Glavni razlog pada stranih direktnih investicija (SDI) u ovoj godini je politička nestabilnost, ocijenila je direktorica Instituta za strateške studije i projekcije (ISSP) dr Jadranka Kaluđerović. Prema podacima Centralne banke (CBCG), neto priliv stranih direktnih investicija u prvih osam mjeseci pao je 49,4 odsto na 286 miliona eura u odnosu na isti period prošle godine.
Priliv
“Svjedoci smo prethodnih par godina stalnih političkih promjena, koje su uslovile odsustvo jasnog razvojnog pravca Crne Gore na bazi kojih će se definisati javne politike. Niko ne voli nestabilne prilike, a ponajmanje investitori”, kazala je Kaluđerović Pobjedi.
Napomenula je da i na globalnom nivou SDI bilježe opadajući trend i da su u prvom kvartalu 25 odsto niže nego u istom periodu prošle godine.
Ukupan priliv SDI na kraju avgusta iznosio je 569,6 miliona eura, dok se istovremeno iz zemlje odlilo 283,5 miliona. Ukupan priliv stranih direktnih investicija pao je 25,4 odsto u odnosu na uporedni period prošle godine. U formi vlasničkih ulaganja uplaćeno je 360,8 miliona eura, što čini 63,3 odsto ukupnog priliva SDI. Od toga je u nekretnine uloženo 296,8 milion eura, a u preduzeća i banke 64 miliona.
“Kao što podaci pokazuju, došlo je do značajnog smanjenja SDI i posebno je negativno značajno smanjeno ulaganje u kompanije. Podaci pokazuju da su ulaganja u kompanije iz gotovo svih zemalja smanjene, a iz Rusije i Njemačke, na primjer, su prepolovljene”, istakla je Kaluđerović.
Ona je podsjetila da su investicije u nekretnine učestvovale značajnije u ukupnoj strukturi priliva stranih direktnih investicija tokom 2006, 2007. i 2008. godine i ponovo 2012, 2013. i 2014. godine.
“To su bili periodi u kojima je Crna Gora ostvarivala značajne stope ekonomskog rasta. Tako da činjenica da imamo povećanje ulaganja u nekretnine sama po sebi nije negativna, ali činjenica da bilježimo smanjenje ulaganja u banke i preduzeća jeste”, upozorila je Kaluđerović.
Značaj
Navela je da izvještaj Svjetske banke (SB) pokazuje da od 2021. neto priliv SDI nastavlja da igra ključnu ulogu u finansiranju tekućih računa platnog bilansa u državama Zapadnog Balkana. U ovoj godini se očekuje da će Albanija, Kosovo i Srbija doživjeti značajne neto prilive SDI, procijenjene na više od šest odsto BDP-a. U Srbiji i Sjevernoj Makedoniji, međukompanijski zajmovi - SDI tokovi koji stvaraju dug - dominiraju, jer se ove zemlje nastavljaju integrisati u proizvodne lance usmjerene prema EU.
“Prema ovom izvještaju, u Crnoj Gori i BiH neto priliv SDI se pretežno sastoji od tokova koji ne stvaraju dug u obliku vlasničkog kapitala i reinvestirane dobiti, što se može smatrati pozitivnim, ali se njima može finansirati otprilike 71 odsto u BiH, odnosno 52 odsto kod nas deficita tekućeg računa, što je znatno niže (posebno u našem slučaju) nego u ostalim zemljama”, kazala je Kaluđerović.
Pojasnila je da SDI doprinose ekonomskom rastu primajuće zemlje i dodala da investicije stranih kompanija ne samo da donose novac, odnosno resurse već i tehnologiju, znanje i kapital koji pomažu stvaranju novih radnih mjesta, povećanju produktivnosti i diverzifikaciji privrede.
“Posebno se ekonomije u razvoju kao što je Crna Gora oslanjaju značajno na SDI, pa se smanjenje priliva posmatra kao negativan trend”, rekla je Kaluđerović.
Podsjetila je da Evropska komisija uvijek naglašava kako su SDI pokretač konkurentnosti i ekonomske izgradnje; Svjetska banka ih opisuje kao ključ za oporavak u krizama, a i MMF radi na studijama koje u fokusu imaju SDI.
“Sa ovakvim stavovima o pitanju značaja SDI za ekonomski razvoj saglasna je akademska i istraživačka zajednica. Međutim, akademski i istraživački radovi ukazuju i na različite aspekte ovog uticaja”, rekla je Kaluđerović dodajući da oni prvenstveno ukazuju na to da sami SDI tokovi nijesu dovoljni za ekonomski razvoj jedne zemlje i da drugi faktori u prvom redu ljudski kapital, ali i drugi kao što su stabilnost javnih finansija, razvijenost i dubina finansijskog tržišta imaju takođe značajnu ulogu u značaju i karakteru odnosa SDI na ekonomski razvoj.
“To znači da iako se postigne određena politička stabilnost u narednom periodu, ukoliko se ne budemo bavili pitanjima koja se odnose na ljudski kapital, nećemo biti u mogućnosti da na pravi način iskoristimo ono što strane investicije donose”, zaključila je Kaluđerović.
