Bilo gdje drugdje, zvjezdane eksplozije, poznate kao nalet gama zraka, bi izbrisale svaki oblik života složenijeg od mikroba. Te su detonacije i držale svemir „beživotnim” milijardama godina nakon Velikog praska.
„Pomalo iznenađuje da život može opstati u samo 10 odsto galaksija i to nakon pet milijardi godina”, kaže Brajan Tomas, fizičar sa univerziteta Vošburn „Ali, smatram da su naučnici koji su izveli ovu teoriju vjerovatno u pravu kad se uzme u obzir neizvjesnost u ključnom parametru analize.”
Naučnici su se dugo sporili oko toga ima li nalet gama zraka štetan uticaj na Zemlju. Naleti su otkriveni 1967. godine pomoću satelita koji je dizajniran za opažanje testiranja nuklearnog oružja, te se danas pali otprilike jednom dnevno. Naleti dolaze u dva oblika. Kratki naleti gama zraka traju kraće od 1 ili 2 sekunde i vjerovatno nastaju kad se dvije neutronske zvijezde ili crne rupe sjedine.
Dugi naleti gama zraka traju tek deseti deo sekunde i nastaju kad masivna zvijezda izgori, kolabira i eksplodira. Ređe su od kratkih naleta gama zraka, ali ispuštaju otprilike deset puta više energije. Dugi naleti gama zraka mogu zaseniti ostatak svemira i zapravo se sastoje od visokoenergetskog fotona.
Taj jednosekundni bljesak radijacije ne bi uništio život na obližnjoj planeti. Ali ako bi eksplozija bila dovoljno blizu, gama zraci bi pokrenuli lanac hemijskih reakcija koje bi uništile ozonski omotač u atmosferi planeta. Kad ne bi bilo atmosfere, smrtonosna ultraljubičasta radijacija padala bi na planetu mjesecima i godinama – dovoljno dugo da prouzrokuje masivno izumiranje.
Kolika je vjerovatnoća da se to dogodi? Tsvi Piran, teoretičar astrofizike na univerzitetu u Jerusalimu, i Raul Himenez, takođe teoretičar astrofizike sa univerziteta u Barseloni, istražili su taj apokaliptični scenario u časopisu “Physical Review Letters”.
Astrofizičari su nekad smatrali da će nalet gama zraka biti najprisutniji u područjima galaksija gdje se rapidno formiraju nove zvijezde iz gasovitih oblaka. No, nedavni podaci pokazuju da je stvar složenija i da dugi naleti gama zraka nastaju u „zvjezdanim porodilištima” s relativno niskim nivoima elemenata težih od vodonika i helijuma – niske metaličnosti, rečeno žargonom astrofizičara.
Koristeći prosječnu metaličnost i grubu distribuciju zvijezda u našoj galaksiji, Piran i Himenez procjenjuju količinu dugih i kratkih naleta gama zraka širom galaksije. Otkrili su da su visokoenergetski dugi naleti gama zraka prave ubice i da postoji 50 odsto šanse da je Zemlja bila izložena tim smrtonosnim eksplozijama poslednjih milijardu godina. Neki astrofizičari kažu da su naleti gama zraka možda uzork globalne kataklizme koju je pratilo tzv. Ordovicijsko izumiranje prije otprilike 450 miliona godina, a koja je izbrisalo 80 odsto vrsta na Zemlji.
Naučnici su potom procijenili koliko bi planeta bilo sprženo u različitim djelovima galaksije. Puka gustoća zvijezda u središtu galaksije osigurava da planete unutar 6500 svjetlosnih godina od središta galaksije imaju više od 95 odsto šanse da su u poslednjih milijardu godina patili od smrtonosnih naleta gama zraka. Opšti je zaključak da je život moguć jedino u spoljašnjem području velikih galaksija.
B92
