U dokumentu koji je šest specijalnih izvjestilaca UN uputilo Vladi Srbije 2. aprila navodi se da bi upotreba zvučnog oružja za rasterivanje mirno okupljenih ljudi predstavljala nezakonito razbijanje mirnog protesta, javlja Beta.
Navodi se i da bi "posebno nesrazmjerna i surova" bila upotreba takvog oružja u trenutku kada su demonstranti u tišini odavali počast poginulima u padu nadstrešnice na željezničkoj stanici u Novom Sadu.
"Iako ne možemo da potvrdimo da je takvo oružje korišćeno u ovom kontekstu, čini se da dokazi koje smo dobili pokazuju da je upotreba takvog oružja izazvala masovnu paniku, što je protiv principa predostrožnosti", navode specijalni izvjestioci UN.
Izvjestici UN u dokumentu izražavaju ozbiljnu zabrinutost i od Srbije zahtijevaju zvanične informacije koje se odnose na mjere koje je država preduzela kako bi sprovela brzu, nepristrasnu, nezavisnu i efikasnu istragu moguće upotrebe zvučnog/akustičnog oružja za nezakonito razbijanje mirnog okupljanja 15. marta, prenosi nevladina organizacija Beogradski centar za ljudska prava.
Zatražene su dodatne informacije i o zakonskom osnovu za takvo oružje, prethodnim odobrenjima, hijerarhiji komandovanja i obrazloženju upotrebe, o posjedovanju manje smrtonosnog oružja koje je Srbija nabavila ili proizvela, uključujući akustična ili druga oružja zasnovana na zvučnim talasima, kao i informacije o broju i vrstama povreda koje su nastale usljed moguće upotrebe pomenutog uređaja.
Brojni demonstranti, koji su se u vrijeme 15-minutnog odavanja počasti poginulima nalazili u Ulici kralja Milana, svjedočili su posle protesta da su čuli neprijatan zvuk, koji podsjeća na zvuk aviona ili rakete, usljed kojeg je došlo do naglog pomjeranja mase sa kolovoza na trotoar.
Izvjestici UN su naveli i da upotreba zvučnih uređaja mora biti jasno regulisana zakonom, uz posebnu i visokorangiranu dozvolu za konkretnu situaciju, kao i da je neophodno obezbijediti nadzor i transparentno izvještavanje o takvoj upotrebi.
U dokumentu piše i da informacije dobijene o dešavanjima na protestu 15. marta izazivaju ozbiljnu zabrinutost u pogledu pune primjene obaveza vlade Srbije u pogledu poštovanja i zaštite prava i osnovnih sloboda prema međunarodnom pravu ljudskih prava, međunarodnom paktu o građanskim i političkim pravima, kao i obavezama proisteklim iz Konvencije protiv mučenja i drugih surovih, nečovječnih ili ponižavajućih kazni ili postupaka, uključujući propust da se demonstranti zaštite.
Specijalni izvjestioci UN su izrazili ozbiljnu zabrinutost zbog sve većeg ograničavanja prava na slobodu mirnog okupljanja i posebno zbog moguće upotrebe nezakonitog zvučnog uređaja, imajući u vidu tvrdnje brojnih demonstranata o povredama i zdravstvenim tegobama koje su iskusili.
U dokumentu piše i da Srbija ima obavezu da reguliše i nadgleda proizvodnju, nabavku i upotrebu opreme koju koriste policija i organi reda, i da je poseban oprez potreban prilikom upotrebe eksperimentalnog oružja, u koje spadaju i zvučni uređaji, jer njihova priroda nije dovoljno poznata, niti su u dovoljnoj mjeri istraženi medicinski i drugi efekti njihove primjene.
"To oružje i uređaji nose rizik od izazivanja privremenog ili trajnog oštećenja sluha, u zavisnosti od modela, udaljenosti i trajanja izloženosti. Mogu se zloupotrijebiti na neselektivan način protiv mase ljudi ili koristiti za nanošenje povreda. Njihovo dejstvo, koje se oslanja na senzornu dezorijentaciju, a čiji su efekti opšti, a ne ciljani, može izazvati opasan stampedo i haotično ponašanje, koje pogađa i demonstrante i slučajne prolaznike", navodi se u dokumentu upućenom Vladi Srbije.
Dokument specijalnih izvjestilaca UN objavljen je 60 dana od trenutka upućivanja Vladi Srbije, i biće uključen u redovni izvještaj Savjeta UN za ljudska prava, kao i eventualni odgovori, ako ih Srbija bude dostavila.
Šest specijalnih izvjestilaca koji su uputili dokument Vladi Srbije su specijalna izvjestiteljka za prava na slobodu mirnog okupljanja i udruživanja Đina Romero, specijalna izvjestiteljka za pravo na obrazovanje Farida Šahid, specijalna izvjestiteljka za promociju i zaštitu prava na slobodu mišljenja i izražavanja Ajrin Kan, specijalna izvjestiteljka za pravo svakog pojedinca na najviši mogući standard fizičkog i mentalnog zdravlja Tlaleng Mofokeng, specijalna izvjestiteljka za stanje branilaca ljudskih prava Meri Lolor i specijalna izvjestiteljka za torturu, mučenje i druga surova, nečovječna ili ponižavajuća postupanja ili kažnjavanja Elis Džil Edvards.
Povodom dešavanja tokom i neposredno posle protesta u Beogradu 15. marta, specijalnim izvjestiocima UN se obratilo šest nevladinih organizacija – Beogradski centar za ljudska prava, CRTA, Građanske inicijative, Inicijativa A11, FemPlatz i Komitet pravnika za ljudska prava – YUCOM.
Evropski sud za ljudska prava je 30. aprila izdao privremenu mjeru kojom nalaže Srbiji da se do daljeg uzdrži od upotrebe zvučnih uređaja u svrhu kontrole okupljenih, po zahtjevu koji su u ime 47 građana i građanki Srbije podnele te nevladine organizacije.
Tih šest organizacija je 9. aprila podnijelo Tužilaštvu za organizovani kriminal krivičnu prijavu za terorizam zbog incidenta na protestu 15. marta, dok je pred Prvim osnovnim javnim tužilaštvom u Beogradu u toku predistražni postupak prikupljanja izjava više od 150 građana koji su se zatekli u Ulici kralja Milana i okolini Trga Slavija u 19.11 sati, kada je nepoznatim zvukom prekinuta 15-minutna tišina.
Ujedinjenim nacijama se početkom aprila obratio i opozicioni pokret Kreni-promjeni, sa zahtjevom za pokretanje međunarodne istrage moguće upotrebe neidentifikovanog zabranjenog oružja tokom protesta 15. marta.
Taj pokret Sava Manojlovića navodi da je u zahtjevu za pokretanje istrage priložio 595.176 potpisa građana Srbije, više od 30 video snimaka sa lica mjesta, više od 50 snimaka dronom iz okoline, snimak dronom koji je poslužio za forenzičku analizu mogućeg pravca iz kojeg je zvučni udar potekao, i fajl sa 1.953 svjedočanstva o simptomima posle zvučnog udara.
