Povodom 30. godišnjice vojno-policijske operacije “Oluja”, Centar za građansko obrazovanje (CGO) izražava duboku zabrinutost zbog činjenice da pravda za žrtve ove operacije nikada nije zadovoljena.
„Četvorodnevna akcija, koja je počela 4. avgusta 1995 godine nije označila samo kraj postojanja Republike Srpske Krajine, već je rezultirala i masovnim iseljavanjem oko 200 hiljada civila srpske nacionalnosti, sistematskim zločinima, pljačkom i uništavanjem njihove imovine, ali i ubistvima stotina onih koji su odlučili da ostanu u svojim domovima“, navodi se u saopštenju koje potpisuje Damir Suljević, koordinator programa "Ljudska prava".
Kako ističu, po podacima Documente iz Zagreba, koja je objavila poimenični popis ljudskih gubitaka, uz lične podatake i podatke o stradanju, tokom i nakon operacija “Oluja”, identifikovano je 2353 žrtava rata, pretežno srpske nacionalnosti (1747) i civili (1170), uglavnom starosne dobi od 36 do 64. godine (995), a po tipu stradanja prednjače ubistva (1073), zatim nestanci, kao i ubistva tokom borbe.
"Pred Haškim tribunalom vođen je postupak protiv hrvatskih generala Anta Gotovine, Mladena Markača i Ivana Čermaka zbog zločina počinjenih tokom i nakon operacije “Oluja”, ali je završen njihovim oslobađanjem. Prvostepeni sud je osudio Gotovinu i Markača, dok je Čermak oslobođen. Žalbeno vijeće kasnije je oslobodilo i preostalu dvojicu, uz obrazloženje da nema dovoljno dokaza za njihovu individualnu odgovornost. Ipak, iako je tužilaštvo podbacilo u dokazivanju njihove krivične odgovornosti, nepobitno je utvrđeno da su zločini nad civilnim stanovništvom srpske nacionalnosti počinjeni, zbog čega je i ova operacija u presudama okarakterisana kao “udruženi zločinački poduhvat”", kazali su iz CGO.
Prema njihovim riječima, vrijeme, ali i činjenice, nijesu učinile da žrtve “Oluje” prestanu biti taoci političkog nadgornjavanja između Hrvatske i Srbije. Kako naglašavaju, umjesto da se institucije ovih država fokusiraju na uspostavljanje pravde, istine i dostojanstvene memorijalizacije, njihov odnos prema ovoj tragediji svodi se na simboličke akte, pa Hrvatska ovaj dan slavi, odbijajući da se suoči sa svim njenim činjenicama i posljedicama, a Srbija koristi za političku komemoraciju koja ne odgovara na potrebe žrtava i istinskog sjećanja.
Kako navode u saopštenju, u prilog tome govori i činjenica da u Srbiji nijedna žrtva "Oluje" nema status civilne žrtve rata, jer zakonsko rješenje isključuje one koji su stradali van teritorije Srbije, čime su izbjeglice iz Hrvatske sistematski lišene svake institucionalne podrške. Dodatno, veliki broj izbjeglica je tokom 1995. prisilno mobilisan od strane srpskih snaga i upućivan na ratišta u Bosni i Hercegovini, što je dovelo do novih ljudskih gubitaka i dodatne traumatizacije žrtava.
"Umjesto da žrtve budu u centru javnog diskursa, one su svake godišnjice potisnute u drugi plan, dok političari iz obje države instrumentalizuju patanje nevinih ljudi za svoje unutrašnje, ali i međudržavne, političke obračune", poručili su.
CGO upozorava da neadekvatni krivični procesi, koji nisu rezultirali osuđujućim presudama, a izostanak institucionalnog priznanja žrtava podrivaju povjerenje u pravosudni sistem i produbljuju podjele u društvu. Upravo zato, i postoji potreba da se jasno i odgovorno adresiraju pitanja komandne odgovornosti, reparacija, sudbine nestalih, ali i memorijalizacije koja neće biti tačka sukoba, već prostor za empatiju i sjećanje.
CGO zato poziva nadležne institucije, političke aktere i međunarodne organizacije da preduzmu konkretne korake u cilju ostvarivanja prava žrtava i izgradnje pravednijeg društva. Samo kroz odgovornu politiku sjećanja, primjenu zakona i iskreno suočavanje s prošlošću možemo graditi regionalne odnose zasnovane na poštovanju žrtava, sprječavanju ponavljanja zločina i promociji pomirenja.
