- Do 80-tih godina prošlog vijeka, razvijene zemlje su ulagale do 1,5 odsto BDP-a godišnje u istraživanje, dok je to danas oko 2,2 odsto. Neke zemlje izdvajaju i više od ovog prosjeka – Švedska oko 3,9, Finska oko 3,5, Japan oko 3,2 odsto BDP-a na godišnjem nivou. Prema raspoloživim podacima u slučaju Crne Gore to ulaganje je svega na nivou od oko 0,1 odsto, navodi se u Preporukama Vladi Crne Gore za ekonomsku politiku u 2012.godini, dostavljenim Portalu Analitika.
Prema mišljenju CBCG, Crna Gora izdvaja mnogo manje za obrazovanje nego što je prosjek u zemljama Evropske unije.
- Stoga je neophodno prihvatiti stanovište da ulaganje u obrazovanje nije rashod, već razvojna komponenta. Imajući u vidu trenutno stanje u Crnoj Gori i mogućnosti budžeta, od velikog značaja bi bilo intenziviranje privrede u finansiranju obrazovanja, a time i projekata (što bi predstavljalo indikator srednjoročnog interesovanja i potreba privrede). S tim u vezi, potrebna je kontinuirana saradnja sa privredom i preispitivanje nastavnih programa, kao i uvođenje novih i eliminisanje zastarjelih obrazovnih profila, navodi se u dokumentu.
U Preporukama se konstatuje da u Crnoj Gori ima vrlo malo istraživača.
- Jedan od najvažnijih parametara koji jasno pokazuje gdje se ko u ovome nalazi – jeste ljudski resurs. Mjera za to je broj istraživača na 1.000 zaposlenih.U EU taj broj je u prosjeku 5,4, u Americi 8,6, u Japanu čak 9,26. Po zvaničnoj statistici u Crnoj Gori na 1.000 zaposlenih ima 0,25 istraživača. Izdvajanja budžeta za obrazovanje nijesu dovoljna, konstatuju u CBCG.
Centralna banka preporučuje da je potrebno što prije osnovati investicione fondove, kontinuirano povećavati budžet za razvoj nauke, jačati infrastrukture na univerzitetima, institutima i istraživačkim centrima, stimulisati kompanije, stimulisati mlade istraživače da se ne samo zapošljavaju na naučnoistraživačkim institucijama, nego i da ostaju da rade u njima.
- Potrebno je pružiti veću finansijsku pomoć svim istraživačkim centrima i institutima u zemlji. Nastojati da se u procesu integracija sa EU dobije tehnička pomoć i umrežavanje ovih institucija na regionalnom i evropskom nivou što bi bilo od obrazovnog, privrednog i državnog značaja. Identifikovati crnogorsku naučnu dijasporu, održavati redovne kontakte i uložiti napore u njihovom angažmanu u Crnoj Gori, piše u dokumentu.
U Preporukama se kaže da je potrebno nastaviti sa usavršavanjem nastavnih planova, na svim nivoima obrazovanja, tako da odgovaraju novim zahtjevima globalnog tržišta i ekonomije znanja, ali i potrebama privrede Crne Gore, na način da pružaju vještine kao što je komunikacija, kritičko mišljenje, samopouzdanje, naučno i tehnološko obrazovanje, uz veću primjenu prakse u nastavnim programima.
- Takođe, na svim nivoima i oblicima obrazovanja i usavršavanja uzimati u obzir tri stuba održivog razvoja – zaštita životne sredine, ekonomski razvoj i socijalni razvoj, navodi se u dokumentu.
Prema mišljenju CBCG, potrebno je donijeti Strategiju ekonomskog razvoja Crne Gore i uskladiti je sa Strategijom o naučno-istraživačkom radu što je od razvojnog interesa.
- Treba nastaviti sa PISA testiranjem srednjoškolaca, kako bi se na bazi ostvarenih rezultata inicirale promjene, kako motivacije kod nastavnika, tako isto i podsticaji kod ispitanika. Za potrebe unapređenja srednjoškolskog obrazovanja uspostaviti tehničku saradnju sa državama Evropske unije čiji su srednjoškolci ostvarili rezultate iznad prosjeka PISA istraživanja OECD-a. Uspostaviti redovne obuke i savjetovanja nastavnika u oblasti struke i metodike nastave na kojima bi nastavnici imali mogućnost razmjenjivanja iskustava i doprinošenja unapređenju zakona i efektivnosti pravilnika koje donose nadležni organi, tvrdi se u dokumentu.
CBCG predlaže da se sredstva za unaprjeđenje obrazovanja obezbijede iz evropskih fondova.
- Za potrebe razvoja i unaprjeđenja obrazovanja postoje značajna raspoloživa sredstva u pretpristupnim fondovima EU zato je potrebno nastaviti svrsishodno korišćenje sredstva iz evropskih i drugih fondova za organizovanje radionica i savjetovanja nastavnika i trenera. Na ovaj način bi se indentifikovali prioriteti i usaglasili programi podizanja kvaliteta obuke nastavnika i trenera, tako da se u svakom narednom ciklusu obrazovanja podiže nivo znanja stanovništva, zaključuje se u dokumentu.
