Nakon Akire Kurosave i poljupca Japana sa do tada nedodirljivim Holivudom, bilo je kranje vrijeme da još neki režiserski genije sa Istoka probije ovu napornu „zapadnjačku barijeru“. Pedesete godine prošlog vijeka iskoristio je Kurosava, a onda je stiglo vrijeme i za maestralnog Jasuđira Ozua. On nije imao tu sreću da ga zapadnjaci zavole brzo kao kolegu, ali za poštovanje koje je dobio poslije smrti, nakon što su režiseri poput Martina Skorsezea počeli da se zaklinju u njegova djela, najviše je kriv topli porodični film „Tokyo Story“, premijerno prikazan 3. novembra 1953. u Japanu.
Zauzeti život
„Starost“ filma „Tokyo Story“ nije ista na Istoku i Zapadu. Ozuovo remek-djelo nastalo je pedesetih, ali dospjelo je do Evrope tek 1964, a američka publika dobila je šansu da ga pogleda tek 1972. godine! Zapadnjaci, očigledno bez zrna inteligencije i ikakvog sinefilskog osjećaja, nijesu smatrali da je Ozu dobar kao Kurosava.
Istina je malo drugačija. Kurosava je samo bio prikladniji za Zapad, što zbog tema kojima se bavio, što zbog „blokbasterske“ pojave. No, Ozu je na kraju uspio da dobije zasluženi naklon. Sada svi znaju da je „Tokyo Story“, sa vrlo simboličnim nazivom, jedan od najvažnijih naslova u istoriji kinematografije.
Dosadnjikavi zapadnjaci nijesu slučajno zavoljeli baš ovo Ozuovo djelo. Priča o ostarjelim bračnim saputnicima koji putuju u poslijeratni Tokio da vide ostatak raštrkane familije koja nije zainteresovana za njihovo prisustvo, kao da je stvoreno da ih probudi i pokaže im koliko je pogrešan koncept „prezauzetog Zapada“.
Uspavana kamera
Na koncu, možda je Ozu i želio da se obrati zapadnjacima: vrlo su očigledni elementi vesternizacije u ovoj nadasve jednostavnoj priči. „Goli“ narativ fenomenalnog Ozua samo je jedan od razloga zbog kojih je ovaj film i dan-danas u korpici „mora se pogledati“ u svim ćoškovima svijeta.
Drugi razlozi uglavnom igraju oko dubokog, vrlo emotivnog scenarija Ozua i maestralnog Koga Node. Tekst na početku može da djeluje prilično dosadno, ali onda shvatate da je scenaristički duo vrlo precizno postavio moralne dileme glavnih likova i prepustio ih neobičnoj igri.
No, apsolutni heroj ovog filma definitivno je fotografija Juharua Atsute. „Tokyo Story“ je kasnije proslavljen kao jedan od rijetkih primjera takozvanog „tatami-mat“ snimanja, tokom kog kamera praktično „spava na otiraču“, u nekom čudnjikavom, niskom položaju.
Uigrani glumci
Mnogima u Japanu, rijetkima u Evropi bilo je jasno ko je i što može da uradi Jasuđiro Ozu već nakon njegovog fenomenalnog filmskog bisera „Late Spring“ (1949).
- Da li je ovo tragedija ili komedija? – pitali su se kritičari.
Ni jedno, ni drugo, vjerovatno bi im odgovorio Ozu... Jer, naravno, to u ovom slučaju uopšte nije važno.
To nas dovodi do glume - još jednog nezaobilaznog elementa filma „Tokyo Story“. Iako je imao širinu izbora, inteligentni Ozu nije odustao od angažovanja uigranog Čišua Ruje. Njihova saradnja bila je toliko dobra, da je Ruja na kraju igrao u čak 52 Ozuova filma.
Komadić palete
Da Ruja dobije adekvatnog partnera potrudila se i Setsuko Hara, koja je takođe više puta sarađivala sa Ozuom. Dok su njih dvoje u vodili glavnu riječ u filmu „Tokyo Story“, Čijeko Higašijama, koju je Ozu izvukao iz pozorišta da bi odigrala suprugu i majku, ispunila je važnu „prazninu“ u kadrovima, tačno koliko je režiseru bilo potrebno da ne oslabi kvalitet narativa.
Prošlo je mnogo vremena dok filmu „Tokyo Story“ nije pošlo za rukom da se provuče kroz zapadnjačke kandže i dobije status remek djela, ali to ni po koju cijenu nije uticalo na kvalitet Ozuovih narednih radova. Šteta samo što je genijalni Japanac preminuo 1963. godine, mnogo prije nego što je „Tokyo Story“ dobio zaslužene hvalospjeve.
No, maestru poput Ozua nije ni bilo potrebno zapadnjačko klimanje glavom. Maestro je dobro znao što i kako da uradi kako bi snimio vanvremenski film. „Tokyo Story“ samo je dio Ozuove režiserske palete. L. MURSELJEVIĆ
FOTO: thefilmstage.com / pinterest.com /stevenbenedict.ie
