Imao je prepoznatljivu, lavlju ljepotu, koju je s godinama njegova bijela brada činila samo veličanstvenijom. Bio je oprezan, razumn, harizmatičan, a njegova je prefinjena glumačka tehnika bila uporediva jedino možda sa Polom Skofildom.
Njegovo kanadsko porijeklo, sa ranom fazom iskustva u Engleskoj i Škotskoj, dalo je njegovim američkim ulogama dodir anglo-internacionalne klase. Saterlend je bio beskompromisni i zahtjevni perfekcionista, a svakoj je ulozi i filmu u kojem je glumio davao nešto posebno. Jer, i saradnicima i kameri obraćao se sa pozicije moći.
Čak i kada bi glumio slabića ili apsurdnog lika, poput ženskaroša u Felinijevom “Casanovi” (1976), Saterlend bi i dalje bio jak, i dalje bi hipnotisao. U Bertolućijevom “1900” glumio je jezivog fašistu Atilu – pa i tada je bio simptičan.
Posljednjih godina težio je ozbiljnosti, izazivao je još veći osjećaj poštovanja nego ikad prije. Ali, u doba vrhunca, savršeno je dočaravao bijes izbuljenih očiju, radost, veselje ili zlobu. Ili, možda, nasmiješenu satiričnu rezervisanost, kao u Altmanovom “M*A*S*H” (1970).
Saterlend je mogao biti podlac, ali i senzualan čovjek, brižan lik koji nosi teret – vođstva ili tuge. Uvijek je težio složenim ulogama, pri čemu bi reditelji iznova otkrivali kakvu intelektualnu ozbiljnost posjeduje, ali i kakvu emocionalnu zrelost, kao kada bi glumio kompleksnu očinsku figure, problematičnog oca (“Ordinary People”).
Možda najsenzacionalnija od svih bila je njegova uloga istoričra umjetnosti Džona Bakstera u “Don’t Look Now” (1973). Saterlendov domet u ovom filmu je izvanredan – srceparajuće djeluje kao čovjek koji na početku filma mora izvući tijelo mrtve ćerke iz jezera, a duboko dirljiv kao muž koji iznova gradi emotivni i erotski odnos sa suprugom, dok se istovremeno bore sa velikom tugom.
Tokom 1971. dao je i ključni doprinos ne baš srećnom ‘američkom zeitgeistu’ ulogom u trileru “Klute”. Bila je to fascinantna izvedba, iako Saterlend u toj ulozi nije imao konvencionalnu seksipilnost filmske zvijezde.
Njegove uloge uvijek su bile intenzivno začinjene zahvaljujući specifičnosti koju je Saterlend posjedovao – tako je bilo i kada je glumio zaljubljenog računovođu u “The Day of the Locust”, pa čak i glupog zločinca u “The Dirty Dozen”.
U zrelim godinama, Saterlend se odlično snalazio i u sporednim ulogama. No, imao je jednu vanserijsku ulogu – tumačeći lik prevarenog čovjeka u “Six Degrees of Separation”.
No, po mom mišljenju, njegova najtužnija i najljuća uloga iz poznog doba bila je u filmu “A Dry White Season”. Glumio je tada bijelca u Južnoj Africi, učitelja koji vremenom biva sve više radikalizovan zbog spoznaje da je čitavog života bio u službi vladajuće rasističke klase. Senzacionalan je momenat kada Saterlendov lik ošamari direktora zato što ga je nazvao izdajnikom.
Saterlend je bio aristokrata među filmskim glumcima.
5
