Najšira javnost u regionu je saznala za aplikaciju Skaj (Sky) kada je otkrivena grupa Veljka Belivuka, u jesen prošle godine, a nedavno ponovno hapšenje Darka Šarića, kao i istraga aktivnosti osumnjičenog Miloša Medenice, koja je dovela do hapšenja njegove majke, bivše predsjednice Vrhovnog suda Crne Gore Vesne Medenice, stavila je poseban akcenat na ovaj kanal komunikacije koji se vezuje za kriminalne krugove u regionu.
Pravosudni i policijski organi Belgije, Francuske i Nizozemske su u bliskoj saradnji uspjeli da organizuju odlučne napore da blokiraju dalju upotrebu ovih šifrovanih komunikacija, koje su predstavljale potpuno nezavisan tehnološki ekosistem u odnosu na „normalne“ provajdere telekomunikacionih usluga, a za potrebe organizovanih kriminalnih grupa visokog profila, još početkom prošle godine.
Uz podršku Europola i Eurodžasta, kontinuuirani monitoring upotrebe ovog kanala komunikacije od strane kriminalaca, obezbijedio je istrage u ove tri države koje su dovele do neprocjenjivih podataka, koji se broje stotinama miliona poruka razmijenjenih među kriminalcima.
Ova akcija je rezultirala kolekcijom krucijalnih informacija o preko stotinu planiranih osjetljivih ktiminalnih operacija, sprečavajući situacije potencijalno prijeteće po živote i žrtve.
Tokom akcije izvedene 9. marta prošle godine, sprovedena su mnoga hapšenja, kao i mnogobrojni pretresi i zapljena u Belgiji i Nizozemskoj. Ova operacija je bila esencijalna za napore pravosudnog i policijskog sistema u Evropskoj Uniji , ali i trećih zemalja, kako bi se onemogućila upotreba kriptovanih komunikacija među kriminlanim grupama.
Prije nego je „provaljena“ komunikacija preko Skaja, istražitelji su godinu ranije „provalili“ enkripciju platforme Enkročet, a od sredine februara, evropske vlasti su pod nadzorom imali otprilike 70 hiljada korisnika, od kojih je većina sa Enkročeta, koji je „provaljen“ još 2000. godine, prešla na platformu Skaj.
Uspješnim dekodovanjem enkripcije Skaja, pribavljene informacije su obezbijedile uvid u kriminalne aktivnosti u različitim državama Evropske unije, ali i drugim državama, poput Crne Gore i drugih država regiona, koje su omogućile proširivanje istraga i rješavanje ozbiljnih kriminalnih slučajeva.
SKAJ NIJE SAMO APLIKACIJA
U cijeloj priči, zanimljivo je to što kad govorimo o „Skaj komunikaciji“ nije riječ samo o aplikaciji, već o potpuno zatvorenom tehnološkom eko sistemu. Kanadska kompanija Skaj ECC, koja je započela biznis kao potpuno legitiman, omogućavala je svojim klijentima, uz određenu pretplatu, ono što se naziva ful servis – potpunu uslugu.
Od uređaja – do usluge. Od Skaja je bilo neophodno kupiti mobilni uređaj, SIM karticu, te uplatiti pretplatu u iznosu od 600 do 2.200 dolara, u zavisnosti od vremenskog perioda korišćenja.
Nakon ispunjavanja ovih uslova, kupac bi poštom dobio uputstvo za upotrebu, kreirao nalog i koristio samu aplikaciju, kao i bilo koju drugu koju koristimo za komunikaciju, poput Vajbera ili Vocapa. Da bi komunikacija bila valjana, sa druge strane veze mora da bude korisnik koji takođe ima Skaj telefon i aplikaciju.
Specifičnost ove vrste komunikacije je u tome što je u mobilnom telefonu Skaj aplikacija sakrivena pod drugom aplikacijom, poput kalkulatora, te da se sadržaj komunikacije automatski briše kada se unese pogrešna šifra.
Istraga Skaj uređaja počela je u Belgiji, nakon zapljene prilikom jedne akcije protiv osumjičenih. Globalno, oko 170 hiljada individua je koristilo Skaj uređaje koji su imali svoju telekomunikacionu infrastrukturu i osim u Evropi, operacije u SAD i Kanadi.
Globalno, oko tri miliona poruka se razmjenjivalo putem ovog servisa, a oko 20 odsto, odnosno jedne petine korisnika su bili iz Belgije i Holandije.
FILMSKI SCENARIO
U toku akcije evropskih policija, sa druge strane okeana se odvijao filmski scenario u jednoj od najneobičnijih priča o sajber bezbjednosti. Američki FBI je objelodanio prethodne godine da je kreirao sosptvenu kompaniju, pod nazivom ANOM, čija je svrha bila da kriminalcima prodaje uređaje sa enkripcijom i aplikacijom za razmjenu poruka.
ANOM je reklamiran kao aplikacija koja nudi enkripciju sa sigurnosnim karakteristikama poput aplikacija Signal, Vocap i sličnim, a ustvari je bila aplikacija čiji monitoring je radio američki FBI koji je dizajnirao samu aplikaciju baš za tu namjenu.
Ovaj poduhvat je bio izuzetno uspješan i rezultirao je sa više od 12 hiljada prodatih uređaja, koji su doveli do zapljene oko osam tona kokaina, 22 tone marihuane, dvije tone amfetamina, 250 komada oružja, više od 48 miliona dolara novca i preko 800 hapšenja, a sama akcija je sprovedena pod nazivom „Operacija trojanski štit“.
Američka vlada uspjela je da korisnike kriptovane komunikacije „navuče“ na upotrebu ANOM-a, tako što je zatvarala alternativne provajdere kriptovanih komunikacija, iako nije imala čvrste dokaze da se oni sami bave nelegalnim poslovima.
Prema izvještajima američkih medija, još 2018. godine FBI je uspio da zatvori komapniju Fantom sekjur iz Kanade koja se bavila identičnim poslom kao Skaj ECC, takođe iz Kanade.
U julu 2020. godine evropski zvaničnici su uspjeli da zatvore Enkročet platformu, što je uzrokovalo rast potražnje za ANOM uređajima. Konačno, u martu prošle godine, američki zvaničnici su uspjeli zaplijeniti kompletnu infrastrukturu koja je ležala iza Skaj platforme, u Vankuveru, u Kanadi.
Nakon ovog poteza, potražnja za podmenutim ANOM-om eksponencijalno je porasla, kao novom platformom za enkriptovanu komunikaciju, objavilo je američko ministarstvo pravde prošle godine plan američkih obavještajjnih službi.
To je bila mudra strategija – obaranje postojećih servisa koji su pružali zaštićenu komunikaciju kriminalnim grupama i njihovo navođenje na prelazak na novu, ovog puta platformu koju su razvile upravo bezbjednosne službe, kao mamac za kriminalce.
Prema pomeutom saopštenju američkog ministarstva pravde od ljeta prethodne godine, tri ciljane platforme su bile Fantom sekjur, Enkročet i Skaj ECC, koje su u jednakim udjelima učestvovale u omogućavanju sigurne komunikacije kriminlanim organizacijama.
Ali, u novembru prošle godine, Skaj global tužio je američku vladu da su prekoračili ovlašćenja zbog zapljene njihove infrastrukture.
U tužbi Skaj global pokušava da se distancira od platformi poput Enkročeta i Fantom sekjur čiji su se direktori izjasnili kao krivi za saučesništvo u distribuciji narkotika, još 2018. godine.
Kompanija insistira na tome da ona nije odgovorna za bilo kakve ilegalne aktivnosti, svaljujući odgovornost na provajdere njihovih usluga, odnosno na distributivnu mrežu preko koje su se prodavali njihovi uređaji i pretplata na usluge.
Svakako, podmetnute aplikacije i uređaji poput ANOM-a, možda jesu mudar način usporavanja, ali i otkrivanja, kriminalnih grupa u svjetlu sajber prijetnji kojima su izložene države, ali definitivno nijesu dugoročno rješenje za rastuće prijetnje organizovanih kriminalnih grupa.
