Opština Nikšić na čelu sa predsjednikom Markom Kovačevićem je prošle godine za otplatu duga potrošila 180 posto više nego što je planirala rebalansom budžeta i, između ostalog, propustila da za zaduženje od 9,5 miliona eura traži saglasnost lokalne Skupštine i Vlade - utvrdila je Državna revizorska institucija (DRI), koja je dala uslovno mišljenje na prošlogodišnji finansijski izvještaj i negativno na pravilnost poslovanja.
Tako je budžet za ranije obaveze inicijalno planiran na 2.635.346 eura, dok je rebalansom taj iznos smanjen na 1.158.870 eura, iako je u tom trenutku izvršenje budžeta iznosilo 1.814.830 eura.
"Na kraju 2022. godine izvršenje budžeta po ovom osnovu iznosilo je 2.119.121 euro, odnosno 182,8 posto u odnosu na plan", navodi se u izvještaju DRI.
ZADUŽENJE BEZ SAGLASNOSTI
Opština Nikšić za projekat adaptacije javne rasvjete, vrijedan 9,5 miliona eura, nije obezbijedila saglasnost ni lokalne skupštine ni Vlade. Na osnovu Zakona o efikasnom korišćenju energije ušli su u projekat zamjene postojeće LED rasvjetom.
Posao je na tenderu dobio slovenačko-finski konzorcijum ,,Javna raszvetljava“ (JR) - Artek, koji je ugovorom o cesiji sva potraživanja prema opštini prenio Erste banci, u čiju korist može indosirati i 216 opštinskih mjenica izdatih kao obezbjeđenje plaćanja. Revizori su ukazali da se Opština na ovaj način zadužila iako nije dobila saglasnost Vlade i Skupštine opštine, čime je prekršila zakone o budžetu i fiskalnoj odgovornosti i o finansiranju lokalne samouprave. Rok za završetak ovog posla, koji je započet prošle jeseni, je 240 dana, a opština će dug otplaćivati narednih 18 godina sa mjesečnom ratom od 43,8 hiljada eura.
U izjašnjenju Opštine na preliminarni izvještaj DRI se navodi da su postupali u skladu sa zakonom i da se projekat vodi po ESCO modelu u kojem će dug izmiriti iz uštede energije.
"Ovakva poslovna transakcija, saglasno Međunarodnim računovodstvenim standardima ne predstavlja javni dug i stoga se ne može tako ni iskazati u bilansima. Suština ESCO modela je da ne dolazi do povećanja javnog duga, već da javni partner umjesto plaćanja troškova energije plaća usluge koje pruža ESCO kompanija, što znači da nema dugoročne obaveze i da troškovi ostaju isti. Drugim riječima, ESCO partner garantuje uštede, koje se i ugovaraju ugovorom o energetskom učinku, ispostavlja garancije za kvalitet radova i dobro obavljanje posla i dodatno preuzima rizik u potpunosti na sebe, pa stoga ova poslovna transakcija ne treba biti zabilježena kao dug", objasnili su revizorima iz Opštine dodajući da ovim poslom nijesu prekršili nijedan propis, već da su štitili javni interes.
Ipak, sudeći po izvještaju, nijesu uspjeli da ih ubijede.
"Opština ima obavezu da sljedećih 18 godina budžetom planira 526.085,16 eura za ovu namjenu. Iz iznesenog proizilazi da se radi o budžetskom zaduženju, pa je bilo potrebno sprovesti predviđenu zakonsku proceduru dobijanja saglasnosti Vlade Crne Gore i Skupštine opštine", stoji u odgovoru revizora na izjašnjenje Opštine.
S druge strane, za finansijski aranžman koji je Vlada sklopila sa Evropskom investicionom bankom za projekat vodosnabdijevanja i otpadnih voda, u okviru kojeg je Opštini Nikšić uplaćeno 14,2 miliona eura, Opština je obezbijedila saglasnosti. Po ovom kreditu izmireno je 4,4, a preostalo je još 9,7 miliona eura.
Finansije
Opština, koja je posljednjeg dana prošle godine zapošljavala 484 lica, nakon rebalansa je planirala prihode od 25 miliona eura, što je premašeno za 12 odsto, dok su izdaci od 21,5 miliona eura bili manji od planiranih za 9,1 odsto.
"Tekući prihodi budžeta su bili 15.340.069 eura, odnosno sa 119,1 posto u odnosu na planirane. U tekućim prihodima najznačajnija stavka su prihodi po osnovu poreza, koji su ostvareni u iznosu od 10.375.808 eura i veći su za 25,3 odsto u odnosu na plan. Primici od prodaje imovine planirani su na 24.400 eura, a ostvareni u iznosu od 39.789, što je više za 63 odsto. Transferi i donacije su ostvareni u iznosu od 5.612.365 eura, odnosno za 9,1 odsto više u odnosu na plan. Sredstva prenesena iz prethodne godine iznosila su 6.955.054 eura", stoji u izvještaju.
Slaba naplata
Opština je obavezala 349 pravnih lica da plate 4.788.022 eura poreza na nepokretnosti za tu godinu. Dug na kraju 2021. godine bio je 3.497.105 eura, dok je lani naplaćeno 4.793.885 eura, od čega je 712.861 euro ranijeg duga.
Na kraju prošle godine 199 firmi dugovalo je 3.491.242 eura. Čak 70 odsto ukupnog duga se odnosi na Rudnike boksita 895.851 euro, HE Perućica duguje 467.554, Institut za crnu metalurgiju 271.410, Tehno baza 238.061, Crnogorski elektrodistributivni sistem 159.720, Javorak 143.834, Livnica 66.396 eura. Ni dug 25.882 građanina za porez na nepokretnosti nije zanemarljiv, pa je zaduženje za prošlu godinu bilo 310.621 euro; iz ranijih godina od 3.697.794 eura duga naplaćeno je 77.217, od čega za prošlu godinu 29.204 eura.
Tako je na kraju prošle godine ostalo nenaplaćeno skoro četiri miliona eura. Ipak, revizori su ukazali da softver za evidenciju i naplatu poreza ne daje pouzdan izvještaj o ukupnim dugovima i uplatama, već se ti podaci ručno računaju.
Revizori su ukazali da opština mora poštovati Zakon o poreskoj administraciji i prema svim poreskim dužnicima preduzimati prinudnu naplatu. Tokom 2022. godine donijeto je 692 rješenja o prinudnoj naplati, ali Uprava lokalnih prihoda ne vodi evidenciju o njihovoj vrijednosti ni naplaćenim iznosima.
Sporno zapošljavanje
Iako budžetom nije bilo planirano, na ugovore o djelu potrošeno je 296,5 hiljada eura i to ponovo za sistematizovana radna mjesta, a takođe su zloupotrebljavani i ugovori o privremenim i povremenim poslovima.
U Agenciji za projektovanje i planiranje samostalna savjetnica II projektantkinja, angažovana je po ugovoru o obavljanju privremenih i povremenih poslova od 5.10. 2015. godine, koja u radnoj knjižici ima evidentirano neprekidno trajanje radnog odnosa preko četiri godine. Ovo radno mjesto nije predviđeno sistematizacijom.
Prilikom zapošljavanja su prihvatali volontiranje kao radno iskustvo, ali bez propisanih volonterskih knjižica i ugovora o volontiranju.
Na taj način je u lokalnoj skupštini zaposlena samostalna savjetnica, u sekretarijatu za finansije samostalna referentkinja za administrativne poslove, samostalni savjetnik za komunalnu oblast u istoimenom sekretarijatu, dok je u Upravi lokalnih javnih prihoda zaposlena inspektorka na osnovu potvrde o šestomjesečnom volontiranju. Sekretara za kulturu, sport, mlade i socijalno staranje zaposlili su na javnom konkursu iako nije imao zakonski traženo iskustvo.
Utvrđene su greške u obračunskim listama zaposlenih, pa su zbog pogrešnih IOPPD obrazaca bili u pretplati poreza za dohodak od skoro 300 hiljada eura. Za prekovremeni rad Opština je isplatila 68 hiljada eura, koji se obračunavao na osnovu usmenih naloga rukovodilaca.
Revizori su ukazali da bi Opština prekovremeni rad trebalo da uvodi u slučaju povećanja obima posla, više sile ili drugih iznenadnih slučajeva na osnovu pisane odluke i uz obavještenje inspekcije rada. Iako je odlukom o zaradama predviđeno da službenici za određene poslove mogu dobiti do 30 odsto dodatka, taj je dodatak cijele godine primalo 95 odsto zaposlenih.
DRI će ovaj izvještaj dostaviti lokalnoj skupštini, ministarstvima finansija i javne uprave, Zajednici opština i skupštinskom Odboru za ekonomiju. Do polovine septembra očekuju plan, a od kraja januara iduće godine i konkretne korake na ispunjenju 22 preporuke.
Psi ujedali za 1.700.000 eura
Revizori su utvrdili da je od 2017. do 2022. godine u sporovima za naknadu štete zbog ujeda ili napada pasa lutalica ukupno plaćeno 1.691.240 eura.
"Prema izvještaju o radu Direkcije za imovinu za 2022. godinu bilo je u radu 470 predmeta, po kojima je Opština isplatila 328.681 euro", navodi se u izvještaju.
Revizori su ukazali da bi Opština trebalo da riješi problem pasa lutalica zbog njihove objektivne odgovornosti i time spriječi veliki odliv sredstava iz opštinskog budžeta.
