„Tada su postavljane osnove institucionalnog proučavanja crnogorske prošlosti, tj. temelji naučne vertifikale kontinuiranog istraživanja identitetskih vrijednosti Crnogoraca“, istakao je direktor Raspopović.
Sa njim smo razgovarali o više od 70 godina postojanja i proslavi ovog jubileja, 3. jula ove godine, temeljima Istorijskog instituta Univerziteta Crne Gore, izdavačkoj djelatnosti, naučnoistraživačkom radu i saradnji na međunarodnom nivou.
UCG: Šta je temelj sedam decenija dugog rada Istorijskog instituta UCG?
RASPOPOVIImageĆ: Osnivanjem Instituta, tog 3. jula 1948. godine, i donešenom Uredbom Vlade Crne Gore, započinje i institucionalni razvoj istorijske nauke crnogorskog naroda... Vladinom Uredbom, pored ostalog, precizno su definisani zadaci rada Instituta: „da istražuje građu od istorijsko-naučnog značaja o svim događajima iz političkog, društvenog, privrednog i kulturnog života crnogorskog naroda, iz najdublje prošlosti do najnovijeg vremena, da sve pismene radove, dokumenta i spomenike iz tih oblasti pribira, sređuje, ispituje i proučava pravilnom primjenom naučnih metoda radi širenja naučne misli, davanje pravilnog suda i podizanje naučnih kadrova“.
Tokom sedam decenija postojanja, za Institut, smjernice rada, iz navedene Uredbe, bili su rukovodni princip svih naučnih aktivnosti organizovanih i realizovanih u ovoj najstarijoj naučnoj ustanovi u Crnoj Gori.
UCG: Sa ove vremenske distance, kakvi su bili naučni počeci Istorijskog instituta i kakav je značaj Instituta danas?
RASPOPOVIĆ: Iako skroman naučni potencijal, kojim je, u vrijeme osnivanja, Institut raspolagao, na čelu sa prvim direktorima: Nikom Simovim Martinovićem, Jagošem Jovanovićem..., tokom narednog perioda rada, Institut je doprinio konstituisanju drugih naučnih i visokoškolskih ustanova: počecima rada Crnogorske akademije nauka i umjetnosti, a takođe i pojedinih fakulteta, danas univerzitetskih jedinica, poput Ekonomskog fakulteta u Podgorici ili Filozofskog fakulteta u Nikšiću.
Oskudan naučni kadar, koji je nakon osnivanja Institut imao, ipak je uspio da tokom prvih 10 godina, aktivno doprinose izlaženju časopisa „Istorijski zapisi“ i objavio 18 posebnih publikacija na 3.600 strana.
Institut je, dakle, od svog osnivanja, tokom višedecenijskog rada, kontinuirano ispunjavao inicijalne ciljeve prokloamovane u osnivačkom aktu. Zahvaljujući tome, rezultati u izučenosti prošlosti Crne Gore i crnogorskog naroda, bez ranije naučne tradicije, mogu se smatrati krupnim doprinosom boljem razumijevanju društvenog života i ukupne istorijske prošlosti Crne Gore.
Prema tome, ako sa ove vremenske distance ocjenjujemo značaj Istorijskog instituta, onda možemo kazati da je njegovo osnivanje, zajedno sa pokretanjem časopisa „Istorijski zapisi", predstavljalo prelomni momenat u utemeljenju istorijske nauke u Crnoj Gori i konstituisanju moderne crnogorske istoriografije.
UCG: Institut sarađuje sa velikim brojem inostranih naučnih institucija, a nedavno je potpisan i Ugovor o saradnji sa Sankt-Peterbuškim institutom istorije Ruske akademije nauka. Šta za vas predstavlja ova saradnja?
RASPOPOVIĆ: Od svog postojanja Institut je sarađivao sa velikim brojem inostranih institucija, bilo kroz formu zvanične međunarodne saradnje ili na osnovu uspostavljanja ličnih naučnih kontakata. Broj inostranih institucija sa kojima sarađuje Istorijski institut UCG naročito se uvećao nakon 2006. godine, sa osamostavljivanjem crnogorske države. To je rezultiralo činjenicom da, osim sa tradicionalnim partnerskim institucijama, Institut sada ima uspostavljenu naučnu saradnju sa gotovo svim evropskim državama.
Što se tiče nedavno potpisanog Ugovora sa Sankt-Peterbuškim institutom RAN, smatramo da on predstavlja iskorak u pravcu uključivanja i saradnje Instituta sa novim naučnim partnerima. Institut o kome je riječ ima veoma dugu tradiciju i predstavlja jedinicu u sistemu Instituta RAN. S obzirom na značaj izučavanja rusko-crnogorskih odnosa u prošlosti i danas, veliki broj arhivskih dokumenata i raritetne literature (ovaj institut posjeduje više od 27.000 jedinica arhivskih dokumenata), svakako da je to prilika za započinjanje naučne saradnje na novim zajedničkim naučnoistraživačkim projektima, sa novim temamama iz oblasti odnosa između dvije zemlje.
UCG: Na XIV Međunarodnom podgoričkom sajmu knjiga i obrazovanja Istorijski institut UCG nagrađen je za izdavački poduhvat, za knjigu „Berlinski ugovor 1878“...
RASPOPOVIĆ: Na važnost projekata koje realizuje Istorijski institut i njihov stepen kvaliteta ukazuje i činjenica da je u toku posljednjih dvadesetak godina Institut dobio veći broj priznanja i nagrada, od čega i četiri nagrade za „Izdavački poduhvat“. Jednu od tih nagrada dobili smo na Beogradskom sajmu knjiga 1998. godine, a tri na Podgoričkim međunarodnim sajmovima knjiga. Nagrada na XIV Međunarodnom sajmu knjiga u Podgorici dobili smo za izdanje „Berlinski ugovor 1878“. Knjiga je štampana povodom 140. godina od održavanja Belinskog kongresa 1878. i prvog sticanja nezavisnosti Crne Gore. Kao i druga naša izdanja koja su do sada nagrađivana, spomenutu nagradu smatramo važnom sa stanovišta potvrde ispravnosti, odnosno dobrog naučnog rada, a time svakako i kao motivacija da tim putem i dalje nastavimo.
UCG: Poznato da je Istorijski institut organizuje brojna predavanja eksperata na međunarodnom nivou. Kakav je značaj ovih predavanja?
RASPOPOVIĆ: Putem konkursa resornih ministarstva u Crnoj Gori, Institut realizuje brojne bilateralne međunarodne projekte koji podrazumijevaju znatno veći stepen mobilnosti istraživača između partnerskih institucija. Osim što su zaposleni u Istorijskom institutu tokom posljednjih godina, bilo po pozivu ili učešćem na naučnim konferencijama, bili u prilici da saopšte rezultate svog naučnog rada, tako je i veliki broj inostranih kolega, boraveći u našoj ustanovi, putem predavanja, diskusija, rasprava u Istorijskom institutu značajno podigao ukupan kvalitet naučnog rada u njemu. Razmjena iskustava sa naučnim radnicima iz drugih naučnih centara uvijek je dragocjena za osmišljavanje novih vidova saradnje i definisanje mogućih pravaca budućeg, zajedničkog, naučno-istraživačkog rada.
UCG: Biblioteka Istorijskog instituta Crne Gore posjeduje oko 40.000 knjiga koje pored naučnih radnika Istorijskog instituta Crne Gore i saradnika, koriste kulturni i javni radnici i studenti...
RASPOPOVIĆ: Istorijski institut Crne Gore od svog osnivanja je težio da obezbijedi svu potrebnu naučnu literaturu i čuva arhivsku građu neophodnu za njegov rad. Biblioteka Istorijskog, početno priručnog karaktera, vremenom se uvećavala, s obzirom na broj jedinica knjižnog fonda koji, prema reviziji koja je sada u toku, može da broji oko 60.000 posebnih izdanja, naučne periodike i štampanih listova. Mnoge publikacije iz centralnog knjižnog fonda, osim što imaju antikvarnu vrijednost, predstavljaju i raritetna izdanja. Iako ima status biblioteke „zatvorenog tipa“, bibliotečki fondovi, sa arhivskom građom kojom biblioteka raspolaže, nezaobilazni su za sve one koji se bave istorijom crnogorskog naroda. To se može, sa osjećanjem ponosa, reći i za izdanja koja su u Biblioteci Istorijskog instituta i drugim bibliotekama u Crnoj Gori i van nje, registrovana kao naučni radovi njegovih zaposlenih, odnosno Instituta kao izdavačke kuće.
UCG: U kojoj mjeri, po vašem mišljenju, Istorijski institut UCG utiče na osposobljavanje i usavrđavanje naučnih kadrova?
RASPOPOVIĆ: S obzirom na multidisciplinarnost naučnih projekata koje je ralizovao Istorijski institut možemo kazati da je za sve one koji su radili u njemu, početno, Institut “bio škola“ za osposobljavanje i usavršavanje njegovih vlastitih kadrova. Sem toga, u jednom kratkom periodu, organizovanjem magistarskih postdiplomskih studija Institut je dao i praktičan doprinos stvaranju novih naučnoistraživačkih kadrova, neophodnih, ne samo za rad Instituta već i za izučavanje drugih društvenih nauka u Crnoj Gori.
