Tonino Picula, šef delegacije Evropskog parlamenta, iznio je dva okvirna utiska o izbornom procesu.
- Prije svega, Crna Gora je zemlja kandidat za Evropsku uniju, koja je blizu vrha kada je spoljna politika Evropske unije u pitanju. To je takođe i razlog zbog kog su izborni ciklusi u Crnoj Gori praćeni od strane EU sa velikom pažnjom. Na ovaj način i ovom misijom pokazujemo koliko nam je Crna Gora bitna. Želim da istaknem proevropski duh crnogorskog društva, činjenicu da oko 80 procenata građana podržava ulazak Crne Gore u EU. Njihovi demokratski izabrani predstavnici moraju raditi urgentno na evropskoj gendi, kako bi se postigao nacionalni konsenzus oko ključnih reformi, prije svega kada je vladavina prava i borba protiv korupcije i opsežna izborna reforma u pitanju – rekao je Picula.
Takođe, istakao je da Crna Gora dio porodice demokratskih naroda Evrope.
- Ističemo činjenicu da je Crna Gora saveznik Evropske unije kada je u pitanju ruska agresija u Ukrajini. Evropska unija i Crna Gora moraju graditi na još čvršćim vezama. Tokom našeg boravka u Crnoj Gori, stekli smo jasnu sliku o stanju u državi tokom izbornog procesa. Na svakom koraku i gdje god smo bili, smo naišli na izuzetno gostoprimstvo – dodao je Picala.
Piculine zamjerke
Istakao je sjajan rad ljudi angažovanim na biračkim mjestima i potom iznio ključne utiske misije Evropskog parlamenta.
- Potrebna je sveobuhvatna reforma izbornog zakonodavstva u okviru prethodno utvrđenih preporuka, naročito uzimajući u obzir polarizovanu javnost i sveukupan rad institucija u prethodne tri godine. Naši posmatrači su izrazili zabrinutost zbog ,,zapaljivog“ govora koji je primijećen u javnosti tokom kampanje. Naročito smo zabrinuti zbog toga što su žene bile nedovoljno predstavljene u izbornom procesu, naročito kada su vodeće pozicije u pitanju – kazao je Picula.
Takođe, rekao je da je medijska scena polarizovana i vrlo ranjiva od strane korporativnih i političkih grupa.
- Izbori u Crnoj Gori su bili predmet debata medija komšijskih zemlja. Sve ovo, uzimajući u obzir i ulogu pravoslavne crkve i njihovu podršku nekim kandidatima, je takođe bilo dio utiska o miješanjima u izborni proces i to je dio naše zabrinutosti. Takođe, brine nas rad Državne izborne komisije, jer su njeni članovi oko ključnih odluka, prije svega oko potvrđivanja kandidatura, pokazali da se vode prije svega političkim interesima. To se prije svega odnosi na neprihvatanje kandidature gospodina Spajića i nestanak dijela potpisa nakon prvobitne kandidature gospodina Danilovića – rekao je Picula.
Odluke DIK-a u fokusu
Šef Kancelarije za demokratske institucije i ljudska prava Tomaš Mesarić zahvalio se javnosti na interesovanju javnosti za njihovu misiju.
- Izbori su bili konkurentni, potvrđeni kandidati su mogli slobodno voditi kampanju i poštovani su osnovne slobode svih građana, ali potvrđivanje kandidata nije bilo inkluzivno. Dugogodišnji nedostaci u zakonskom okviru i finansiranju kampanja su ponovo registrovani. Kandidati su imali jednake uslove tokom kampanja. Nedostatak funkcionalnog Ustavnog suda tokom većeg dijela procesa je bio problem. Privatni mediji su bili pristrasni i onda su tako uticali na kampanje. Mi smo pozitivno ocijenili većinu procesa glasanja na biračkim mjestima. Proces je manje pozitivno ocijenjen tokom brojanja glasanja – rekao je Mesarić, koji je posebno istakao izostanak funkcionalnog Ustavnog suda tokom većeg dijela izbornog ciklusa kao ključni nedostatak.
Mesarić je istakao da je Državna izborna komisija ispoljila diskriminaciju tako što nije prihvatila kandidature nekih potencijalnih kandidata i istupila je van svojih zakonskih okvira.
- Sveukupno, prihvatanje kandidatura nije bilo inkluzivno. Takođe, ističemo da žene ostaju nedovoljno zastupljene u izbornim procesima u Crnoj Gori. Zauzimaju samo 18 od 81 mjesta u parlamentu, a samo smo jednu kandidatkinju imali na predsjedničkim izborima i ona je bila meta prijetnji i bila je pod policijskom zaštitom i meta na društvenim mrežama. Kao kontrast, kandidati čije su kandidature prihvaćene mogli su se slobodno takmičiti. Kada je u pitanju finansiranje kampanja, najveći broj naših zamjerki koje su se ticale potencijalne regulative koja bi ovo uredila od 2020. nijesu uvažene. Sveukupno, manjkavosti u zakonskom okviru značajno utiču na loš utisak o nedostatku transparentnosti u ovoj oblasti – rekao je on.
Istakao je da Crna Gora ima raznovrsnu medijsku scenu, ali da je medijska scena ranjiva na uticaje biznisa i političkih interesa.
- Nažalost, Javni servis je odlučio da skoro kompletnu kampanju usmjeri na najmanje gledan treći kanal. Čak tri od četiri privatna medija koji su pratili izbore su imali očigledno pristrasno izvještavanje – dodao je on, ističući da je zadovoljan što su izbori prošli u sveukupno mirnoj atmosferi.
Očekivanja Savjeta Evrope
Džo O'Rajli, vođa delegacije Parlamentarne skupštine Savjeta Evrope, član parlamenta Republike Irske, istakao je da od 2001. njihova misija prati izbore u Crnoj Gori.
- Naše saopštenje uoči izbora je podvuklo niz manjkavosti u procesu, a ticalo se prije svega odluka Državne izborne komisije. Ključna je potreba da se kompletira Ustavni sud. Zadovoljni smo što se to desilo konačno, dva dana nakon našeg prvobitnog saopštenja. Moram podvući da, kakav god ishod izbora konačno bude, novoizabrani predsjednik moraće da radi otvoreno sa parlamentom, kako bi osigurao pravo funkcionisanje državnih institucija. Takođe, očekujemo značajno angažovanje na radu na Izbornom zakonu, uz potpuno kompletiranje Ustavnog suda, naročito imajući u vidu i Parlamentarne izbore koji će uskoro biti održani – kazao je O'Rajli, koji je najavio novi izvještaj koji će podnijeti u Strazburu nakon drugog kruga izbora 2. aprila.
