Ženskim principom za bolje sjutra

Tri Cetinjanke, Marija Mihaljević, Dušanka Belada i Ivana Mrvaljević upustile su se u hrabar poduhvat i prošetale nas crnogorskom istorijom kroz lik i djelo Katerine Radonjić. 

Dramska elegijaMarije Mihaljević „Neobjavljeni dnevnik Katerine Radonjić“, nastala je prvobitno kao audio drama i ima dokumentarističko utemeljenje, jer je bazirana na građi iz knjige „Kratki opis o Zeti i Crnoj Gori“ (1774.). 

U ovoj monodrami riječ je o životu Katerine Radonjić, sestre prvog crnogorskog guvernadura Stanislava Radonjića koja se zalagala za prosvjetiteljstvo, težila emancipaciji i naobrazbi i bila velika poštovateljka umjetnosti. 

Tekst je inspirativan, između ostalog, zbog autentičnih istorijskih događaja, likova o kojima se govori, njihove gotovo opipljive živosti i prepoznatljivosti, kao i činjenice da se publika lako povezuje i identifikuje sa sadržajem. Riječi su isprepletane sa odgovarajućom, laganom, ambijentalnom, meditativnom muzikom sa prepoznatljivim motivima (Marija Mitrović) i vizuelizovanim projekcijama, ilustrativnim, asocijativnim ili apstraktnim prizorima (Vukša Vujošević). 

Na početku je to šuma iz koje, čini nam se, kao vila, izlazi glumica (Ivana Mrvaljević), a kasnije rukopis iz (pretpostavljamo) dnevnika Katerine Radonjić. 

Rediteljka Dušanka Belada vizuelno upečatljivo, simbolički podsticajno i maštovito ostvaruje scene koje reprodukuju porodičnu i društvenu stvarnost junakinje. Na sceni se nalazi kamenje koje simbolizuje Crnu Goru tog doba, koja se pokušava uspostaviti i izgraditi, među kao ograničenja koja ima žena tog vremena i sami krš kao zaštitni znak Crne Gore. Tu su dvije gomile zemlje, lavor i sandučić.

Ovu šarmantnu i pitku predstavu, glumica spretno izvodi, na granici između stilizacije i psihološkog realizma nastupa dramski ubjedljivo i emotivno – istovremeno prisutna u stvarnosti lika, povremeno odlazeći i u neki drugi, zamišljeni svijet, prostor utjehe,postojano izvodi rediteljski koncept. 

Stil igre je prefinjen, nježan i osećajan, ali nikada patetičan ili pretjeran.Ivana Mrvaljević efektno stvara raskošnu lepezu osećanja i misli, od zaljubljenosti, strahova i strepnji, do autoritativnog, odlučnog stava, čvrstine pripovijedanja i razmatranja teorija o životu i stanju u Crnoj Gori. 

Rediteljka Dušanka Belada uspješno je prenijela vrijednosti teksta na pozornicu i pokrenula i teme položaja žene u patrijarhalnom društvu, moći i dominacije. Ona otvara i temegeneracijskih razdora, prava na individualizam i nekonvencionalne životne izbore. 

Katarina će se zalagati za mir, za nauku, vjerovaće do kraja u zajednicu i napredak Crne Gore. Kroz jedan ženski princip, rediteljka nam priča o surovosti doba u kojem je Marija odrasla, poziciji u kojoj se Crna Gora (Zeta) nalazi i koliko neznanje utiče na sveopštu situaciju. 

Stilizacija je povremeno prisutna i u rediteljskim rješenjima donoseći bogatstvo mašte, kreativnim rješenjima i snolikoj, bajkovitoj atmosferičnosti.Kada ode iz zemlje, Katerina se nikad neće vratiti, ali će neke druge djevojčice, zbog kojih je važna ova priča, poniknuti na tom kršu, kako se simbolično zatvara krug pojavom Ide Popović.

Na ovom metaforičkom putu kroz istoriju se otkriva važnost znanja, mira i slobode, neophodnost odbacivanja svih ograničenja, naročito onih koji nameće rod.

Predstava intrigantno prikazuje i ispituje značaj ženskog principa u igri moći. Tada, patrijarhalnom društvu žena je i dalje sputana i obuzdana, prilagođena muškim odlukama i željama. U patrijarhalnom društvu, u kome i dalje nesporno živimo, žena je prinuđena da se ostvaruje kroz muškarca, iako je suštinski snažnija od njega. 

Režija Dušanke Belade je precizna, delikatna, vizuelno intrigantna i simbolički potentna. Važnost ove predstave je u tome što vrlo malo znamo i govorimo o ženskim ličnostima koje čine značajan dio naše istorije. Važno je da ih pronađemo, oživimo i sačuvamo uspomene na njih. 

Ovo je, nadajmo se, tek početak, put kojim trebamo ići, rekla bih na kraju kao odgovor na Katerinino pitanje kojim zaključuje predstavu - znate li kud ćete?