Iako su se građani Velike Britanije još prošlog juna na referendumu sa 51,9 % glasova "za" odlučili da njihova zemlja bude prva u istoriji koja će napustiti Evropsku uniju, zvanična procedura ”razvoda” kreće 29. marta pokretanjem člana 50 Lisabonskog ugovora, koji važi za dopunu svojevrsnog ustava EU.
Očekuje se da Britanska premijerka Tereza Mej u srijedu zvanično obavijesti EU o zahtjevu Velike Britanije da izađe iz članstva Unije. Ovaj čin se opisuje i kao "tačka poslije koje više nema povratka" odnosno mogućnosti da Britanija promijeni svoj stav i odustane od Bregzita, čemu su se mnogi sa obe strane engleskog kanala nadali.
Od tog trenutka počinje da teče rok od dvije godine pregovora Brisela i Londona koji predviđa da Velika Britanija zvanično napusti EU najkasnije do aprila 2019. godine.
Procjene su, ipak, da će ovaj proces koji se sastoji od utvrđivanja uslova izlaska, ali i budućih odnosa EU i Velike Britanije, trajati mnogo duže. Kao razlog navodi se složenost samog procesa, ali i činjenica da se stupa na "nepoznatu teritoriju", jer se prvi put u istoriji EU pokreće član 50. Član 50 Lisabonskog ugovora predstavlja plan za izlazak države iz EU.
Prije Lisabonskog ugovora, koji je stupio na snagu 2009. godine, mehanizam napuštanja Unije nije ni postojao. Sam član 50, na koji će se u srijedu pozvati britanska premijerka, relativno je kratak, ima pet paragrafa koji govore o tome da ”bilo koja članica EU može da odluči da napusti EU”, da ”o tome mora da obavijesti Evropski savjet i pregovara o izlasku sa EU”, kao i da je predviđen rok od dvije godine za postizanje dogovora ”koji može biti produžen uz saglasnost svih zemalja članica".
Istovremeno, član 50 predviđa da zemlja koja izlazi iz EU ne može da učestvuje u internim razgovorima Unije o izlasku iz nje.
”Kao što znate, lično bih volio da Velika Britanija nije odlučila da napusti EU, ali većina britanskih glasača je odlučila drugačije. Zato moramo da učinimo sve kako bi ovaj proces razvoda bio što bezbolniji za EU”, poručio je predsjednik Evropskog savjeta Donald Tusk.
On je za 29. april zakazao vanredni samit lidera EU 27 koji bi trebalo da usvoje smjernice za pregovore o Bregzitu. To bi konkretno trebalo da bude paket instrukcija i ”crvenih linija” kojih će Evropska komisija, inače zadužena za pregovore sa Londonom, morati da se pridržava. Glavni pregovarač, u ime EU, biće nekadašnji ministar u francuskoj vladi i bivši EU komesar Mišel Barnije.
Jednom kada se dogovor o izlasku postigne, on mora biti ratifikovan u svim nacionalnim parlamentima prije nego što postane važeći.
Sa obje strane Lamanša trenutno se procjenjuje da će dogovori o uspostavljanju novih odnosa EU i Velike Britanije, prvenstveno u o oblasti trgovine i slobode kretanja, biti mnogo zahtjevniji od samog procesa izlaska iz članstva. Već se pominje mogućnost dva scenarija- tzv ”mekog” i ”tvrdog razlaza”, pri čemu prvi ide na ruku biznisu i znači ostanak Veliki Britanije na jedinstvenom evropskom tržištu, ili bar neku drugu vrstu dogovora o značajnim trgovinskim olakšicama. Međutim većina zvaničnika predviđa "tvrdi razlaz", napominjući da će EU uslovi biti teški kako bi se, između ostalog, obeshrabrile druge zemlje članice da pođu putem Velike Britanije.
”U Evropi ili jedete ono što je na stolu, ili ne sjedite za stolom. Polučlanstvo i izbirljivost nisu mogući”, poručio je predsjednik Evropske komisije Žan Klod Junker povodom najava iz Londona da bi Velika Britanija željela da poslije izlaska ostane dio jedinstvenog evropskog tržišta.
Uslov za tako nešto bio bi sloboda kretanja za građane, ali i radnike EU na teritoriji Velike Britanije, što je i do danas bio glavni kamen spoticanja između Brisela i Londona.
(Tanjug)
