„Javni dug je porastao u posljednjih nekoliko godina, prije svega kao rezultat implementacije brojnih infrastukturnih projekata, kao što je dionica auto-puta Bar-Boljare i fiskalnog deficita prethodnih godina. Javni dug Crne Gore u 2017. godini dostigao je nivo od 65,1 % BDP-a. Istovremeno, prognoze ukazuju na porast javnog duga naredne godine i dostizanje maksimalnog iznosa od 70,5% BDP-a u 2018. godini, dok se očekuje da će nakon toga krenuti silaznom putanjom, i na kraju 2020. godine iznosiće 59,3% BDP-a”, precizirano je u strategiji.
Ističe se da se rizik refinansiranja smatra ključnim rizikom portfolija duga i odnosi se na dospijeće euroobveznica u 2019, 2020. i 2021. godini.
“Odgovor na ovaj izazov predstavlja vitalni dio strategije. Održivi nivoi duga, iznad minimuma propisanog kriterijumima iz Mastrihta (maksimalno 60% BDP-a) zahtijevaju sistematske i odlučujuće mjere, kako bi se kretanje duga preusmjerilo sa uzlazne na silaznu putanju. Uz prudentno upravljanje dugom, očekivani rast ekonomije i poboljšanje prihoda od turizma, namjera je da se dostigne niži nivo javnog duga u narednim godinama. U skladu sa opšte prihvaćenim ciljevima upravljanja javnim dugom, svrha strategije je smanjiti troškove finansiranja javnog duga uz razuman nivo rizika, sa posebnom pažnjom na rizik refinansiranja postojećeg portfolija duga”, navodi se u strategiji.
Prema projekcijama, u narednom srednjeročnom periodu očekuje se povećanje prihoda budžeta sa jedne strane i smanjenje izdataka sa druge strane, kao rezultat implementacije mjera fiskalne konsolidacije i rasta ekonomske aktivnosti, što će dovesti do ostvarenja suficita budžeta u 2020. godini. Na taj način, doći će do fiskalnih ušteda, što će smanjiti potrebu za zaduživanjem, a samim tim i smanjiiti nivo duga u posmatranom periodu.
“Nominalni BDP će u periodu 2017-2020. godine, rasti po prosječnoj stopi od oko 4,6% godišnje, dok se, u istom periodu, očekuje relativno značajan realni rast BDP-a, koji će iznositi 3% u 2018. godini, 2,7% u 2019. godini i 2,6% u 2020. godini. bPredviđa se da će inflacija dostići svoj maksimum od 2,6% u 2018. godini, dok se, u 2020. godini, očekuje njen pad na nivo od 1,5%. Tokom perioda 2017–2020. godine, zaposlenost će se postepeno povećavati usled porasta ekonomske aktivnosti, dok se očekuje da će nominalne zarade prosječno rasti po stopi od 1,4% godišnje. Potrošnja države će, takođe, biti pod uticajem realizacije mjera fiskalne konsolidacije, što podrazumijeva kontrolisano trošenje iz tekućeg budžeta, a što će kao efekat imati smanjenje finalne potrošnje države po prosječnoj realnoj stopi od 1,1%”, naglašava se u dokumentu.
Spoljni dug čini većinu portfolija državnog duga, odnosno oko 84% ukupnog duga u iznosu od 2.214 milijarde eura. Najveće obaveze po osnovu spoljnjeg duga čine evroobveznice sa učešćem od 48,8%, što iznosi oko 1.08 milijardu eura. Sledeće najveće obaveze za spoljni dug čine krediti koji su iskorišteni za finansiranje infrastrukturne potrošnje.
Domaći dug najvećim dijelom čini dug po osnovu restitucije, domaćih obveznica “GB16”, državnih (trezorskih) zapisa i kreditnih linija datih od strane komercijalnih banaka. U stanje domaćeg duga uključen je i dug pravnih lica i privrednih društava koja pretežno pružaju usluge od javnog interesa.
Kako se navodi u strategiji, većinu duga pravnih lica i privrednih društava, čine investicioni krediti u iznosu od oko 37,87 miliona eura, koji su uzeti od strane Željezničkog prevoza Crne Gore za nabavku novih elektromotornih vozova i Željezničke infrastrukture Crne Gore za rekonstrukciju i unapređenje pruge.
Konsolidovani dug opština iznosio je oko 166,9 miliona eura na kraju 2017. godine, prema podacima dostavljenim od strane opština i Ministarstva finansija, što je za oko 8,8 miliona eura manje nego na kraju 2016. godine. Konsolidovani dug opština izražen je kroz spoljni i domaći dug u Izvještaju o javnom dugu: kroz stanje državnog spoljnjeg duga uključen je dug opština za kreditne aranžmane koje je potpisala Vlada sa ino kreditorima, i proslijedila ih opštinama podkreditnim sporazumima, koji su na kraju 2017. godine iznosili 36 miliona eura.
Što se tiče državnih garancija, stanje duga po osnovu ugovorenih garancija koje je Vlada izdala, kretalo se od 307,5 miliona eura u 2014. godini, do 312,8 miliona eura na kraju 2017. godine.
“Uzimajući u obzir strukturu izdatih garancija, domaće garancije su uglavnom predstavljale podršku kompanijama za realizaciju određenih socijalnih aktivnosti, kao i podršku realizaciji sanacionih planova lokalnih samouprava. S druge strane, spoljne garancije su uglavnom u formi kredita za implementiranje raznih infrastrukturnih projekata, izgradnju brodova i obezbjeđenje podrške razvoju malih i srednjih preduzeća odobrene bankarskom sektoru u Crnoj Gori. Osim toga, nekim preduzećima su izdate i spoljne garancije u cilju podrške za restrukturiranje i modernizaciju željeznice, aerodroma, i energetskog sistema”, ističe se u strategiji.
Struktura duga ima realnu ponderisanu prosječnu kamatnu stopu od 3.1%. Ponderisana prosječna kamatna stopa spoljnjeg duga iznosi 3.3%, dok za domaći dug iznosi 2% i rezultat je niskih kamatnih stopa koje nose državni zapisi i komercijalni krediti.
Prosječno vrijeme dospijeća spoljnjeg duga iznosi 4.5 godina, dok je za domaći dug 5.2 godine, u najvećem dijelu zbog otplate restitucije, koja je projektovana do 2041. godine.
“Projekcija otplate duga pokazuje pojačani teret na budžet u periodu 2019-2021. godine, kada dospjevaju na naplatu obaveze po osnovu Eurobondova izdatih tokom 2014- 2016. godine, u ukupnom iznosu od 1,08 milijardu eura. Takođe, tokom 2020. godine dospijeva i obaveza za obveznice izdate na domaćem tržištu, u iznosu od 80,4 miliona eura. Nakon otplate obaveza u ovom periodu, očekuje se značajno smanjenje opterećanja na državne finansije”, piše u strategiji.
Prema osnovim pretpostavkama, u periodu 2017-2018. godine, državni dug će vjerovatno imati trend rasta, prije nego što krene silaznom putanjom u 2019. godini. Najveći nivo državnog duga očekuje se u 2018. godini, na oko 67,5% BDP-a, dok će u 2020. godini biti na nivou od 56,5% procijenjenog budućeg BDP-a.
Stanje državnog duga na kraju 2017. godine, iznosilo je 62,0% BDP-a. U 2018. godini, dalji rast duga se očekuje prvenstveno zbog troškova izgradnje autoputa, kao i zaduženja za potrebe finansiranja budžeta, što će državni dug na kraju 2018. godine dovesti do 67,5% BDP-a, dok će, u 2019. godini državni dug iznositi 62,8% BDP-a. Imajući u vidu da u 2020. godini neće biti planiranih zaduženja za projekat autoputa, državni dug će biti na nivou od 56,5% procijenjenog BDP-a.
Za 2019. godinu, iznos zaduženja potreban za otplatu duga i finansiranje deficita će porasti na oko 573 miliona eura, dok su ukupne obaveze za otplatu duga u ovoj godini na nivou od oko 530 miliona eura, što je prije svega uzrokovano dospijećem eurobonda iz 2014. godine, u iznosu od 280 miliona eura.
“Uzimajući u obzir depozite, koji će na kraju 2018. godine biti na očekivanom nivou od oko 120 miliona eura, navedeni iznos će biti iskorišćen za otplatu duga u 2019. godini. Obaveze za otplatu duga u 2020. godini će iznositi oko 760 miliona eura, a najveća obaveza koja dospjeva za otplatu duga u 2020. godini, odnosi se na otplatu eurobonda iz 2015. godine, u iznosu od 500 miliona eura. Međutim, imajući u vidu planirani suficit u 2020. godini, u iznosu od oko 207 miliona eura, kao i niži nivo planiranih sredstava za finansiranje kapitalnog budžeta, zbog završetka projekta izgradnje autoputa - dionice Smokovac Mateševo, potreban iznos zaduženja u 2020. godini će iznositi oko 553 miliona eura”, zaključuje se u strategiji.
