Velika priča o, nesumnjivo, značajnom cilju kakav je ulazak u Evropsku uniju kao da je potisnula sjećanje na vrijeme kada je Evropa bila u Crnoj Gori. Na to doba velikih pregnuća podsjeća i jubilej – sto godina vazduhoplovstva u Crnoj Gori, za čiji se početak smatra 5. septembar 1913, kada je na Obilića poljanu kraj Cetinja aeroplanom prvi sletio Italijan slovenačkog porijekla Đani Ivan Vidmar.
1. Prvi let aviona iznad Cetinja 5.9.1913.1 Vijek vazduhoplovstva u Crnoj Gori (foto galerija)Bilo je to nepunu deceniju od zvaničnog prvog leta Braće Rajt (17. decembra 1903. u Sjevernoj Karolini) i sedam godina od kada je (23. oktobra 1906) na tlu Evrope prvi u Francuskoj poletio Alberto Satnos Dumon.
Krilatić na Cetinju
Hroničar vazduhoplovstva i iskusni pilot Zoran Zečević o tome je u nikšićkom časopisu „Aeroplan“ napisao da je hrabri 23-godišnji Vidmar avion tipa Blerio dopremio brodom iz Trsta do Kotora, pa kamionom do Njeguša, odakle je uzletio i spustio se na Obilića poljanu. Tu su ga kraljevska svita i masa naroda dočekali uz oduševljenje. Pozdravljajući pilota, kralj Nikola ga je nazvao Krilatićem, a avion krilaticom, što je originalna vazduhoplovna terminologija toga vremena – zaključuje Zečević, iz čije je kolekcije najviše fotografija u postavci „Vijek vazduhoplovstva u Crnoj Gori“, a neke je ekskluzivno za ovu reportažu ustupio „Pobjedi“.
Autor izložbe i kustos Muzeja i galerija Podgorice Božidar Đondović podsjeća da su za potrebe Crne Gore avioni prvi put upotrijebljeni na skadarskom bojištu 20. marta 1913. Tada je na zahtjev kralja Nikole srpski kralj Petar Karađorđević poslao u pomoć eskadrilu od četiri aviona, koji su razmontirani i željeznicom prevezeni od Niša do Soluna, a odatle brodom do Medove. Sa improvizovanog aerodroma kod skadarskog sela Barbaluše avioni su izviđali turske položaje, što je itekako podiglo moral crnogorske vojske… Na prostoru današnje Crne Gore prvi avioni su, inače, bili 1912. u austrougarskoj hidrobazi u Kumboru, odakle je avion jednog pijačnog dana 1915. na nikšićki trg bacio bombu. Poginule su tri osobe i to su, vjerovatno, prve civilne žrtve „čelične ptice“, a Nikšić prvi bombardovani grad na ovim prostorima.
Avionom na Žabljak
- Na tlo Crne Gore je prvi putnički avion (beogradskog „Aeroputa“, prethodnika JAT-a) 26. maja 1928. iz Skoplja sletio na travnati aerodrom u Podgorici, gdje je sada Žaljeznička stanica. Deceniju kasnije uspostavljena je avio linija Beograd-Podgorica-Tirana, a uoči rata i za Bar, kojom je beogradski krem dolazio na kupanje.
U Berane je, pak, prvi avion (Brega) slučajno, zbog tehničkih razloga, sletio 29. aprila 1925, što je podstaklo razvoj vazduhoplovstva u tom gradu… Stariji pamte i da je JAT 1963. održavao ovu i redovnu liniju Beograd – Žabljak, kada je avion DC-3 slijetao na aerodrom u Njegovuđi.
Prvi piloti iz Crne Gore su: Dimitrije Konjević, iz baze Kumbor (kasnije jedan od osnivača beogradske fabrike aviona „Ikarus“), Pljevljak Vladilsav Vlatko Samardžić i Čevljanin Savo Vukotić - podsjeća Đondović, napominjući da su piloti za civilno vazduhoplovstvo regrutovani iz vojnih redova, a vrlo je bila razvijena i škola u aeroklubu „Nikšić“, koji jedini i sada aktivno radi.
Šest aero klubova
Prvi aeroklub u Crnoj Gori osnovan je, inače, na Cetinju 31. jula 1926. ali nije imao značajnijih aktivnosti, za razliku od, nekoliko mjeseci kasnije osnovanog, u Pljevljima, čiji je prvi predsjednik bio Vladislav Samardžić, školovan za avijatičara u Francuskoj, za koju se kao pilot borio na Solunskom frontu. Aeroklubovi su 1928. osnovani u Podgorici i Nikšiću, gdje je 28. avgusta održan prvi aeromiting i to se smatra početkom sportskog vazduhoplovstva u Crnoj Gori.
Veoma su bili posjećeni i aeromitinzi 1935. i 1938. u beranskom aeroklubu, čiji je prvi pilot bio Vasilije Magdelinić. Zapažen je bio i rad 1934. osnovanog aerokluba „Naša krila“ u Baru, čiji je aerodrom bio na Velikim livadama - kaže Đondović, podsjećajući i da su po oslobođenju aeroklubovi obnovljeni 1950, kada je u Podgorici održano padobransko i modelarsko prvenstvo.
foto:pobjeda.me