Zgrada starog zatvora u kotorskom Starom gradu, i ovog ljeta će 11 dana biti mjesto okupljanja svih koji se bave i koje interesuje arhitektura. Riječ je APSS-u, segmentu najznačajnijeg ljetnjeg festivala Kotor Arta, koji će ove godine biti održan od 4. do 14. jula. O tome ko su gosti drugog izdanja programske cjeline posvećene arhitekturi, za Portal Analitika govori njen osnivač i programski diretkor, Dijana Vučinić iz studija DVARP.
- Ove godine imamo još značajnija imena i među predavačima gotovo sva iz inostranstva. Arhitekta Simon Hartman predstavlja praksu HHF-a iz Bazela, koji su jedni od vodećih studija danas u svijetu. Tu su Hubert Klumpner i Alfredo Brilemborg iz ciriškog Urban-Think Tank-a, koji su osvojili Zlatnog lava za svoju postavku na posljednjem Venecijanskom bijenalu, pa Andreas Rubi, jedan od najznačajnijih kritičara današnjice, arhitekte Saša Begović i Marko Dabrović iz 3LHD iz Zagreba, definitivno najznačajnija praksa našeg regiona, autori proslavljenog Hotela „Lone“, i Boštjan Vuga iz ljubljanskog studija Sadar+Vuga koji su ove godine tu i kao programski savjetnici.
Vučinić dodaje i crnogorska imena: arhitekte Ivan Milošević i Marko Stjepčević, kao i njena malenkost.
Program će početi Ljetnjom školom Kotor Art APSS Architecture Prison Summer School, koja će trajati svih 11 dana programa. Od 6. do 14. jula biće predstavljena izložba „2012 Past Forward“, osmišljena kao jedinstveno „mjesto za razmišljanje“. Vjerovatno najinteresantniji dan je cjelonoćni program „Open Prison Night“, koji će, uz panel diskusiju, biti održan 12. jula. Drugi Kotor Art APSS biće zatvoren velikom konferencijom 14. jula.
- U pratećem, odnosno večernjem programu nastavićemo tradiciju gostujućih predavača, među kojima će biti lokalne arhitekte, ljudi iz kulture, državne administracije, sa univerziteta. Za sada imamo potvrđena učešća arhitekte Nikole Novakovića iz kotorskog Studija Enforma i kolumniste Borislava Vukićevića – dodaje Vučinić.
Crnogorska obala - „mjesto zločina“: Kada je riječ o temi ovogodišnjih susreta inženjera i ljubitelja arhitekture, možda je najbolje ilustruje pojašnjenje same direktorke programa - „da je tokom '90-ih apartman kreirao određena urbanistička stanja na obali koja pokušavamo ispraviti danas“.
- Južni Jadran obuhvata dio jadranske obale u koju ulazi teritorija crnogorske obale i južnog dijela hrvatske obale. Ovaj prostor je objedinjen jednim od prvih regionalnih planova „Regionalni plan Južnog Jadrana“, koji je donešen krajem '60-ih godina. Plan je bio inicijativa SFR Jugoslavije, a izrađen je u saradnji sa Programom za razvoj UN-a. Plan je bio početak institucionalnog bavljenja prostornim planiranjem na ovim prostorima, dok je u isto vrijeme bio, na izvjestan način, i sredstvo modernizacije bivše države. Plan je inaugurisao turizam kao ekonomski potencijal regiona. Turizam je uzet kao dopuna postojećoj ekonomiji i način da se odmor na primorju približi radničkoj klasi industrijalizacije. Pedeset godina kasnije, turizam ima potpuno drugačiju ulogu u našem društvu. Smatra se glavnom razvojnom granom crnogorske ekonomije i velikim izazovom kad je u pitanju urbano planiranje – kaže Vučinić.
Ona podsjeća da smo se, za razliku od nekadašnjeg Regionalnog plana gdje se napredak turističke privrede mjerio razvojem infrastrukture, kulture, brojem zaposlanih i proizvodnjom, tokom '90-ih fokusirali na broj kreveta „kao osnovno mjerilo razvoja turizma“. Kao jedan od ključnih momenata koji su uticali na urbanistički haos na obali, Vučinić navodi „inauguraciju apartmana kao osnovne smještajne jedinice“.
- Proizvodnja stanova - apartmana, odnosno slobodnih kreveta je bila značajno jeftinija, brža i manje zahtjevna od proizvodnje, odnosno građenja hotela. Sama jedinica je multiplicirana i svojom strukturom je uticala na formiranje, kako arhitekture, tako i šireg urbanog okruženja i određenih obrazaca u društvenim kretanjima.
Tako će se, dodaje Vučinić, radionice baviti pojmom „mjesta“ u širem urbanom kontekstu i njegovom transformacijom pod uticajem nekontrolisane izgradnje stanova, zahtjeva tržišta i ubrzanog razvoja prouzrokovanim tranzicijom.
- Želimo da se vratimo i proučimo suštinu grada i njegove arhitekture, na jednoj strani, i rezidencijalne – smještajne jedinice, kao jednog od osnovnih elemenata gradskog okruženja na drugoj strani. Radionica će istražiti nove elemente koji će redefinisati odnos između arhitekture i urbanih sistema u gradu i unaprijediti gradsko okruženje promjenom njegovih fundamentalnih komponenata – najavljuje Vučinić.
Podsjećamo, prošlogodišnji gosti Kotor Art APSS-a bili su Branislav Gregović iz Studija Grad, arheolog prof. Jovan Martinović, prof. Tadej Glažar sa Arhitektonskog fakulteta Univerziteta Ljubljana, pomoćnica ministra kulture Lidija Ljesar, zatim Anđelka Badnjar, Idis Turato, Andrija Rusan, Sonja Radović – Jelovac iz Studija Synthesis i Sem Majer iz MD Luštica Development, Fransoa Roš, studio Sadar + Vuga, direktor Škole arhitekture, dizajna i građevinarstva ciriškog Univerziteta primijenjenih umjetnosti, Stefan Meder, pozorišna rediteljka i direktorica Zetskog doma Lidija Dedović, i književnici Andrej Nikolaidis i Srećko Horvat.
K.J.
