Mjesto na kom živimo nije Diznilend. Mi živimo u vrlo tragičnom svijetu – rekao je jednom režiser Kosta Gavras. Bezobrazno iskreni maestro političkog trilera u potpunosti je redefinisao ovaj žanr.
Konstantinos Gavras rođen je 12. februara 1933. godine u Grčkoj. Proveo je rano djetinjstvo u malom selu na Peloponezu pod grozomornom sjenkom Drugog svjetskog rata.
Gavrasov otac bio je član prosovjetskog bloka za vrijeme Grčkog građanskog rata, zbog čega je mladiću bilo zabranjeno da upiše fakultet u zemlji ili dobije vizu za SAD. Godine 1951. preselio se u Francusku, gdje je upisao pravo, počeo da snima filmove i gdje živi i dan-danas.
Nakon vrlo komplikovanog djetinjstva i političkih neprilika kojih se nagledao u Grčkoj, Gavras je shvatio da može da se izvuče samo ako se preda kreativnom radu. Uoči njegovog 85. rođendana, prisjetimo se nekih njegovih najboljih režiserskih poduhvata.
Grčka realnost
Političko remek-djelo „Z“, Gavrasovo kapitalno ostvarenje iz 1969. godine, donijelo je priču o turbulentnom periodu šezdesetih godina prošlog vijeka u Grčkoj i dokazalo da ovaj režiser nije slučajno zgrabio kameru.
U svakom kadru filma „Z“ osjeća se vrlo ličan dodir režisera koji ni u jednom trenutku ne gubi osjećaj za realnost. Ovaj kapolavoro evropske filmske scene 20. Vijeka zamislio je ljude širom svijeta i natjerao ih da pogledaju u sopstvena politička dvorišta.
Igre u Čileu
Gavrasov film „Missing“ (1982) je priča o čuvenom novinaru Čarlsu Hormanu koji je „nestao“ tokom kontroverznog državnog udara 1973. godine u Čileu. Ovo ostvarenje, u kom igraju Džek Lemon i Sisi Spejsek, važi za njegovo najpitkije djelo.
Iako tokom cijelog filma nijesmo pretjerano sigurni u to u što treba da vjerujemo, ova specifična igra istine i laži poslužila je Gavrasu kao idealna platforma da iskaže lični stav o važnom događaju u čiju se istinitost kleo. „Missing“ je bio zabranjen u Čileu za vrijeme vladavine Augusta Pinočea, iako se njegovo ime nijednom eksplicitno ne pominje u filmu. No, to nije spriječilo ovo ostvarenje da dobije Zlatnu palmu u Kanu, gdje je podijelilo nagradu sa turskim ostvarenjem „Yol“.
Katolici i fašisti
Godine 2002. kada je lansiran film „Amen“svi su pomislili da se Gavras priključio tadašnjem trendu, snimivši „samo još jedno“ ostvarenje o Drugom svjetskom ratu i nacizmu. Međutim, Grk ih je iznenadio i ponovo uzburkao filmsku javnost kontroverznom pričom o tihoj podršci Vatikana, odnosno katoličke crkve fašističkom režimu.
Francuske mrlje
Budući da je Francuska njegova druga domovina, bilo je krajnje očekivano da Gavras uroni u njenu istoriju i prikaže je na sebi svojstven način. Godine 1975. premijerno je prikazan film „Special Section“ – Gavrasovo moralno upozorenje na mrlje Višijskog režima tokom Drugog svjetskog rata.
Ova zanimljiva i izuzetno teška pripovijest o sudijama koji moraju da „zaborave“ na moralna načela donijela je Gavrasu nagradu za najboljeg režisera u Kanu. Na iznenađenje mnogih podijelio je priznanje sa režiserom Mišelom Brolom koji je nagrađen za film „Orderers“ (1974).
Mrak komunizma
U filmu „The Confession“ (1970) Gavras je zavirio u tajne psihološke torture koju su koristili komunisti u Čehoslovačkoj. Film zasnovan na istinitom događaju, opisanom u knjizi Artura Londona, fantastično je prikazao mračniju stranu ovog režima.
L. M.
