Tamara Milaš, saradnica na programima u Centru za građansko obrazovanje (CGO) i portparolka Koalicije za REKOM za Crnu Goru je naglasila važnost obilježavanja sjećanja na žrtve prisilnog nestanka tokom oružanih sukoba i apelovala na države i društva postjugoslovenskih zemalja da neprestano i posvećeno rade na rasvjetljavanju sudbine svih stradalih tokom ratova devedestih godina.
“Sve države u regionu, kao i njihova društva moraju imati moralnu, zakonsku pa i civilizacijsku obavezu prema žrtvama, njihovim porodicama i društvu da rasvjetle sudbine nestalih lica tokom ratova, izvedu pred lice pravde počinitelje svih zločina i njihove nalogodavce, ali i da kontinuirano pružaju podršku onima koji su najviše stradali. Nažalost, i danas, dvije decenije od ratova koji su se dogodili u regionu, mi i dalje govorimo o hiljadama nestalih lica na ovim prostorima, te je, neophodno prvo učiniti sve da podaci o grobnicama i mjestima stradanja na teritoriji svake od zemalja budu pronađeni”, ocijenila je Milaš.
Milaš je dodala da “problem nestalih predstavlja veliki humanitarni problem, koji ne može protokom ovoliko vremena biti manji, ukoliko države regiona ne preuzmu odgovornost da se utvrde činjenice o svemu onome što se dešavalo na prostoru bivše Jugoslavije tokom mračne prošlosti devedesetih godina. One moraju zajedničkim snagama raditi na razvijanju kulture sjećanja, kako se ono što se tih godina dešavalo nikada više ne bi ponovilo.“
Ljubiša Filipović, predsjednik Udruženja porodica nestalih, kidnapovanih i ubijenih na prostoru Kosova i Metohije “Crveni Božur” je istakao da je veoma mali broj izvršilaca zločina izveden pred lice pravde i da je ozbiljan problem nedostatak društvenog dijaloga o prošlosti i odgovornosti “pod izgovorom evropskih integracija”. “Političke elite zagovaraju okretanje budućnosti zaborava a porodice još najmanje 12 000 nestalih sa prostora bivše Jugoslavije i dalje tragaju za tajnim grobnicama svojih nestalih”, dodao je Filipović.
“Inicijativa udruženja je lokalni odgovor “odozdo nagore” na sazrelu društvenu potrebu za suočavanju sa prošlošću. Njen legitimitet potiče iz jakog osjećajnja unutar raznih organizacija civilnog društva širom bivše SFRJ, koje su našle da je njihov zajednički cilj utvrđivanje činjenica o žrtvama ratnih zločina i ostalih povreda ljudskih prava”, naglasio je Filipović. “Vjerujemo da svaka osoba koja je ubijena ili nasilno odvedena, treba da bude upamćena po imenu i prezimenu, i onome što je bila prije nego što je postala žrtva. Moraju biti sačuvane i činjenice o okolnostima pod kojima su osobe ubijene, kidnapovane ili se i dalje vode kao nesstala lica”, podvukao je Filipović.
Zvanični podaci Međunarodnog crvenog krsta pokazuju da je 34 886 lica nestalo u periodu 1991-2001. Prema poslednjim podacima od 30. juna 2014. godine za posmrtnim ostacima 11 175 osoba se još uvijek traga, od čega je 9 586 osoba čija je sudbina i dalje nepoznata, a za 1 589 nestalih su poznati podaci o stradanju ali posmrtni ostaci nijesu pronađeni.
U Crnoj Gori se kao nestalo vodi 61 lice, iako udruženja porodica žrtava, kao i organizacije koje su posvećene uspostavljanju tranzicione pravde kontinuirano rade na pronalaženju novih podataka i tragova koji bi vodili rješavanju svih otvorenih slučajeva.
Međunarodni dan nestalih ustanovljen je 1981. godine, sa ciljem da se skrene pažnja na sudbinu mnogih nestalih lica i patnju njihovih porodica.
