Zanimljivo je da se ime Srbije pojavljuje na međunarodnoj sceni, na početku XXI vijeka, tek onda kada je Crna Gora istupila iz zajednice nazvane „Srbija i Crna Gora“. U tom činu odvajanja Crne Gore, i pri tom svođenje Srbije na nju samu, na njene faktičke granice, nazire se fundamentalni problem srpskog identiteta.
Naime, Srbija kao da ne postoji dijahronijski, u svojim teritorijalnim okvirima. Ona je uvijek negdje drugo, izvan sopstvenih granica. Dovoljno je pogledati za trenutak vremensku prognozu u kojoj je ona i za Prištinu, iako Kosovo de facto nije više u sastavu srpske države. A burnih devedesetih su te vremenske prognoze uključivale u sastav Srbije, Republiku srpsku i Srpsku krajinu, kao da pitanje granica Srbije tada nije bilo u domenu međunarodne diplomatije i pravno-važećih sporazuma, već nekih viših sila koje vedre i oblače Balkanom.
Otuda je vidljivo da se ideja o srpskom identitetu proteže uvijek izvan Srbije u težnji ka nečem ekstra, a konkretno je nedokučivo. Nazire se u budućnosti ili traje poput kolektivnog sna o nekadašnjem „Dušanovom carstvu“. I baš tu se krije glavni problem Srbije u razumjevanju sebe same i srpskog identiteta. On je tranzicioni, formiran u istorijskim seobama, kao u izvanrednom romanu Crnjanskog „Seobe“, bez spokoja i uživanja u običnom, svakodnevnom, ličnom, privatnom, postojanom, sa jasnom formom izražavanja. Egzistirajući u pokretu kao na čuvenoj slici Paje Jovanovića „Velika seoba Srba“, zaustavljajući se u zbjegu, bez koncentracije na smisao pređenog puta, srpski identitet je zato nostalgičan u odnosu na moguće, a nedogođeno, u čežnji za nedokučivim.
Jer da bi srpski identitet mogao da izrazi sopstvenu samosvojsnost, originalno drugačiju u osvešćenim pojedincima, a tek potom u društvu, potreban bi bio oblik života duboko prožet razumjevanjem stvarnosti kakva jeste, a ne kakva se sanja i priviđa. Lažnom sviješću okovan srpski um neprestano vodi srpski kolektiv iz tragedije u komediju i natrag u tragediju. Dobar primjer toga je životni put preobraćen u životni scenario doktora, psihijatra i pjesnika Radovana Karadžića. Njegovi stihovi napisani mnogo godina prije ratne opsade Sarajeva, “… siđimo u gradove da bijemo gadove…”- danas djeluju zloslutno vizionarski, jer je njegova kvazi poezija pripremila stvarne zločine. Tako se njegova ratna biografija pretvorila u slučaj komedijant, kada je prerušen u iscelitelja-nadri-ljekara, sa dugom kosom i lažnim imenom, pronađen da bi bio odveden pred Xaški sud.
U tom smilsu, možda se pomenuta slika Paje Jovanovića može posmatrati i iz jednog novog i modernijeg ugla. Nije tu samo riječ o seobi već i o trajanju u vremenu i prostoru. Lažna svijest tu je kao nekakva ideja vodilja na putu kroz nepoznato i nedokučeno. Ranjeni ratnici razbijene vojske, sveštenici na konjima bez crkvi, a žene sa bosonogom deom bez porodica i kuća - slika su jedne kolonijalne stvarnosti. Velika seoba Srba je gotovo latino-američka, nalik prizorima iz meksičke revolucije gdje cijeli narod ustaje i putuje sa vojskom u rat, ali i tražeći svoje mjesto pod suncem. Srpski identitet je tako moguće, možda, najbolje sagledati u okviru i iz perspektive post-kolonijalnih studija, gde istorijska trauma gubitka države i prava na samostalnost i dalje u živoj stvarnosti egzistira kao falsifikat i fantazija.
