
U zatvorenim prostorima, po riječima Jovanovića, gdje boravi veći broj ljudi je veća transmisija virusa jer su zagušljive prostorije.
- Pogotovo kao što su domovi za djecu, za stare ljude, jednostavno moraju da se provjetravaju prostorije i smanji mogućnost za prenos infekcije sa čovjeka na čovjeka - tvrdi Jovanović.
