“U ovoj kući 1892. godine rođen je drug Jovan Tomašević, osnivač Komunističke partije Crne Gore i komunistički narodni poslanik”, stoji na spomen-ploči koja još čvrsto stoji na ruševini preostaloj od skromnog zdanja u centru Cetinja.
Bio bi to još jedan od upozoravajućih tekstova na tužno stanje bitnih aretfakata crnogorske prošlosti da nema jedne kuriozitetne sitnice - u barskoj opštini, u selu Gornji Brčeli, nalazi se jedini spomenik memorijalnog karaktera u opštini Bar, proglašen za nepokretno kulturno dobro – takođe rodna kuća Jovana Tomaševića.
To je jednostavni stambeni objekat, sagrađen od kamena, a na njemu uklesana spomen-ploča koja govori isto što i ona na Cetinju – da se tu rodila ova znamenita ličnost crnogorske istorije.
Obzirom da sve važnije monografije, od raznih “Istorija Crne Gore” do “Istorijskog leksikona Crne Gore” navode selo Brčeli kao mjesto rođenja, ostaje nejasno odakle tabla i na Cetinju.
Jovan Tomašević je bio vođa i osnivač komunističkog pokreta u Crnoj Gori. Još kao gimnazijalac, ispoljio je revolucionarne sklonosti, i zbog sumnji da je učestvovao u “Bombaškoj aferi” i zavjeri protiv knjaza Nikole 1907. godine, u odsustvu je osuđen na 10 godina zatvora. Učestvovao je kao vojnik u Balkanskom ratu, a u Prvom svjetskom ratu bio je dobrovoljac. Nakon okupacije Crne Gore, sa srpskom vojskom je dospio do Marseillea, u Francuskoj, gdje je i diplomirao 1918. godine.
Bio je nosilac liste Socijalističke radničke partije Jugoslavije (komunista), koja je 1920. na izborima za Ustavotvornu skupštinu dobila četiri poslanička mandata. Poslije donošenja “Obznane” i zabrane KPJ, policija je posebno pratila svaki korak Jovana Tomaševića, i to ne samo u Cetinju, gdje je živio i radio kao advokat, nego i u njegovoj rodnoj Crmnici.
Zbog svoje djelatnosti proganjan je i hapšen, a česte fizičke torture kojima je bio izložen uslovile su njegovu preranu smrt u proljeće 1924. godine, u 32. godini života.
Ž. Milović
