Prema podacima Ministarstva finansija, u prva tri mjeseca ove godine ostvaren je deficit budžeta u iznosu od 63,9 miliona eura, odnosno na nivou od 0,8 odsto procijenjenog BDP-a, što je za 56,9 miliona eura bolje ostvarenje od plana koji predviđa ostvarenje deficita od 120,8 miliona eura.
Profesorica Ekonomskog fakulteta dr Maja Baćović smatra da deficit na ovom nivou u prvom kvartalu nije zabrinjavajući, iako bi, kako ističe, razvojno, a i za potrebe upravljanja javnim dugom, bilo bolje da uopšte nemamo fiskalni deficit.
“Podaci o izvršenju budžeta u prvom kvartalu 2025. godine pokazuju da je manji dio tekućih rashoda finansiran deficitarno u ovom periodu. Ostvaren je deficit od 63,9 miliona eura, dok su kapitalni rashodi iznosili 30,8 miliona eura. Ipak, budžetski prihodi imaju sezonski karakter, pa se ova situacija može uravnotežiti u narednom periodu. Ukoliko bi se poreski prihodi ostvarivali u skladu sa planiranim do kraja godine, u skladu sa planom budžeta nije predviđeno deficitarno finansiranje tekuće potrošnje. Problem može nastati ukoliko ljetnja turistička sezona ne bude u skladu sa očekivanjima, što će onda uticati i na budžetske prihode. Tada su moguća dva scenarija. Prvi - u kojem je moguće održati fiskalnu ravnotežu smanjenjem potrošnje, i drugi - u kojem će biti neophodno finansirati deficit zaduživanjem”, kazala je Baćović Pobjedi.
Iz Vlade je ranije najavljivano da će tokom godine iz tekućih prihoda moći da se pokrivaju tekući rashodi i da se sredstva iz zaduživanja neće koristiti za tekuće rashode.
Prihodi
Prihodi budžeta za prva tri mjeseca ove godine iznosili su 580,4 miliona eura ili 7,3 odsto procijenjenog BDP-a, što je za 4,7 miliona eura ili 0,8 odsto više u odnosu na isti period prethodne godine. Ipak, do ispunjenja plana za period januar-mart nedostajalo je 13 miliona eura, odnosno realizacija plana prihoda za navedeni period iznosila je 97,8 odsto.
“Smanjenje poreskih prihoda za 13 miliona eura nije značajno odstupanje, riječ je o razlici od svega 0,3 odsto u odnosu na plan. Takva odstupanja su uvijek moguća zbog fluktuacija u obimu ekonomske aktivnosti”, rekla je Baćović.
U prvom kvartalu doprinosi su ostvareni u iznosu od 84,4 miliona eura što je za 30,4 miliona ili 26,5 odsto manje u odnosu na isti period 2024. godine i 7,7 miliona eura ili 8,3 odsto manje u odnosu na plan. Profesorica Baćović smatra da je smanjenje prihoda od doprinosa u potpunosti očekivano nakon početka primjene programa ,,Evropa sad 2“, jer je, kako je navela, rast zarada nedovoljan da obezbijedi kompenzaciju prihoda izgubljenih smanjenjem stope doprinosa za penzijsko osiguranje.
“U prvom kvartalu ove godine prihodi od doprinosa za penziono osiguranje su niži za oko 12 odsto od planiranih. Ukoliko se nastavi takav trend, neophodni transferi iz budžeta ka Fondu PIO biće na godišnjem nivou veći za 40 do 50 miliona eura u odnosu na planirane. Ukoliko se ne ostvare uštede na drugim pozicijama, ovo može povećati deficit i kreirati potrebu njegovog finansiranja zaduživanjem”, saopštila je Baćović.
Izdaci
Izdaci budžeta za prva tri mjeseca ove godine iznosili su 644,3 miliona eura ili 8,1 odsto procijenjenog BDP-a. U odnosu na isti period prethodne godine, izdaci su veći 60,9 miliona ili 10,4 odsto i dodatna potrošnja iskazana je u okviru potreba većeg izdvajanja troškova mandatornog karaktera. U odnosu na plan ove godine, izdaci su manji za 69,9 miliona eura ili 9,8 odsto i, kako kažu iz Ministarstva finansija, odraz su dinamike pristizanja obaveza u ovom periodu.
“Smanjenje izdataka u odnosu na plan definitivno je doprinijelo boljem fiskalnom saldu na kraju prvog kvartala, ukoliko dinamika pristizanja obaveza u narednom periodu ne znači da će rashodi u narednim mjesecima biti veći od planiranih, a time uticati i na kasnije pogoršanje fiskalnog salda. Ukoliko je riječ o stvarnim uštedama i racionalizaciji tekuće potrošnje, onda je to dobar signal”, kazala je Baćović i dodala da bi niži kapitalni rashodi u odnosu na plan trebalo biti izuzetak, a ne pravilo, jer, kako kaže, veći kapitalni rashodi daju razvojni karakter fiskalnoj politici.
“U prva tri mjeseca ove godine ostvareni su i tekući i kapitalni rashodi niži od planiranih. Tekući rashodi su bili niži za 12 odsto i ukoliko je riječ o stvarnom smanjenju potrošnje, po mom mišljenju, to je pozitivan signal, jer smatram da je tekuće rashode i trebalo planirati umjerenije planom budžeta za 2025. godinu. Nadam se da nije riječ o obavezama koje dospijevaju naknadno, odnosno da ovaj trend neće biti zamijenjen bržim rastom rashoda u narednim mjesecima”, kazala je Baćović.
Zabrinjavaju je niži kapitalni rashodi za 22 odsto od planiranih, koji su, prema njenom mišljenju, i u planu budžeta za 2025. godinu trebali da budu na većem nivou. Ona smatra da je u uslovima niskih kapitalnih rashoda upitno i očuvanje vrijednosti fiksnog kapitala u Crnoj Gori, ,,a kamoli njegovo uvećanje, jer se fiksni kapital troši, odnosno njegova vrijednost se vremenom smanjuje za vrijednost amortizacije“.
“Ukoliko nove investicije nijesu veće od te vrijednosti, njegova ukupna vrijednost se umanjuje. Istovremeno su, iako značajno umjerenije, smanjeni i budžetski prihodi, i to je sve u konačnom rezultiralo deficitom koji je manji od planiranog, ali i dalje veći od realizovanih kapitalnih rashoda. S obzirom na sezonske oscilacije u poreskim prihodima (rast prihoda u drugom i naročito trećem kvartalu zbog rasta izvoza usluga), deficit na ovom nivou u prvom kvartalu nije zabrinjavajući, iako bi razvojno, a i za potrebe upravljanja javnim dugom, bilo bolje da nemamo uopšte fiskalni deficit”, poručila je Baćović.
PDV na nivou plana
Porez na dodatu vrijednost (PDV) ostvaren je u iznosu od 282,3 miliona eura, što predstavlja rast u iznosu od 29,9 miliona eura ili 11,9 odsto u odnosu na isti period 2024. godine, što je i na nivou plana za posmatrani period. - Značajan rast prihoda budžeta po osnovu PDV-a dominantno je rezultat rasta ekonomske aktivnosti, potrošnje i investicija, kao i smanjenja sive ekonomije – navodi se u izvještaju Ministarstva finansija o izvršenju budžeta.
Porez na dobit pravnih lica ostvaren je u iznosu od 78,2 miliona eura, što je neznatno niže (0,7 miliona eura ili 0,9 odsto) u odnosu na isti period 2024. godine i manje u odnosu na plan u posmatranom periodu u iznosu od četiri miliona eura ili 4,9 odsto.
“Važno je napomenuti da je rok za predaju finansijskih iskaza i godišnje prijave poreza na dobit pravnih lica za 2024. godinu pomjeren do 18. aprila ove godine, što ujedno predstavlja i razlog odstupanja navedene kategorije prihoda budžeta u odnosu na plan za period januar – mart 2025. Godine”, kaže se u izvještaju Ministarstva finansija.
Prihodi budžeta po osnovu akciza ostvareni su u iznosu od 71,5 miliona eura, što je za 4,5 miliona ili 6,8 odsto više u odnosu na isti period prošle godine i neznatno su iznad planiranih, odnosno za 0,8 miliona eura ili 1,2 odsto.
“Važno je napomenuti da je, posmatrajući prva tri mjeseca 2025. godine, evidentan rast naplate prihoda od akciza na duvanske proizvode za 3,8 miliona eura ili 19,4 odsto u odnosu na komparativni period 2024. godine. Naime, u navedenom periodu evidentiran je rast prometa cigareta od 10,3 odsto ili za 22,1 tonu u odnosu na prethodnu godinu, kao i rast prometa bezdimnih duvanskih proizvoda za oko 23 odsto ili za 353.458 paklica. Navedeni podaci dominantno ukazuju na nastavak trenda rasta legalnog tržišta cigareta i u prvim mjesecima ove godine”, piše u izvještaju Ministarstva finansija.
