Piše: Prof. dr Slobodan VUKIĆEVIĆ
Crnogorci, Makedonci, Ukrajinci „drumom“, kanonisti „šumom“. Velikodostojnici SPC, od patrijarha Irineja, mitropolita Amfilohija, pa dalje, ne mogu da prihvate povijesnu neminovnost, da kanoni nijesu pravila sama po sebi, već pravila koja prate ne samo hrišćansku vjeru, nego i hrišćanski život koji je neodvojiv od nacionalnog i državnog identiteta određenog naroda (vjernika).
Oni smatraju strašnim, neoprostivim grijehom što su Crnogorci, Ukrajinci, Makedonci istorijski utemeljene zajednice slobodne duhovne identifikacije njihovih pripadnika na osnovu etno-antropoloških osobenosti, istorije, kulture, jezika, običaja, morala, vjere i građanskih prava koje hoće svoju slobodu vjeroispovijesti. Amfilohije i njegova sabraća iz SPC samo raspravljaju o kanonima, a narod ih uopšte ne interesuje.
Oni nose ogrešenje što namjerno ignorišu činjenicu da je i Biblija nastajala i mijenjana vjekovima kao Božje i ljudsko djelo, utemeljeno na tvoračkom principu - principu rađanja, koji u procesu preobražavanja životne energije dovodi u pitanja dotadašnja pravila i podređuje ih životu.
Vječni život nije statična vječnost, već neprestano rađanje novog života. SPC upozorava na opasnost da će doći do strašnog raskola u pravoslavlju, ističući kao osnovni razlog nepoštovanje kanona, a zaboravlja činjenicu da su oni u dubokom raskoraku sa povijesnim razvojem ljudi i njihovih zajednica. U stvari, dogmatizovana kanonska logika kanonista je osnovni uzrok raskola. Crkvena birokratija SPC koristi nastalu prazninu između naroda i kanona i proglašava religiju kao jedini faktor narodne sreće, pri čemu sekularni faktori nacionalnog i državnog identiteta: etničko porijeklo, jezik, kultura, istorija, građanska prava gube značaj.
Shodno tome, popovi postaju jedina elita društva kojoj treba prepuštiti svu moć vladanja društvom. Dogmatizovanom kanonskom logikom, na prvoj strani Politike od 23. septembra ove godine, počinje Amfilohijev intervju u kojem konstatuje: „Za mene je Crna Gora ona svetorodne loze Petrovića I kralja Nikole, u kojoj je pravoslavlje bilo čak državna vera; za gospodina Đukanovića je Crna Gora ona rođena u Brozovom Jajcu, avnojevska Crna Gora, ne samo sekularna nego i anticrkvena, bezbožna, osobito antipravoslavna“.
Ako se Amfilohije već poziva na kralja Nikolu, kako može zanemariti činjenicu da je temelj njegove Crne Gore postavljen Opštim imovinskim zakonikom iz 1888. godine.
Dalekovidi postupak onog vremena, koji je dao logosnu - duhovnu i životnu snagu Zakoniku, jeste učešće naroda u njegovoj izradi, običajnim i moralnim normama koje su potvrđene vjekovnim životnim iskustvom, a usmjeravane lucidnošću i duhovnošću svih vladara iz svetorodne loze Petrovića.
Kralj (knjaz) Nikola upućuje da se pri izradi Zakonika „glavna pažnja obraća na narodne pojmove o pravdi i pravici, na običaje, predanja i na žive potrebe crnogorskog naroda“.
Na prvo mjesto pripreme za pisanje Zakonika Bogišić postavlja: „Informaciju, tj. izučavanje mjesnih elemenata u Crnoj Gori. Jasno je – ističe Bogišić, da zbog krajnje specifičnosti Crne Gore u njenim geografskim uslovima, istorijskom razvoju, ekonomskim izvorima i karakteru njenih stanovnika nije moguće ni razmišljati o bilo kakvoj primjeni tuđih zakona u toj oblasti“. Nijedno drugo ime, sem crnogorsko, se ne pominje u Zakoniku.
Crnogorsko ime je u punom značenju nosilac smisla nastajanja i postojanja crnogorske nacionalne i državne zajednice. Ideja vladavine je logosna odrednica Zakonika kao kosmičkog prava svake zajednice da vlada sama sobom, iz kojeg se izvode sva druga prava. Njegoševski kazano: „Sveti tvorac veličanstvom sjaje, u iskrama kako u suncama“. Matica petrovićevske Crne Gore teče u tom smjeru od vladike Danila do kralja Nikole. Jedino u tom kontekstu, duhovnost petrovićevske matice je usmjerena na afirmaciji pravoslavlja u njegovom kvalitativnom posredovanju sa afirmacijom nacionalnog i državnog identiteta Crne Gore i Crnogoraca. Velika je istina da srpsko, jugoslovensko, slovensko veličanje i svojatanje Petrovića ne umanjuje, već uveličava njihovu crnogorsku veličinu. Nijednom istinskom Crnogorcu to ne smeta, naprotiv!
Amfilohije, kao eksponent SPC, hoće da potre to kosmičko pravo Crne Gore i Crnogoraca zasnovano na njihovom nacionalnom identitetu. Kako objasniti Amfilohijev stav da je u vrijeme Petrovića „pravoslavlje bilo državna vjera“, a sada u državi Crnoj Gori po njemu, može biti samo srpsko pravoslavlje (srpska crkva) državna vjera. Direktno negiranje, ne samo Crnogorske pravoslavne crkve, nego i crnogorske države.
Uz to, naravno, ide i negiranje crnogorske nacije i svega crnogorskog. U ovim Amfilohijevim stavovima ne samo da imamo grubo negiranje slobode vjeroispovijesti, već totalno negiranje slobode uopšte, jer negiranje identiteta pojedinačnog i kolektivnog je totalno ukidanje slobode. Amfilohije želi petrovićevsku Crnu Goru, kojoj bi on, na kašičicu, iz Sinoda SPC, udjeljivao „slobodu“. Petrovići nikad, ni u najtežim istorijskim, ekonomskim, ratnim okolnostima nijesu priznavali ničiji monopol nad njihovom Crnom Gorom i Crnogorcima. Savremena Crna Gora plovi logosom slobode i time predstavlja istinski kontinuitet petrovićevske Crne Gore koji je danas dostigao svjetski nivo, dostojanstvo i priznanje.
Vaseljenski patrijarh Vartolomej smeta glavarima SPC zbog toga što je osjetio snagu hrišćanske slobode Ukrajinaca, Crnogoraca, Makedonaca (a on je zato vaseljenski, a ne ruski, srpski) i odlučio da je podrži kao božanstveno jačanje pravoslavlja. Vartolomej želi da logosom slobode udahne životnu snagu kanonima i da ih spoji sa narodom ukrajinskim, makedonskim i crnogorskim. Samo oni koji su protiv toga mogu dovesti do raskola u pravoslavlju.
