Uz saradnju s Bibliotekom za slijepe Crne Gore i Radiom Homer, KotorArt je organizovao koncert kao podršku slijepim, talentovanim umjetnicima, a publika je odgovorila ovacijama i slušanjem koncerta - u mraku.
Kada je češki pijanista Jan Ladislav Dusek u drugoj polovini XVIII vijeka počeo da koristi uvjek istu poziciju za klavirom tokom nastupa, nije slutio da će ga u tome kopirati njegovi savremenici i da će takvo sjedenje, okrenuto desnim profilom prema publici, ostati do danas pravilo. Pijanizam je tokom XIX vijeka postao široko polje ekperimentisanja s vanmuzičkim elementima interpretacije - vizuelnim dojmom uopšte - a tokom XX vijeka i polje proučavanja muzičke interpretacije kao svojevrsnog audio-vizuelnog formata. Dok je Franc List uobičavao da svira u mraku, kako bi probudio maštu posjetilaca kao rekaciju na samu muziku, dok je mnogo kasnije Svjatoslav Rihter preferirao da svira s diskretnim osvetljenjem, jer je smatrao da publiku ne treba da zanima vizuelni efekat pokreta prstiju niti facijalna ekspresija izvođača, dotle je Igor Stravinski vjerovao da se muzika ništa kvalitetnije ne doživljava slušajući je zatvorenih očiju. Danas, u pijanističkoj praksi, sviranje u mraku jeste u domenu pojedinačnih slučajeva na koje različito gledaju pijanisti, muzički kritičari i muzički psiholozi.
Na Don Brankovim danima muzike koncert u mraku imao je drugačiji cilj - podsticanje empatije kod publike, identifikaciju sa samom pozicijom izvođača, to jest njihovim hendikepom. Ovakav koncert, pored osnovnog muzičkog smisla, dobio je atribut društveno angažovanog događaja, koji treba da ukaže, kako je i sam umjetnički direktor festivala Ratimir Martinović kazao, na marginalizovani položaj slabovidih i slijepih u Crnoj Gori. Koncert je počeo "Mjesečevom sonatom" Ludviga van Betovena, istom s kojom je prvi eksperiment sviranja u mraku napravio svojevremeno Franc List. Ovog puta za klavirom je to bio hrvatski pijanista Perica Mihaljević, koji je 2005. diplomirao na Muzičkoj akademiji u Zagrebu. On je do sada zabilježio niz uspješnih nastupa na kulturnim manifestacijama, koncertima, audicijama i takmičenjima, a interpretacije je snimio za kompakt-disk "Glazbeni dalekozor" u izdanju Hrvatskog saveza slijepih (2000). Mihaljević je u Kotoru izveo i "Baladu u g-molu broj 1" op. 23 Frederika Šopena, a publika ga je gromoglasnim i dugim aplauzom vratila na bis.
Muzikalna interpretacija izašla je iz prstiju ne samo Mihaljevića, već i srpskog pijaniste Uglješe Brkljača. Ovaj mladi umjetnik, student četvrte godine klavira na Akademiji umetnosti u Novom Sadu u klasi Martinovića, predstavio se za njegov uzrast zahtjevnim programom. Tako je publika imala priliku da, takođe u mraku, sluša "Etidu u cis-molu", opus 2, broj 1 Aleksandra Skrjabina, "Transcendentalnu etidu u As-duru" Franca Lista, poznatu pod nazivom "Sjećanja", te dvije etide Vasilija Mokranjca. Brkljač je svoj prvi resital izveo s nepunih četrnaest godina, a višestruki je pobjednik međunarodnih takmičenja u svojoj državi. U Kotoru Brkljač je izveo i "Fantazju u f-molu" Frederika Šopena.
Koncert dvojice slijepih umjetnika za KotorArt bio je ne samo podrška talentu i umjetnicima s hendikepom, već i ukazivanje na potrebu poboljšanja njihovog društvenog položaja.
Priča s početka ovog teksta o audio-vizuelnom ili sebidovoljnom audio formatu interpretacije dobija sledeći epilog. Slušanje interpretacija Mihaljevića i Brkljača potvrdilo je da muzička interpretacija u mraku ne iskazuje veće kvalitete nego što ih muzika sama po sebi već posjeduje (Stravinski), ali da poništavanje vizuelnog dojma definitivno jače usredsređuje pažnju na osnovni atribut muzike - zvuk. U ovom slučaju, poništavaju se sve (ne)potrebne percepcije o brendu toalete, avangardnosti frizure, odskakakivanju pijaniste od stolice i/ili njegovom nasumičnom klaćenju. Ostaje, pak, da djeluje samo muzika - zbog koje smo i došli.
Boris MARKOVIĆ
Foto: KotorArt / Duško Miljanić
