Nakon što su na posljednje analize Međunarodnog instituta za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES) oštro reagovali njegov počasni predsjednik Stjepan Mesić i predsjednik savjetodavnog odbora Budimir Lončar, uslijedile su i druge reakcije, prije svega iz država koje analitički tekstovi „Srbija – poprište konfrontacija obavještajnih službi“ i „Bosna i Hercegovina – Crna Gora 2020: Dodik i Đukanović destabilizirajući faktor na Balkanu i Evropi“, optužuju da svojim djelovanjem ruše zalaganja za mir i stabilnost u ovom dijelu Evrope.
Tako je i crnogorski Digitalni forenzički centar (DFC) detaljnije istražio objave IFIMES-a u posljednje četiri godine. Kao što stoji u izvještaju DFC-a, „analize IFIMES-a iz Ljubljane, koje su objavljene u posljednje četiri godine, pune su nedosljednih tvrdnji, pristrasnosti prema pojedinim regionalnim liderima, kao i naglih promjena stavova u vezi određenih tema“.
DFC ističe da se djelovanje instituta može podijeliti na dva perioda, i to: period prije sasatanka direktora IFIMES-a doc. dr Zijada Bećirovića sa srpskim predsjednikom Aleksandrom Vučićem i aktuelnu fazu u kojoj je IFIMES potpuno okrenuo ploču. Naime, prije 12. februara 2019. godine srpski lider je u očima instituta važio za nasljednika Miloševićeve i Šešeljeve linije, dok je njegova partija označena kao desničarska, konzervativna, te iz više aspekata nacionalistička. Sam Vučić je predstavjen kao faktor nestabilnosti u regionu čija politika je zasnovana na kontroli medija, te stvaranju kriza u državama regiona, navodi DFC.
S druge strane Crna Gora je imala pozitivnu ulogu sve do gorespomenutog susreta kada se ton snažno promijenio. Crnogorski lider Milo Đukanović, iz državnika, koji ima harmonične odnose sa svim etničkim grupama, te čija je država, koja takođe ima odlične makroekonomske indikatore, faktor stabilnosti u regionu, pretvorio se u čovjeka, koji caruje korupciji i kriminalu, manipuliše, te raspiruje nacionalizam i religiozna trvenja. IFIMES Đukanovića optužuje takođe da prikriva stvarne podatke o zaraženima koronavirusom.
Tu se javlja glavni problem. Naime, ne radi se o tome da su hipoteze analiza sasvim nekredibilne, nego o tome da tekstovi nisu na nivou akademskog minimuma. Tvrdnje nisu potkrijepljene dokazima, autori se (najčešće) ne pozivaju na druge izvore i ne nude argumentaciju. Na to su pored DFC-a u prošlosti već mnogi upozoravali. Podsjetimo, Opština Koper je od IFIMES-a kupila šest studija, za njih platila 69 hiljada eura, a studije su u potpunosti ili barem u jednom dijelu prepisane jednostavno iz Wikipedije.
11
Veza sa dobavljačima energije
Institut sa sjedištem u Ljubljani za svoje usluge, shodno podacima iz aplikacije Erar, primio je više hiljada eura sredstava od strane preduzeća Eles i Gen energija, ali i od Dars-a, gradskih opština Koper i Ljubljana, te Ministarstva odbrane i Ministarstva vanjskih poslova. Zanimljivo je da se na spisku najviše puta pojavljuje ime preduzeća Eles d.o.o, koje već od oktobra 2014. godine institutu uplaćuje iznose u visini 1.098 eura. Upravo zato nas je interesovalo o kakvim se uslugama IFIMES-a radi i gdje se susreću interesi operatera elektorenergetske mreže i instituta koji proučava društveno-političke prilike na Balkanu i Bliskom istoku?
Kako je saopštilo preduzeće, ELES je sistemski operater prenosne elektroenergetske mreže Republike Slovenije, a takođe i vođa bloka elektroenergetskih mreža Republike Slovenije, Republike Hrvatske i BiH. U ovoj ulozi je zadužen prije svega za uravnoteženje proizvodnje i potrošnje ukupnog bloka. „Iz tog razloga moramo biti upoznati sa događanjem u ove dvije države. U Republici Sloveniji za ovu oblast ranijih godina nije postojao kompetentan institut kao što je IFIMES. Zaposleni u institutu IFIMES su pomagali u našim pregovorima sa sistemskim operaterom elektro energetske mreže BiH, NOS BiH, na početku 2014. godine kada smo ulagali napore za potpisivanje trostranog sporazuma u bloku sa kojim bi u korist slovenačkih konačnih potrošača električne energije uštedjeli 11 miliona eura godišnje“, objasnio je ELES.
Pored toga je, kako navodi ELES, institut reklamirao logotip njihove kompanije na svim svojim priredbama, slao kompaniji ekskluzivne vijesti o događanjima na Balkanu, a istovremeno je ELES dobijao i besplatne pozive za događaje u organizaciji IFIMES-a. Institutu je ELES za pomenute usluge za šest godina uplatio više od 80 hiljada eura. Nakon isteka posljednjeg aneksa 2019. godine, ELES nije odlučio da produži saradnju.
Svi IFIMES-ovi ljudi
IFIMES, inače, objedinjuje šareno društvo uglednih intelektualaca, političara, diplomata i pravnika, zato na prvi pogled daje vjerodostojan utisak. Pored pomenutih Mesića i Lončara, tu su Marc R. Pacheco, demokratski senator iz Massachusettsa, Craig T. Smith, politički direktor Bijele kuće i savjetnik predsjednika SAD Billa Clintona, bivši predstavnik za medije NATO-a Jamie Shea, bivši srpski premijer Zoran Živković i takođe bivši predsjednik Ustavnog suda Republike Slovenije i aktuelni savjetnik predsjednika Boruta Pahora dr Ernest Petrič.
Petrič nam je rekao da je upoznat sa spornim analizama, ali ih nije pročitao, zato ne želi da ih komentariše. „Pojedine analize ne komentarišem. Radi se o autorskim djelima, a sam branim slobodu govora.“
Petrič kaže da ne zna ništa ni o navodnom pisanju analiza po narudžbi. „Ne znam zašto je Stipe Mesić reagovao kao što je reagovao. Znam da je povremeno objavljen i poneki kritičan tekst o Hrvatskoj“. Petrič je rekao da ne želi govoriti napamet i stvarati dodatnu konfuziju dok ne pročita pomenute tekstove.
Bivši ustavni sudija, inače, sarađuje sa institutom više od decenije. „IFIMES je jedna od rijetkih institucija u Ljubljani koja se bavi problemima Balkana i Bliskog istoka. Moja saradnja je ograničena samo na to da se pojavim na nekom od njihovih događaja, na kojima obično učestvuju zanimljivi sagovornici. U Sloveniji ima veoma malo intelektualnog dijaloga i mogućnosti da se raspravlja o nekim stvarima“, ocijenio je Petrič.
Jedan od takvih događaja održaće se u petak, na kojem će slovenački proces osamostaljenja 30 godina kasnije i budućnost države pored dr Petriča evalvirali, takođe, Alojz Peterle, Igor Bavčar i dr Ciril Ribičič.
Za reakciju na sve glasnije optužbe smo (već drugi put) pokušali dobiti direktorja IFIMES-a doc. dr Zijada Bečirovića kao i zvanično sjedište instituta, ali do sada reakcije nije bilo. Čekamo i odgovore u pisanoj formi. Isto tako smo pokušali dodatni komentar dobiti od nekadašnjeg hrvatskog predsjednika Mesića. „Predsjednik ne želi dodatno komentarisati“, ažurno su odgovorili iz njegovog Kabineta.
