Osim izlaska iz recesije, prethodna godina posebno je značajna sa aspekta ostvarenog preokreta kada je riječ o stanju javnih finansija. Zahvaljujući naplati prihoda u iznosu koji je za 114 miliona eura, odnosno 10,2% viši u odnosu na 2012. godinu, te za 73 miliona eura, odnosno 6,3% viši u odnosu na plan, značajno su poboljšani fiskalni indikatori, u prvom redu budžetski deficit koji je, u odnosu na 2012. godinu, snižen za oko 30%. Smanjenje deficita sa 6,7% BDP-a koliko je iznosio na kraju 2012. godine na 4,6% BDP-a, koliko se procjenjuje da će iznositi na kraju 2013. godine, ogroman je uspjeh, s obzirom na činjenicu da smo u ovoj godini imali vanrednih skoro 3,4% BDP-a rashoda u vidu plaćenih garancija. Da nije bilo vanrednih izdataka, deficit bi bio manji od planiranog za skoro 60%.
Ranjivost javnih finansija: Ipak, segment javnih finansija karakterisale su određene ranjivosti, prvenstveno vezane za nivo i trend javnog duga. Stoga je neophodan dodatni oprez u vođenju politike zaduživanja, te nastavak procesa fiskalnog prilagođavanja, čiji rezultati, ostvareni u 2013. godini, najbolje potvrđuju da je poreska konsolidacija samo preduslov za trajni oporavak javnih finansija i obezbjeđenje finansijske i makroekonomske stabilnosti. Implementacijom mjera fiskalnog prilagođavanja obezbjeđujemo stabilnost javnih finansija, što će, postepeno, smanjivati neravnotežu između prihoda i rashoda i, time, potrebu za zaduživanjem. U tom smislu, Ministarstvo finansija će u 2014. godini, uz usvajanje Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti (kojim se uvode numerička pravila i osnov za srednjeročno planiranje), implementirati set mjera sistemskog karaktera, koje se odnose na nastavak fiskalne konsolidacije i obezbjeđivanje podsticaja u funkciji ekonomskog rasta i razvoja. Među najznačajnijim su: donošenje sistemskog zakona koji će tretirati pitanje zarada u javnom sektoru, čiji cilj nije njihovo smanjivanje, već uvođenje većeg stepena pravednosti i objektivnoti, strožije sankcionisanje povratnika u prekršaju, proširenje poreske osnovice kod oporezivanja imovine, racionalizacija javnih nabavki, snaženje instrumenata obezbjeđenja i izvršenja...
Jasno smo opredjeljeni da ove mjere ne smiju ugroziti osnovne postulate poreske politike Crne Gore – konzistentnost, konkurentnost i predvidivost, niti ugroziti konkurentnost ekonomije i socijalno-ekonomski položaj građana.
Ono što je, takođe, obilježilo 2013. godinu je i sprovođenje mjera na suzbijanju sive ekonomije, koje su, uz mjere fiskalne konsolidacije, značajno doprinijele zaustavljanju trenda pogoršanja fiskalnih indikatora. Osim toga, transparentna i neselektivna „borba“ protiv sive ekonomije rezultirala je unapređenjem poreske discipline i smanjenjem nelojalne konkurencije, te jačanjem svijesti građana o negativnim posljedicama nelegalnog poslovanja po budžet Države, a samim tim i po građane, koji su direktni korisnici budžetskih sredstava.
Potrebna viša stopa rasta: Konsolidacija javnih finansija, iako neophodna, ne može sama doprinijeti, u dužem roku, generisanju viših stopa rasta, a time i stabilnosti. Za uspostavljanje fiskalne, makroekonomske i finansijske stabilnosti i održivosti na dugi rok, jedini realan model smanjenja deficita i, njime generisanog, javnog duga je podsticanje stvaranja nove vrijednosti, odnosno dinamiziranje rasta BDP-a. Da bismo ostvarili stope rasta predviđene osnovnim makroekonomskim scenarijom iz Pretpristupnog ekonomskog programa (3,6% u 2014, 3,5% u 2015. i 3,8% u 2016. godini), potrebno je da nastavimo sa sveobuhvatnim reformama u cilju smanjenja strukturnih slabosti.
Reforme koje je Vlada do sada sprvela dale su odlične rezultate, koji su najeksplicitnije izraženi kroz kontinuirani napredak koji Crna Gora bilježi u Izvještaju Doing Business Svjetske banke. Naime, 2008. godine Crna Gora je bila na 92. mjestu rang liste od ukupno 189 zemalja, a u najnovijem Doing Business izvještaju, nalazimo se na 44. mjestu. I u drugim relevantnim međunarodnim izvještajima Crna Gora je ostvarila napredak.
Ipak, postojeći nivo konkurentnosti se ne može ocijeniti zadovoljavajućim, prvenstveno zbog visokog deficita tekućeg računa platnog bilansa. Stoga u 2014. godini moramo biti fokusirani na postizanje daljeg progresa u pravcu produktivnosti i opšte konkurentnosti, koji će biti osiguran kroz nastavak strukturnih reformi, dalje unapređenje poslovnog ambijenta i, posebno, kroz valorizaciju resursa koji su naše komparativne prednosti. Naime, Crna Gora raspolaže prirodnim resursima, dominantno u sektorima energetike, turizma, rudarstva i poljoprivrede, čijom će se valorizacijom obezbijediti ne samo uravnoteženiji ekonomski rast, već viši nivo nacionalne konkurentnosti. Takođe, kako su investicije ključ razvoja, svi moramo doprinijeti stvaranju uslova za njihovu realizaciju, kroz pruženje podrške tekućim i najavljenim investicijama u sektoru turizma, energetike, infrastrukture, saobraćaja, koje će imati pozitivne multiplikativne efekte na ukupan ekonomski sistem.
Raditi na konkurentnosti: Paralelno, neophodno je raditi na unapređenju konkurentnosti na mikronivou, što je Vlada prepoznala i čemu daje značajan doprinos, kroz fiskalne podsticaje i predviđene subvencije. Usmjeravanjem ovih podsticaja na nerazvijenije dijelove zemlje osigurava se ravnomjerniji regionalni razvoj i ublažava ranjivost tog područja, koja se ogleda u negativnim demografskim trendovima.
Vjerujem da ćemo, sa pravim izborom makroekonomskih, institucionalnih i strukturnih politika za koje se zalažemo, ostvariti projektovane stopa rasta i postati ekonomija koja će, kao budući član EU, biti sposobna da se suoči sa pritiskom konkurencije i tržišnim silama u okviru Unije. (Autor je ministar finansija u Vladi Crne Gore)
