T
ek nakon što joj je krajem avgusta izgorio podrum, a brojni stanari zatražili u 4 sata ujutro hitnu pomoć jer su se nadisali dima, ispostavilo se da zgrada na uglu Moskovske i Dalmatinske ulice u Podgorici nema ugrađenu ventilaciju. Potom je isplivalo i da zgrada nikada nije dobila ni upotrebnu dozvolu, što znači da radovi nikada nijesu “primljeni”, kako se to kaže u građevinskom žargonu. Tako da danas malo ko zna koliko je još falinki na zgradi sa koje je prošle godine spala i fasada, a kvadratni metar u njoj koštao više od dvije hiljade eura. Zgradi koja - da je zakona - nije trebalo ni da bude useljena!
Nakon svega, Građevinska inspekcija je podnijela područnom organu u Podgorici zahtjev za pokretanje prekršajnog postupka protiv investitora, podgoričke firme “Crna Gora gradnja”. I na tome se sve završilo. Srećom, makar žrtava nije bilo.
Vrzino kolo (ne)nadležnosti: Pokušaji Portala Analitika da dođe do odgovora na pitanje koliko u Podgorici i u Crnoj Gori ima zgrada koje su, kao ova kompanije „Crna Gora gradnja”, useljene bez upotrebne dozvole, odvela je istraživanje u potpuno drugom, neplaniranom pravcu – ka pitanju nadležnosti za izdavanje upotrebnih dozvola.
U najkraćem – do 2011. godine se znao nadležni: bila je to Komisija za tehnički pregled Ministarstva održivog razvoja i turizma. Ministarstvo održivog razvoja i turizma ima Odsjek za izdavanje upotrebnih dozvola, koji prethodno formira pomenutu komisiju za tehnički pregled objekata, a koja, nakon izlaska na teren, ustanovljuje da li objekat može da se useli.
No, u julu 2011. godine usvojene su izmjene i dopune Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata, kojima je nadležnost prebačena na lokalnu upravu, odnosno na opštine. Iako se ni prethodnici iz MORP-a nijesu, sudeći po podacima, pretrgli od posla i još, navodno, rade na zaostalim slučajevima, od 2011. nastala je, izgleda, prava konfuzija.
Sudeći po odgovorima sa adresa na koje se Portal Analitika obratio, zakon ili još nije pročitan, ili nije shvaćen kako treba. Ili je, možda, loše napisan.
Ševica odsjeka Odsjeka za izdavanje upotrebnih dozvola, Milica Abramović, koji se od 2011. godine bavi samo izdavanjem dozvola „državnim objektima od opšteg interesa”, kazala je Portalu Analitika da su „primjenom izmjena i dopuna Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata koji je stupio na snagu 20. jula 2011. godine, stambeni i poslovni objekti prešli u nadležnost organa lokalne uprave”. To znači da je ono što je do 20. jula sagrađeno na teritotiji Crne Gore, bilo u nadležnosti Ministarstva i njegovog Odsjeka, a od toga datuma je – u nadležnosti opština.
U nadležnosti Ministarstva ostali ostali su pomenuti „državni objekti od opšteg interesa”, te objekti bazne i hemijske industrije, visoke brane i slično, ali ne i - stambeni objekti.Da’ako se ne sruši: U 11 godina, od 2000. do sredine 2011, MORT-ova Komisija za tehnički pregled pregledala je 257 objekata visokogradnje u Crnoj Gori, a za 195 je izdala dozvole, kazala je za Abramović za Portal Analitika.
Za ostale nije, tako da bi zvanični podatak bio da su čak 63 zgrade na nivou Crne Gore, zbog raznih nedostatka u gradnji, u ovom momentu bez upotrebne dozvole!
Nezvanično – ko zna koliko, imajući u vidu haos koji vlada u toj oblasti, ekstenzivnu gradnju u Podgorici i na Primorju. Uostalom, koliko je privatnih kuća koje su prave male zgrade?
Abramović je precizirala da je i dalje u toku postupak kod Ministarstva za pomenuta 63 objekta. Nije, međutim, mogla da precizira o kojim se konkretno objektima radi i da li su useljeni.
„Ovi podaci su na nivou Crne Gore i odnose se samo na objekte visokogradnje gdje su uključeni stambeni i stambeno - poslovni objeti. Za ova 63 objekta u toku je postupak ispitivanja od strane Komisije za tehnički pregled. Mi smo odredili komisije i ono što smo započeli moramo da dovršimo, iako više nijesmo nadležni za izdavanje upotrebnih dozvola za stambene objekte. Dok smo bili nadležni, izdavali smo upotrebnu dozvolu samo kad dobijemo konačan pozitivan izvješatj Komisije. Ako zgrada ima nedostatke, ne može dobiti dozvolu”, precizirala je Abramović.
Valja primijetiti da učinkovotost pomenute Komisije nije baš na nekom zavidnom nivou, budući da su u 11 godina u prosjeku godišnje pregledali 25 zgrada – jedva nešto više od dvije mjesečno. Ostali smo, u šturoj prepisci, uskraćeni za odgovor na pitanje da li će saziv Komisije raditi sve dok ne izda zaostale dozvole, ili će se stvar sa stambeno-poslovnim objektima, što se Komisije tiče, okončati po isteku mandata na člansto u njoj...
Ni Uprava za inspekcijske poslove, te njena Građevinska inspekcija, nijesu bili ništa govorljiviji. Za odgovor na pitanje koliko je u Podgorici zgrada bez upotrebne dozvole, te da li Građevinska inspekcija vrši neku vrstu redovnog nadzora objekata - upućeni smo na Sekretarijat za uređenje prostora Podgorice...
Prebacivanje odgovornosti: „Građevinska inspekcija vrši, kako redovni, tako i nadzor po prijavama građana koje najčešće pristižu putem besplatnog broja telefona Call centra”, rečeno je Portalu Analitika iz Građevinske inspekcije. Iz Inspekcije dodaju da ni oni, “ne vode evidenciju o broju izdatih upotrebnih dozvola, već organ koji je nadležan za izdavanje građevinske i upotrebne dozvole”.
Maksimum koji je Portal Analitika dobio u komunikciji sa Upravom za inspekcijske poslove, je dopis Građevinske inspekcije u kojem je, u pravom birokratsko maniru, rečeno:
„Organ državne uprave, odnosno organ lokalne samouprave u obavezi je, prema Zakonu o uređenju prostora i izgradnji objekata (čl. 121), da objavljuje na svom sajtu izdate upotrebne dozvole u roku od sedam dana od dana izdavanja iste”, saopštili su ljubazno iz Građevinske inspekcije.
U prevodu, trebalo je obratiti se, barem što se Podgorice tiče, Sekretarijatu za uređenje prostora Podgorice. No, v.d. sekretara Sekretarijata za uređenje prostora Podgorice, Oliver Marković, Portalu Analitika saopštio je da "evidencija podataka koji se odnose na broj objekata koji nemaju upotrebnu dozvolu, nije u nadležnosti ovog Sekretarijata”.Marković je ipak istakao da Glavni grad vodi urednu evidenciju objekata koji su dozvolu dobili i, kao i sagovornik iz Inspekcije, uputio na sajt Glavnog grada.
„Na sajtu Glavnog grada nalaze svi podnijeti zahtjevi za izdavanje upotrebne dozvole i izdata rješenja po tim zahtjevima, još od momenta utvrđivanja ove zakonske obaveze”, kazao je Marković.
Iz Sekretarijata za planiranje i uređenje prostora Glavnog grada Portal Analitika nije uspio da dobije odgovor na pitanje koja institucija je zadužena za evidenciju objekata koji nemaju upotrebnu dozvolu i da li takva evidencija uopšte postoji.
Evidencija (ne)postoji: Ispostaviće se da ne postoji. Jednom riječju, nemoguće je da saznate da li neka određena zgrada u Podgorici i u Crnoj Gori ima ili nema upotrebnu dozvolu, iako svuda niču nove i useljavaju se, bez problema. Neke privatne, porodične na primorju, velike su taman kao manje višespratnice namijenjene prodaji stanova.
Jedino što postoji jeste evidencija objekata kojima je Glavni grad izdao upotrebnu dozvolu. Međutim, ni tamo nema evidencije objekata kojima je dozvola odbijena, ili, barem, koji čekaju na nju.
Iz podgoričkog Sekretarijata za planiranje i uređenje prostora Portal Analitika je upućen čak i na „Službeni list Crne Gore”, kao mogući izvor informacije o broju zgrada bez upotrebne dozvole.
U Službenom listu, međutim, objavljena je za 2012. godinu tabela, u kojoj je naveden samo broj objekata po opštinama – koji nijesu dobili upotrebnu dozvolu. Što se Podgorice, stoji da upotrebna dozvola nije izdata za tri objekta, iako nije precizirana za koja.
Podsjetimo da je riječ svakako o objektima „od opšteg interesa”, za koje je nadležno Ministarstvo. Zgrade, odnosno stambeno-poslovni objekti, budući da nisu od „opšteg interesa”, izgubljene su u prostoru, što se tiče podataka o njima.
A kupcima stanova i poslovnih objekata u njima ne pada na pamet da potežu ovo pitanje – srećni, najčešće, da se zgrada uopšte sagradila. Kao da su mirniji da joj ne znaju mane, pogotovo ako je kvadrat dvije-dvijeipo hiljade eura u njoj.
Teoretski – sve je jasno. Iz Sekretarijata preciziraju da je objekat podoban za upotrebu ako je „nakon tehničkog pregleda obezbijeđen dokaz o kvalitetu izvedenih radova, odnosno ugrađenog materijala, instalacija i opreme i ako je utvrđeno da su radovi izvedeni u skladu sa propisima, standardima, tehničkim normativima i normama kvaliteta koje važe za pojedine vrste radova, odnosno „materijala, opreme i instalacija”.Kada zgrada nema upotrebu dozvolu, znači da jedan ili više navedenih uslova nijesu ispunjeni i da je nesigurna za stanovanje.
Ali, fakat je: to su podaci koje bi i građevinski laik mogao da navede. Kao što je u životu stvar drugačija: ljudi se u zgrade useljavaju, „investitori” su uzeli pare unaprijed, a sve ostalo – kao da nikoga nije briga; ko gleda liftove, instalacije, ko kontroliše statiku, i još mnogo toga..
Radi opšte sigurnosti, bilo bi neophodno da postoji jedinstven registar putem kojeg bi mogli da dobijemo odgovor na pitanja - koliko zgrada nema upotrebnu dozvolu, zbog čega je nijesu dobile, da li su i pored toga useljene i da li su, prije svega, bezbjedne za upotrebu.
Balša KNEŽEVIĆ
