Piše: Adnan Prekić
Iz tog razloga, osnovni cilj saopštenja biće pokušaj da se početna hipoteza o izmještanju ove teme iz istorijskog konteksta i njena zloupotreba u javnom diskursu, potvrdi konkretnim podacima. U tom kontekstu, uz podršku agencije Arhimed, analizirano je pojavljivanje teme Podgorička skupština u četiri dnevna lista koja izlaze u Crnoj Gori: Pobjeda, Vijesti, Dan i Dnevne novine u periodu od 1. januara 2018. do 31. oktobra ove godine. Analiza obuhvata metričku obradu podataka, ali i unutrašnju analizu samih tekstova, njihovu učestalost i poruke koje se nalaze u njima.
Već prvi kontakt sa ovom temom pokazao je da je pojam Podgorička skupština jako frekventna tema u crnogorskim štampanim medijima. Za prvih deset mjeseci 2018. godine, u četiri štampana medija objavljeno je 208 novinskih tekstova. U prosjeku, svaka četiri dana pojavljivala su se tri teksta sa ovom temom. Ono što je takođe važno je način njihove prezentacije. Od 208 tekstova, čak 55 njih objavljeno je i na naslovnici nekog od štampanih medija. To znači da smo u prvih deset mjeseci svaki peti dan u nekoj od novina imali na naslovnoj stranici temu koja se odnosila na Podgoričku skupštinu. Navedeni podaci o učestalosti teme Podgorička skupština u crnogorskom javnom životu dobijaju još snažniju potvrdu ukoliko ih uporedimo sa nekim sličnim istorijskim temama. Ja sam ih uporedio sa dva važna istorijska događaja, čija se godišnjica takođe održava ove godine. To su teme: Bitka na Grahovcu, Rezolucija Informbiroa.
Termin Bitka na Grahovcu u prvih deset mjeseci 2018. godine pojavljuje se svega 38 puta u toku deset mjeseci a tema Rezolucija Informbiroa 45 puta. To je skoro pet puta manje od teme Podgorička skupština iako se radi o veoma važnim istorijskim događajima. Pojedinačno, po medijima. Tema Podgorička skupština najčešće se pojavljuje u Pobjedi, zatim Dnevnim novinama, Danu i najmanje u Vijestima. U Pobjedi se ova tema u prvih 10 mjeseci pojavljuje u 89 tekstova, Dnevnim novinama – 47, Danu – 43 i Vijestima – 29 tekstova. Procentualno, Pobjeda – oko 43%, Dnevne novine 22,5%, Dan 20,5 % i Vijesti oko 14%.
Naravno, ove podatke ne možemo uzeti bez kritičkog osvrta jer npr. najveći broj tekstova u Pobjedi je direktna posljedica nekoliko feljtona koji su se pojavili u ovome listu. Na značaj ovih tema u medijima ukazuje i broj naslovnica, pojedinačno po medijima. Od ukupno 55 naslovnih strana vezanih za ovu temu, skoro polovina se pojavila na naslovnici Pobjede. Ukoliko znamo da jedna četvrtina svih tekstova iz Pobjede otpada u kategoriju Feljton, koja se nije pojavljivala na naslovnici lista, ispada da je svaki drugi tekst u Pobjedi sa ovom temom završio na naslovnici. Prilikom analize ove teme u štampanim medijima treba naglasiti i način na koji su mediji prikupljali informacije. Zanimljivo je da skoro svaki medij, teme iz ove kategorije obezbjeđuje iz sopstvene produkcije. Od ukupno 208 tekstova, čak 201 tekst je rezultat sopstvene produkcije medija. To jasno ukazuje da svaki medij ima jasan i određen stav prema ovoj temi. Crnogorski štampani mediji nemaju potrebu da o ovoj temi preuzimaju stavove drugih agencija, medija ili institucija kao što je to uobičajeno prilikom obrade sličnih tema.
Naprotiv, dominantno sami biraju fokus na ovu temu, sagovornike i ugao iz koga se bave pričom. Već navedena spoljna analiza teme Podgorička skupština jasno ukazuje na važnost i specifičan način prezentacije u četiri štampana medija. Kroz prezentovane podatke, može se naslutiti da se u javnom diskursu ova tema tretira drugačije od sličnih istorijskih tema. Unutrašnja analiza sadržaja navedenih tekstova to jasno i potvrđuje. Skoro polovina svih novinskih tekstova smještena je u rubriku politika, čime se jasno sugeriše kontekst u kome se informacije vezane za Podgoričku skupštinu pojavljuju. Na istoriografske tekstove otpada samo 15% svih tekstova i njih dominantno čini nekoliko feljtona u Pobjedi kao i dva specijalna dodatka u Dnevnim novinama. Ukoliko ne računamo ovaj dodatak i feljtone iz Pobjede, ova tema se pojavljuje u istoriografskom kontekstu na svega nekoliko mjesta, što je samo po sebi paradoks jer je Podgorička skupština prevashodno istoriografska tema.
Navedeni način prezentacije teme ukazuje da se na istoriografiju skoro niko ne osvrće i da se tema pojavljuje isključivo u političkom kontekstu. O važnosti i aktuelnosti teme slikovito govori i podatak o čak 13% svih tekstova, koje možemo svrstati u kategoriju kolumni i ličnih stavova. O naglašenoj politizaciji teme jasno govore i trendovi pojavljivanja koji ukazuju da se na početku godine ova tema ne pojavljuje tako često i da je broj tekstova u prvih nekoliko mjeseci uglavnom posljedica feljtona koji se objavljuju u Pobjedi. Nakon toga, tokom februara i marta, ova tema skoro da je neprimjetna i tako će biti sve do kraja aprila kada tema ponovo na neki način „oživljava“ kao posljedica događaja iz Budve, odnosno odluke lokalnih vlasti u tom gradu da se postave bilbordi u kojima se na jedan krajnje problematičan način pravi određenje prema Crnogorskoj 1918. godini. Već ti događaji i način na koji su oni predstavljeni u medijima, jasno su ukazivali da je ta tema idealan prostor za političku aktivnost. Ono što se dešavalo u aprilu biće samo najava za ono što je uslijedilo u maju kada dolazi do značajnijeg povećanja broja tekstova koji se odnose na ovu temu.
Postoje dva osnovna razloga za to. Prvi je odjek događaja iz aprila takozvanog slučaja „Bilbordi“, zbog kojih u prvoj polovini maja imamo značajan broj kritičkih osvrta i kolumni vezanih za događaje iz Budve. Drugi razlog je izborna kampanja za lokalne izbore koji su se održali 27. maja, kao i obilježavanje 21. maja. Naručito dramatično povećanje broja tekstova koji se odnose na temu Podgorička skupština imamo tokom avgusta 2018. godine. Ovo povećanje je direktna posljedica političkih događaja, preciznije posjete delegacije srpskih intelektualaca, političara i kulturnih radnika Beogradu i susret sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem. Naime, na tom sastanku je najavljeno da će se nizom manifestacija u Crnoj Gori krajem godine obilježiti takozvano ujedinjenje 1918. godine. Takvi stavovi bili su povod za oštre reakcije zvaničnih organa Crne Gore.
Vučić je primio delegaciju iz Crne Gore 5. avgusta i već od narednog dana počinje intenzivna politička kampanja vezana za ovu temu. Na najave iz Beograda o proslavi Podgoričke skupštine već u sjutrašnjem broju su reagovali tekstovima na naslovnici listovi: Pobjeda i Dnevne novine. Dnevne novine, pozivajući se na izvor iz vrha Vlade Crne Gore, objavile su: „Da Vlada neće dozvoliti afirmaciju datuma koji su poništili državnost Crne Gore“. Već od sljedećeg dana, dakle 7. avgusta a naročito 8. avgusta, ova tema postaje jedna od najznačajnijih tema u Crnoj Gori. Svaki štampani medij se bavi ovom temom, isključivo iz prizme politike. Nijedan od medija temu ne posmatra iz istorijskog konteksta već isključivo iz aktuelnog političkog trenutka i odnosu prema najavi proslave takozvane godišnjice oslobođenja.
U periodu od 6. do 9. avgusta, teme iz kategorije Podgorička skupština pojavljuju se na četiri naslovnice crnogorskih medija, gdje ona zauzima centralno mjesto. Izuzetak je list Dan, koji skoro i ne registruje reakcije domaće javnosti na poruke iz Beograda. Dan ovu temu aktuelizuje tek 10. i 11. avgusta kada objavljuje političke reakcije na ove događaje. Tih dana Dan temu Podgoričke skupštine ističe u prvi plan, na naslovnici, a i u drugim medijima se pojavljuju slične situacije. Ova kratka analiza medijskog sadržaja, četiri štampana medija može jasno da ukaže na odnos našeg društva prema kulturi sjećanja, odnos prema prošlosti. Ona jasno pokazuje da u javnom diskursu, Crnogorska 1918. nije istorijski događaj, već jedna vrsta političke platforme u kojoj su istorijska saznanja samo okvir za djelovanje političkih aktivnosti.
