Uspješna politika svih država mora kombinovati idealizam i realizam. Idealizam je sistem vrijednosti koji usmjerava strategiju, a realizam uvid u činjenice, interese, potencijale i ograničenja. Političari ne mogu kao Hegel odgovoriti na kritike da njegova vizija ne odgovara činjenicama (Tim gore po činjenice).
Idealizam bez realizma dovodi do neuspjeha i tragedija, realizam bez idealizma do cinizma; po Oskaru Vajldu cinizam znači znati cijenu svega a vrijednost ničega. Politička filozofija kojom su dominirala etičko teološka učenja se dugo bavila time kakva treba da bude država. Nikolo Makijaveli je u svome Vladaocu prvi detaljno analizirao surovu političku realnost, kako osvojiti vlast i zadržati je ne birajući sredstva; on je, a ne jezuiti, kako se na Balkanu često tvrdi, formulisao princip da cilj opravdava sredstva.
Isus, propovijedajući najviše duhovne i moralne ideale, nije isključio realizam. Odvojio je svjetovnu od vjerske sfere (Dajte caru carevo, a Bogu Božje), i rekao da je u odlukama nužno napraviti realne procjene: Kad neko gradi građevinu treba prvo da vidi koliko novca ima pa prema tome gradi, da ne bi morao zastati na pola. Kada jedan kralj zarati sa drugim treba da prebroji svoje vojnike. Ako ih ima znatno manje od protivnika treba odmah da traži mir.
Podjele od davnina: Istorija pokazuje da je Balkan bio relativno stabilan samo u kontekstu velikih imperija, a kada su one slabile na scenu su stupale male države koje su bile relativno kratkog vijeka, do dolaska novih velikih sila. Zadnja podjela Balkana između velikih sila je bila ona na Jalti koja je bila na snazi do kraja hladnog rata; Jugoslavija je bila podijeljena 50:50 odsto uticaja SSSR-a i zapadnih saveznika. To joj je omogućilo da se 1948. odvoji od Moskve bez njene vojne intervencije, slijedi specifični razvoj socijalizma, uz pomoć Zapada, prije svega SAD. U toku hladnog rata je imala bitni geostrateški značaj koji je sa krajem hladnog rata izgubila, kao i spoljnu potporu i unutrašnju ideološku koheziju i raspala se na male države. One od tih država koje su nekad bile dio Mletačke republike i Austrije su integrisane u EU i NATO. Dio Crne Gore, Boka, vjekovima je bio dio
Bure baruta
Prema S. Hantigtonu Balkan je ispresijecan linijama rasjeda između civilizacija čija su osnova religije i to ga čini istorijski trusnim.
Prostor Crne Gore je bio interesantan zbog položaja na Jadranu, jer su njeni ekonomski resursi bili uvijek oskudni. Najinteresantnija je bila Boka, duboki zaliv i prirodna luka. U III v. pr. K. ovaj prostor je bio dio države Ilira, koji su gusarili i napadali okolne grčke državice, koje su tražile zaštitu od Rima. Iliri su ubili rimskog ambasadora što je bio povod za rat. To je prva vojna intervencija jedne velike sile na Balkanu. Poslije tri rata, 168 pr. Kr. Rimljani su zauzeli ovaj prostor i integrisali ga u svoju imperiju. Rimski period je bio jedini u istoriji u kome je Balkan bio politički, ekonomski i kulturno ujedinjen i najduži period mira koji je trajao nekoliko vijekova. Granica Zapadnog i Istočnog carstva je 395. godine podijelila Crnu Goru na dva dijela; Boka sa zaleđem je pripala Zapadnom, a ostatak Istočnom carstvu, što je vidljivo do danas. Crna Gora je dobila, kao rimski bog Janus, dva lica, jedno koje gleda prema zapadu, drugo prema istoku. Padom Zapadnog, cijela teritorija je pripala Istočnom carstvu, Vizantiji. Invazijom Slovena, Vizantija je izgubila kontrolu, osim Kotora i gradova na obali. Sloveni su primili kršćanstvo i kulturu zahvaljujći benediktinskom redu i biskupijama na obali. Koristeći krize Vizantije i ratujući protiv nje, stvorene su prve slovenske države Balkana: Bugarska, Duklja i Srbija.
Janus i Belona, Beč
Duklja regionalna sila
Duklja je u vrijeme kralja Mihaila i Bodina bila regionalna sila. Bila je katolička država zapadne kulture. Papa je priznao, kao i kraljevsku krunu Mihaila, i dao status nadbiskupije i mitropolije Baru. U Duklji je bilo šest katoličkih biskupija i nijedne pravoslavne. Unutrašnja nestabilnost i miješanje Vizantije i Srbije su doveli do propasti i Stefan Nemanja je poslije šest godina rata osvojio Duklju.
Srbija se širila na račun slabe Vizantije i u vrijeme Dušana postaje regionalna sila. Efemerno carstvo proglašeno 1346, praćeno prokletstvom carigradskog patrijarha, raspalo se poslije Dušanove smrti. I u vrijeme Nemanjića, Duklja je bila pretežno katolička, a svi srpski vladari su pregovarali sa Rimom o ujedinjenju crkva, zbog političkih interesa.
Raspadom Srbije je stvorena nezavisna Zeta koja ne obuhvata Boku, koja je bila odvojena od ostatka Crne Gore do 1918. Balšići prihvataju katoličanstvo, sarađuju sa Rimom, ali ulaze u sukobe sa Venecijom, Turcima i sa Crnojevićima, a zadnji Balšić prelazi na pravoslavlje i ostavlja Zetu srpskom despotu, svome ujaku.
Nezavisnost pod Crnojevićima
Između Venecije i Osmanskog carstva, ugrožena od srpskih despota, Crna Gora ponovo postaje nezavisna pod Crnojevićima. Oni isto osciliraju između Venecije i Turka, sukoba i saveza sa malim susjednim državama, i Turci osvajaju Crnu Goru 1496. godine. Boka ostaje sastavni dio Mletačke republike i odoljeva turskim napadima. Zahvaljujući Veneciji u XVII v. crnogorska plemena se bune protiv Turaka i učestvuju u ratovima protiv sultana koje pokreće papa. Venecija i Rim su bitni saveznici i uz promjenljive uspjehe to dovodi do stvaranja autonomnog saveza plemena na čelu sa cetinjskim vladikama. Vladika Mardarije prihvata uniju sa Rimom 1640, a glavari su više puta prihvatili vlast Venecije koja je postavila civilne guvernere u Crnoj Gori, guvernadure. Rusija postaje evropska sila sa Petrom Velikim i ima interes za obalu Crne Gore sve do danas.
Vladika Danilo odlazi u Rusiju i dobija finansijsku pomoć. Pomoć je često obustavljana i bila skromna, ali je mentalna vaza sa Rusijom postala bitna; radilo se pravoslavnoj i slovenskoj velikoj sili i unija sa Rimom je propala, a Venecija poslije 1718. više nije imala snage za rat. Krajem XVIII v. više crnogorskih delegacija odlazi u Beč tražeći pokroviteljstvo i pomoć. Katarina Velika i Josip II su podjeli interesne zone na Balkanu 1782. a Crna Gora je bila austrijska zona. Petar I biva u Rusiji zatvoren i onda protjeran. Beč šalje vojnu pomoć bitnu za pobjede protiv Mahmud paše Bušatlije.
Pro i kontra Zapada
Guvernaduri Radonjići zagovaraju pro zapadnu orijentaciju, vladike Petrovići pro rusku. Petar I je pokušao da se poveže sa Napoleonom i ostvari nezavisnost i širenje granica, a Rusi reaguju pokušavajući da ga eliminišu. Uspio je da opstane, ali se definitivno vezuje za Rusiju, kao i Petar II. Knjaz Danilo se povezao sa Napoleonom III, ali ga je to koštalo glave. Nikola se ponovo vezuje za Rusiju. Poslije 1878. na Cetinju značajne države imaju diplomatska predstavništva, ali Nikola ne razvija diplomatsku mrežu; Crna Gora dugo ima samo ambasadu u Carigradu, a kasnije u Beogradu. On se pouzdavao u kćerke udate za članove važnih dinastija, i u sebe. Tako je imao pogrešne vizije i nije shvatio da ga Rusija poslije 1903. napušta i podržava Srbiju. U toku Prvog svjetskog rata u izbjeglištvu je bio star, usamljen i bez sposobnih saradnika i diplomata. Izgubio je vlast a Crna Gora nezavisnost i anektirana od Srbije ušla u Jugoslaviju bez autonomije.
Crnogorka politička elita, sa nekim izuzecima, slijedila je Beograd u raspadu Jugoslavije do podjele 1997, kada počinje složena unutrašnja i vanjska igra. Postepeno se ide prema nezavisnosti i formuliše se pro zapadna politika sa ciljem integracije u NATO i EU. No, prethodni periodi su ostavili duboke tragove, Rusija igra aktivno na Balkanu, a Crna Gora joj je interesantna upravo zbog članstva u NATO i unutrašnjih podjela. Unutrašnja stabilizacija, izvanredna diplomatija i zdrava ekonomija su uslovi ne samo razvoja već i opstanka. Cijeli Balkan ima istorijsku šansu da prvi put poslije 395. ponovo postigne političko, ekonomsko i kulturno jedinstvo u okviru EU. Put je naporan i dug, ali vrijedan truda. Uspjeh zahtijeva izvanrednu sposobnost igranja na turbulentnoj svjetskoj sceni sa puno jakih igrača, koji mijenjaju često taktike.
