Načelnica Odsjeka za primijenjenu meteorologiju i klimatske promjene ZHMS Mirjana Ivanov kazala je Pobjedi da su suše praćene toplotnim talasima u Crnoj Gori u posljednje dvije decenije pogodile naročito region primorja, zetsko-bjelopavlićku ravnicu, a zatim sjeverno-planinski region.
Evropa se suočava sa najgorom sušom u posljednjih 500 godina – dvije trećine kontinenta su u stanju uzbune ili upozorenja, smanjena je plovidba unutrašnjim vodama, proizvodnja električne energije i prinosi određenih usjeva – objavila je u utorak Evropska opservatorija za sušu (EDO), jedna od agencija Evropske unije.
Vodostaj sve manji
Suše su u Crnoj Gori uticale ne samo na poljoprivredu i šume, već značajno i na vodostaj važnih rijeka i jezera, poput rijeke Morače i Zete, kao i Skadarskog jezera, što je potom uticalo na ribarstvo, poljoprivredu i sektor energetike.
– Uticale su i na podzemne vode što već predstavja potencijalan problem u budućnosti. Deficit padavina znači i da je sadržaj vode u tlu znatno smanjen zbog čega biljke otežano crpe vodu iz zemljišta i polako venu – objašnjava Ivanov.
Avgustovski izvještaj Evropskog opservatorija za sušu (EDO), koji nadzire Evropska komisija, kaže da je 47 odsto Evrope pod uslovima upozorenja, sa jasnim nedostatkom vlage u zemljištu, a 17 odsto u stanju pripravnosti što se tiče uticaja na vegetaciju.
– Ozbiljna suša koja pogađa mnoge regije Evrope od početka godine dodatno se širi i pogoršava od početka avgusta – navodi se u izvještaju, dodajući da će zapadno-evropsko-mediteransko područje vjerovatno doživjeti još jače toplotne udare i suše od normalnih do kraja godine.
Veliki dio Evrope suočio se sa visokim temperaturama ovog ljeta, što je pojačavalo suše, uzrokovalo šumske požare, pokrenulo serije upozorenja i iniciralo pozive za dodatnim djelovanjem u borbi protiv klimatskih promjena.
Ivanov naglašava da su se dvije velike suše koje su pogodile veći dio Evrope u 21. vijeku dogodile 2003. i 2012. godine.
– Bile su praćene toplotnim talasima, tokom kojih je temperatura dostizala ekstremne vrijednosti. Za aktuelnu situaciju ove godine, Svjetska meteorološka organizacija (WMO) objavila je da je protekli juli treći po redu najtopliji juli od kada se vrše mjerenja – kazala je Ivanov.
Od prošle jeseni
Po njenim riječima monitoring suše i njena procjena ukazuju na to da se hidrološka suša postepeno razvijala od jeseni prošle godine pa do sada.
– U maju ove godine vrijednosti indeksa suša (SPI 3) pokazale su da su akumulirane padavine tokom tri mjeseca, tj. od početka marta pa do kraja maja, bile negativne u svim krajevima Crne Gore osim u Pljevljima. Isti trend se nastavio i početkom juna, kada je zbog višemjesečnog deficita padavina SPI3 indeks imao vrijednosti u kategorijama umjereno, vrlo sušno (centralni region) i ekstremno sušno (primorski region). To znači da je poljoprivredna suša bila prisutna već tokom marta i da se nastavila uz kratkotrajne prekide, i tokom vegetacione sezone – objašnjava Ivanov.
Uticaj na vegetaciju
Ovakva situacija je, po njenim riječima, uticala da se vegetacija sporo razvija.
– Na osnovu satelitskog/daljinskog monitoringa za oblast ,,Plantaža“ u Podgorici, stanje vegetacije je bilo ispod prosjeka u periodu od marta do kraja maja. Razvoj vegetacije je otpočeo kasnije nego što je uobičajeno, i tokom maja je njen razvoj bio odličan, a zatim je uslijedio nagli pad u junu kako zbog grada koji je nanio velike štete voću i povrću, tako i zbog suše koja je kontribuirala inače minimalnim padavinama tokom ljetnje sezone – tvrdi Ivanov.
U ostalim krajevima Crne Gore suša je, kazala je ona, najviše pogodila voće koje je počelo prije vremena da opada.
Suša je porazno uticala i na pašnjake, pa se može očekivati i indirektni uticaj na stočarstvo (proizvodnja mlijeka), ali i na iscprljivanje stoke zbog visokih temperatura, deficita padavina i oskudice hrane.
Ivanov je kazala da su vrijedosti indeksa kojima se upoređuju akumlirane padavine tokom devet mjeseci sa istim devetomjesečnim periodom iz prošlosti 1961. do 1990 – negativni osim u Pljevljima.
Centralni region Crne Gore (Nikšić, Danilovgrad i Podgorica) može okarakterisati kao „ekstremno sušno“, a vrijednosti u Kolašinu i u primorskom regionu ,,vrlo sušno“ .
– To znači da hidrološka suša traje od septembra 2021. do maja ove godine i da ima tendenciju daljeg razvoja. To je i potvrđeno tokom ljetnje sezone kada su inače padavine minimalne i često praćene toplotnim talasima – kaže Ivanov.
Ovakva situacija u kombinaciji sa visokim temperaturama, kako je objasnila, stvara pogodne uslove za šumske požare.
Suša je povećala i isparavanje vode sa zemljine površine i kroz životne procese biljaka, pa se tako direktno odrazila na na vodostaj u rijekama i jezerima.
– Na to ukazuje i ekstremno nizak vodostaj na Skadarskom jezeru, Biogradskom jezeru, jezerima Krupac i Slano i rijekama ne samo u centralnom i južnom regionu, već i u sjevernom regionu – kaže Ivanov.
Dodaje da naročitu pažnju treba obratiti na nivo podzemnih voda jer indeks akumulirane padavine tokom 12 mjeseci negativan od januara ove godine, a u kategoriji „vrlo sušno“ i „ekstremno sušno“ od maja pa do kraja jula, u oblasti Nikšića, Podgorice i primorja, Kolašina, dok je u oblasti Cetinja trenutno u kategoriji „normalno sušno“ čime je prekinut umjereno sušni period koji je trajao krajem zime i tokom proljeća posmatrano za ovu akumulaciju padavina.
