Kao najizvođeniji živi autor, sa osamdeset i tri godine Penderecki prvi put boravi u Crnoj Gori, povodom nastupa na Don Brankovim danima muzike. On će sa Festivalskim orkestrom KotorArta izvesti svoje tri kompozicije – dvije Simfonijete i Čakonu koja je jedno od posljednjih djela koje je napisao, a nastala je povodom smrti pape Jovana Pavla II. Penderecki ga je upoznao još za njegovih svjetovnih dana, a zajedno su radili na pozorišnim projektima.
Kao djete koje je preživjelo strahote Drugog svjetskog rata, koje se muzički obrazovalo u Krakovu, u državi koja je trpjela posljedice života iza Gvozdene zavese, Penderecki je svoje utiske i iskustva utirao u muziku. S obzirom na to da je u Vašravi svojevremeno pokrenut prvi festival savremene muzike, poljska kompozitorska praksa bila je vidljiva i van granica države. Tako je 1960. Penderecki postao svjetski poznati autor, zahvaljujući kompoziciji Tužbalica za žrtve Hirošime, koju je nagradio i UNESCO. Pored nje, ključna djela ovog kompozitora i dirigenta jesu Pasija Svetog Luke, Poljski rekvijem te Anaklasis.
Penderecki je odmah nakon studija psihologije, istorije umjetnosti, književnosti i kompozicije postao profesor, a zatim i rektor na Muzičkoj školi u Krakovu. Danas je počasni doktor i profesоr na Konzervatorijumu Čajkovski u Moskvi, Muzičkoj akademiji Šopen u Varšavi, Univerzitetu Jejl, zatim univerzitetima Glazgova, Bordoa, Beograda, Madrida, Sankt-Peterburga, Pekinga... Već četrdeset godina živi u Luslavici blizu Krakova, gdje je inače prije četiri decenije počeo da sadi drveće. Nastao je arboretum sa blizu dvije hiljade vrsta, sagradio je tu koncertnu dvoranu, a nedavno je osnovao Centar za muziku, zahvaljujući donaciji Evropske unije i poljskog Ministarstva kulture.
ANALITIKA: Često učestvujete na festivalima širom svijeta. Koliko oni doprinose razvoju sredine u kojoj se održavaju?PENDERECKI: Trenutno u svijetu postoji možda petnaest hiljada festivala i oni približavaju muziku veoma širokoj publici. Mislim da do sada nije postojao period u kome je muzika igrala tako važnu ulogu i bila tako lako dostupna kao danas. U tom smislu, festivali u potpunosti ispunjavaju svoju ulogu.
ANALITIKA: Može li se, onda, govoriti o Vašem Evropskom muzičkom centru kao dijelu kulturne ponude Luslavice, mjestu koje je postalo poznato još u XVI vijeku, zavaljujući teologu Faustu Sociniju, osnivaču protestanstvkog učenja, tzv. socinijanizma?
PENDERECKI: Luslavice je mjesto koje sam otkrio prije četrdeset godina. Kao što znate, ono je bilo veoma važno u XVI vijeku i zbog toga što se tu nalazila akademija poznata u Poljskoj, pa i šire. Tu sam našao svoje utočište. Prvo sam u ovom mjestu zasadio arboretum, a zatim izgradio koncertnu salu i osnovao Evropski centar za muziku.
ANALITIKA: Članovi Berlinske filharmonije ove godine u Centru drže ljetnju školu. Na koji način mladi muzičari mogu da postanu dio programa koji se tamo organizuju?PENDERECKI: Centar je do sada organizovao majstorske škole i kurseve, čiji se program objavljuje na Internet stranici Centra. Na žalost, zbog nedostatka dugoročnog finansiranja, ne možemo da planiramo kurseve godinu ili dvije unaprijed, i to otežava naš rad. Ipak, pored toga planiramo da omogućimo studentima iz cijelog svijeta da završe jedan semester u našem Centru, te da im se on prizna kao validan na matičnom univerzitetu. Nadam se da ćemo u bliskoj budućnosti realizovati i moje planove da studenti dobiju mogućnost da se prijave za semestar u Centru za koji će dobiti odgovarajuću diplomu. Takođe, nadam se da ćemo dobiti dovoljno sredstava od poljskog Ministarstva kulture za ovaj Centar, koji je institucija od nacionalnog značaja, ali i od sponzora koji bi mogli da obezbijede školarine za najtalentovanije studente.
ANALITIKA: Zbog svog bogatog životnog iskustva, da li ste ikada razmišljali da napišete autobiografiju?
PENDERECKI: Mislim da još nije došlo vrijeme za pisanje autobiografije, iako je o meni napisano mnogo knjiga, uključujući nedavno objavljenu Porodica Penderecki. Takođe, Saga rodzinna, knjiga o mom životu i radu u formi intervjua objavljena je, za sada, samo na poljskom. Najavili su mi da se radi dopunjeno izdanje, kao i prevod na engleski jezik za moj 85. rođendan, 2018. godine. Za tu proslavu moja supruga planira još jedan festival moje muzike u Varšavi na kojem će učestvovati prijatelji, umjetnici, dirigenti, kao i orkestri koji su me pratili posljednjih godina. Među njima su Ane-Sofi Muter, Lambert Orkis, Kristof Ešenbah, Lorens Foster, Rafael Pajare... Takođe, nadam se da će se pridružiti i Valerij Gergijev, kao i drugi izuzetni umjetnici, s kojima sam imao sreću da postanem prijatelj. Ovakav događaj je već priređen 2013. godine, povodom mog 80. rođendan, a među umjetnicima tada je bio i moj prijatelj, maestro Lorin Mazel koji je, nažalost, kasnije preminuo.
ANALITIKA: Koliko ste do sada posadili razičitih vrsta drveća u svom arboretumu i koja Vam je omiljena?
PENDERECKI: Od kada počeo da pravim arboretum, posadio sam više od 1.800 različitih vrsta drveća i žbunja. Ali, sve ih podjednako volim i ne bih mogao da se odlučim koje stablo mi je omiljeno.
Boris MARKOVIĆ
Foto: Bruno Fidrych
