U Starom Baru je kralj Duklje, Mihailo dobio priznanje kraljevske titule. To nedvosmisleno odaje svu njegovu važnost i reprezentativnost za ukupnu crnogorsku kulturno istorijsku baštinu. Tu se odigrao još jedan važan događaj za Crnu Goru kada je nešto kasnije, 1089. godine, kralj Duklje Bodin uspio da Barsku episkopiju uzdigne u rang arhiepiskopije.
Stari Bar, najveća urbana aglomeracija u ruševinama u Crnoj Gori, nalazi se na oko 3,5 km sjevero-istočno od današnjeg Bara i zauzima prostor veće stjenovite padine blago iskošene sa okomitim, gotovo nepristupačnim liticama sa istoka i juga. Grad je opasan bedemima i na oko četiri hektara identifikovano je blizu 250 stambenih, javnih, crkvenih i vojnih objekata iz raznih perioda.
Istorijski nije utvrđeno kada je počeo biti stalno naseljeno mjesto. Arheološki nalazi pokazuju praistorijske i ilirske kulturne slojeve. Po tim indicijama, na ovom mjestu bilo je naselje i u ilirsko, grčko-ilirsko, rimsko i ranovizantijsko doba. Kao obnovljeni rimski kastel, pominje ga Prokopije u 6. vijeku, a prvi siguran pomen je iz 10. vijeka kao "Antibareos" i kod Konstantina Porfirogenita kao "Antibaris".
Pretpostavlja se da je u ruke Slovena dopao veoma rano, možda već u 9. vijeku. U njemu je kralj Duklje - Mihailo prije 1077. godine dobio kraljevsku titulu. Nakon prestanka postojanja Dukljanske države u Baru su se izmijenjali mnogi osvajači i gospodari. Od kraja 12. pa do pred kraj 14. vijeka pripadao je Nemanjićima i zetskim vladarima Balšićima, tokom 15. vijeka u posjedu je Mlečana, Lazarevića, Brankovića. S. Vukčića. Turci osvajaju Bar 1571. godine i drže ga u svom posjedu sve do 1878.
U istorijskim izvorima Stari Bar se prvi put pominje u 10. vijeku pod imenom Antibareos, ali se pretpostavlja da je naselje na ovom mjestu postojalo i ranije. Do sredine 11. vijeka bio je u vlasti Vizantije, a od 1042. godine potpada pod vlast Duklje i u njemu je Dukljanski kralj Mihailo prije 1077. dobio priznanje kraljevske titule. Nešto kasnije, 1089. godine, kralj Bodin je Barsku episkopiju uzdigao u rang arhiepiskopije.
Kako smo rekli, tokom istorije promijenio je više gospodara, sve do 1878. godine, kada ga oslobađaju Crnogorci. U tim posljednjim borbama pretrpio je teška razaranja brojnih objekata koji su pretvoreni u ruševine. Od tog vremena grad nije obnavljan, već se život iz njegovih ruševina preselio u podgrađe.
Prvobitni srednjovjekovni Bar se razvijao na trougaonom prostoru koji je sa istočne i južne strane zaštićen okomitim liticama i samo djelimično odbrambenim zidovima, dok je duž čitave zapadne strane bio branjen bedemima.
Na istaknutom položaju, na krajnjem sjevernom dijelu, nalazila se moćna tvrđava - citadela, poznata pod imenom Tatarovica. U grad se ulazilo kroz dvije kapije, jednu formiranu između dvije okrugle kule u sjeverozapadnom zidu i, drugu, koja se nalazila u južnom zidu. Obije kapije, zajedno sa kulama, pripadaju najranijem periodu života grada i potiču iz 9-11. vijeka. Ulazna kapija sa kulama je u 13. ili 14. vijeku prepravljena i tada je dobila novi izgled spoljašnje fasade.
Još tokom srednjeg vijeka grad se proširio prema sjeverozapadu, tako da su odbrambeni zidovi duž ovog poteza morali biti srušeni i danas su sačuvani samo u fragmentima. Nezaštićeni prošireni dijelovi obuhvaćeni su novim zidovima u kojima se formirala i nova ulazna kapija. Ni ovi kasniji bedemi nijesu sačuvani, jer se grad vremenom i dalje širio, tako da se danas od njih naziru samo tragovi.
Ova najnovija proširenja grada izvedena su tokom 15. i 16. vijeka za vrijeme Mlečana pa su i bedemi, koji su obuhvatili ove nove djelove, formirani u to vrijeme. Za razliku od ranijih srednjovjekovnih visokih i tankih bedema, odbrambeni zidovi, podignuti u periodu mletačke vladavine, niži su i deblji sa zakošenom spoljašnjom stranom, sa moćnim ugaonim kulama - bastionima namijenjenim za smještaj topova i snažnom ulaznom kapijom. Ovakav način gradnje prilagođen je upotrebi vatrenog oružja i novom načinu ratovanja.
Iako smješten na zakošenom, relativno nepogodnom terenu, srednjovjekovni Bar je, po svemu sudeći, imao relativno pravilnu mrežu ulica, koja je kasnijom gradnjom i proširivanjem grada pretrpjela znatne izmjene. Današnja mreža sastoji se od uskih, krivudavih ulica, često prilagođenih samoj konfiguraciji terena. U gradu je ispred značajnijih sakralnih objekata formirano nekoliko trgova nepravilnih osnova.
Stambene zgrade su podignute na malim međusobnim odstojanjima, tako da su gradile veće blokove. Unutar ovih blokova nalazili su se objekti različitih arhitektonskih karakteristika, od sasvim malih, jednostavnih zgrada sa jednom prostorijom, do velikih razuđenih palata sa arhitektonskim ukrasnim detaljima.
Objekti su zidani od obrađenog kamena obično na sprat, mada se srijeću i zgrade sa više spratova. U gradu su postojale i veće palate javnog i društvenog značaja, kao što su palata opštine, kneževska palata i druge, ali su ovi objekti vremenom toliko stradali da im se danas teško može odrediti prvobitna namjena. Na izvjesnom broju palata uočavaju se arhitektonski detalji različitih stilova, počev od pozne gotike i renesanse pa do tipičnih orijentalnih motiva. Nekoliko zgrada javnog karaktera nastalo je u tursko vrijeme amam, barutana i sat-kula.
U gradu je bilo i nekoliko većih srednjovjekovnih sakralnih objekata među kojima su se isticale: crkva Sv. Teodora podignuta između 9. i 11. vijeka, koja je tokom 12. ili 13. vijeka prepravljena u crkvu Sv. Đorđa; crkva Sv. Nikole, odnosno Sv. Marka iz 13. vijeka; crkva Sv. Venerande iz 14-15. vijeka i crkva Sv. Katarine iz 14. vijeka podignuta na svodu iznad ulice, očito radi uštede dragocjenog prostora.
Stari Bar je vodovod sa pitkom vodom dobio tek u tursko vrijeme. Ranije se grad snabdijevao vodom iz dva veća rezervoara od kojih je jedan veliki vjerovatno još iz ilirskog perioda i iz nekoliko manjih, kao i iz niza malih cisterni koje su se nalazile u sklopu pojedinih većih zgrada.
U novije vrijeme u gradu je rekonstruisano nekoliko objekata koji novim sadržajima treba da doprinesu da Stari Bar nastavi da živi kao svojevrsni muzej gdje se materijalizuje značaj i važnost dukljanske tradicije i baštine u savremenoj Crnoj Gori.
