Za izradu konzervatorskog projekta i sprovođenje mjera zaštite na kulturnom dobru Bivše Englesko poslanstvo, komisija Ministarstva kulture opredijelila je 100.000 eura. Deset hiljada eura manje dodijeljeno je za sprovođenje konzervatorskih mjera na kulturnom dobru Italijansko poslanstvo u bivšoj Kraljevini Crnoj Gori.
Realizator projekta za Englesko poslanstvo biće Univerzitet Crne Gore, dok će se Prijestonica Cetinje baviti Italijanskim poslanstvom. Ovo su, ujedno, dvije najveće sume koje su ove godine izdvojene na konkursu Programa zaštite i očuvanja kulturnih dobara koji sprovodi Ministarstvo kulture. Ukupan fond za sufinansiranje je 694.400 eura, koji će biti raspodijeljeni na 45 projekata.
HITNO
U obrazloženju projekta za Englesko poslanstvo navodi se da plan aktivnosti podrazumijeva konzervatorska istraživanja, snimanje postojećeg stanja objekta, izradu projektne dokumentacije, prezentaciju projekta i rezultata istraživačkog procesa...
"Posebna pažnja će se pokloniti odabiru adekvatnih materijala, koji bojom, strukturom, tehnikom obrade i načinom ugradnje moraju biti zanatski vješto usklađeni sa originalnim elementima objekta", navodi se u obrazloženju.
Za Italijansko poslanstvo, koje je od 1960. godine ustupljeno Nacionalnoj biblioteci „Đurđe Crnojević“, napominje se da je posljednja sanacija rađena 2016. godine.
"Tokom tih intervencija nije nikada sveobuhvatno konzervatorski sanirana stolarija na objektu, koja se trenutno nalazi u veoma lošem stanju. Planirana rekonstrukcija/sanacija bi se odvijala u naredne dvije godine, a podrazumijeva restauraciju stolarije solidnog stanja, restauraciju stolarije sa većim oštećenjima i zamjenu oštećene stolarije koju nije moguće restaurirati. Cilj projekta je da se obezbijede optimalni uslovi za očuvanje zdanja Italijanskog poslanstva i fondova koji se u njemu nalaze, kao i da se postigne velika racionalizacija u potrošnji ložulja i električne energije za zagrijavanje prostorija", navodi se u obrazloženju projekta, uz napomenu da se značajna bibliotečka građa čuva u prostorijama na kojima je stolarija u ekstremnoj fazi propadanja, te da je potrebna hitna intervencija.
Prijestonica Cetinje dobiće još 7.000 eura za sprovođenje konzervatorskih mjera na Spomeniku borcima palim u oslobodilačkim ratovima 1919–1945, u Rijeci Crnojevića. Godine 2017. Centar za konzervaciju i arheologiju sproveo je konzervatorske mjere, ali spomenik niko nije redovno održavao.
"S obzirom na uticaj mikroklimatskih uslova, te neredovnog održavanja spomenika došlo je do oštećenja površinskih struktura i bojenog sloja slova, te je potreba za mjerama zaštite neophodna", navodi se u obrazloženju projekta.
Opština Bijelo Polje dobiće 16.500 eura za arheološka istraživanja na lokalitetu „Podgajnice“, koja se sprovode radi dobijanja novih rezultata i saznanja o objektu ranovizantijske crkve.
"Projektom je planirano čišćenje lokaliteta od vegetacije, uklanjanje obrušenog materijala radi otkrivanja nivoa do kojeg se došlo tokom arheoloških istraživanja", navodi se u obrazloženju.
Opština Bijelo Polje dobiće i 25.000 eura za izradu konzervatorskog projekta, sprovođenje konzervatorskih mjera i prezentaciju ostataka Hadži Danušinog vakufa, koji datiraju iz 18. vijeka. Riječ o ostacima graditeljskog nasljeđa koji svjedoče o periodu osmanske dominacije i tragovima orijentalne kulture Bijelog Polja.
Opština Bijelo Polje, takođe, dobiće 3.500 eura za izradu konzervatorskog projekta sanacije Mosta na Bistrici. Pretpostavlja se da je most izgrađen krajem 18. ili početkom 19. vijeka.
"Most je u lošem stanju sa evidentnim nestručnim intervencijama, koje degradiraju njegov autentični izgled. Cilj ovog projekta je da se istim unaprijedi njegovo postojeće stanje i sačuva autentični graditeljski izraz", navodi se u obrazloženju.
Na teritoriji opštine Bijelo Polje, Eparhija budimljansko-nikšićka SPC dobiće 10.000 eura za nastavak sistematskih arheoloških istraživanja ostataka Manastira Samograd (V faza). Eparhija budimljansko-nikšićka, takođe, dobiće 50.000 eura za sprovođenje konzervatorskih mjera zaštite Manastira Podvrh u Bijelom Polju. Ministarstvo kulture je 2021. godine Eparhiji budimljansko-nikšićkoj uplatilo sredstva za realizaciju prve faze konzervatorskih mjera, a nova faza bi obuhvatila radove na rješavanju statičke stabilnosti, sanaciji krovnog pokrivača i ostale radove planirane projektom.
Opština Kolašin dobiće 20.000 eura za nastavak sprovođenja konzervatorskih mjera na Mostu knjaza Danila na rijeci Mrtvici, iz 1858. godine. Most je konzervatorski tretirao Centar za konzervaciju i arheologiju, 2020. i 2022. godine.
"Nakon navedenih radova, a usljed uticaja atmosferalija došlo je do urušavanja pojedinih partija. Kako bi se spriječilo dalje urušavanje labilnih partija mosta neophodno je sprovesti hitne sanacione mjere", navodi se u obrazloženju.
Opština Kolašin, takođe, dobiće 6.800 eura za nastavak sprovođenja konzervatorskih mjera na objektu memorijalne kulturne baštine „Partizansko groblje“ na Brezi.
PROMJENE
Opština Berane dobiće 15.000 eura za sistematska arheološka istraživanja Gradca u Budimlji. Gradac predstavlja višeslojno gradinsko naselje na prostoru crnogorskog Polimlja.
"Cilj istraživanja je da se otkriju postojeći arhitektonski ostaci bedema i objekata podignutih unutar utvrđenja", navodi se u obrazloženju.
Opštini Mojkovac biće uplaćeno 11.000 eura za nastavak arheoloških istraživanja Gradine u Brskovu, nekadašnjeg rudarskog i trgovačkog centra koji je jedan od najznačajnijih srednjevjekovnih lokaliteta u Crnoj Gori. Ista opština dobiće i 27.000 eura za izradu konzervatorskog projekta i sprovođenje konzervatorskih mjera na Spomeniku poginulim junacima Mojkovačke bitke. Spomenik je 2015. godine sanirala Javna ustanova Polimski muzej, ali su predstavnici Opštine Mojkovac „uočili promjene na kulturnom dobru u pogledu statike i drugih oštećenja strukture spomenika.“ Na to stanje je, kako se ističe u obrazloženju, u najvećoj mjeri uticala lokacija, tj. blizina magistralnog puta i frekventnost saobraćaja.
Na račun Opštine Mojkovac biće uplaćeno i 19.000 eura za sprovođenje konzervatorskih mjera na Spomeniku palim borcima u NOR-u, koji je u lošem stanju.
Opština Pljevlja dobiće 9.000 eura za sprovođenje mjera zaštite na kamenoj plastici iz antičkog perioda na lokalitetu Municipijum S.
"Usljed višedecenijske izloženosti atmosferalijama i prostorne blizine objekata i postrojenja termoelektrane, na kamenoj plastici su vidljiva oštećenja, pa je u tom smislu potrebno sprovesti konzervatorske mjere i njihovo privremeno izmještanje u obližnjem objektu, do završetka konzervatorskog tretmana", navodi se u obrazloženju.
Ova sjeverna crnogorska opština dobiće i 4.000 eura za rekognosciranje šire gradske teritorije Municipijuma S. Takođe, Pljevljima će biti uplaćeno i 2.000 eura za sprovođenje preventivnih mjera zaštite na dijelu arheološke zbirke Zavičajnog muzeja. Stanje ove zbirke, kako se ističe u obrazloženju, loše je jer Opština ne raspolaže stručnim kadrom koji bi mogao da izvrši stručnu obradu materijala i prijedlog za eventualno preduzimanje mjera zaštite. Stručnu pomoć će im pružiti Narodni muzej Crne Gore.
Opština Petnjica dobiće 10.000 eura za sistematska arheološka istraživanja Gradca u Tucanju, dok će na račun Opštine Rožaje biti uplaćeno 8.000 eura za nastavak sistematskih arheoloških istraživanja antičkog utvrđenja na Gradini. Opština Plav dobiće 49.000 eura za izradu projekta i sanaciju Redžepagića džamije i njenog harema.
Opštini Nikšić dodijeljeno je 10.000 eura za arheološka istraživanja praistorijskog nalazišta Vrbička pećina, koje se sistematski istražuje od 2012. godine, u okviru nekoliko međunarodnih projekata u kojima su bili uključeni stručnjaci iz mnogih zemalja svijeta. Susjedna Opština Danilovgrad dobiće 5.700 eura za podvodna arheološka istraživanja lokaliteta korita rijeke Zete, gdje su tokom 2019. godine otkriveni pokretni podvodni nalazi.
UGROŽENOST
Opština Tuzi dobiće 18.000 eura za nastavak istraživanja na arhitektonskim ostacima Crkve Sv. Venerande „Caf kiš“. Tuzi će dobiti 9.000 eura i za izradu konzervatorskog projekta na kulturnom dobru „Kula Camovića“, koja je izgrađena krajem XVII vijeka, kao dom rodonačelnika Vuksana Lekaja i ima status kulturnog dobra od 1950. godine. U proteklom periodu je objekat pretrpio naknadnu intervenciju, uz istočnu fasadu kuće, koji je ugrozio njene kulturno-istorijske vrijednosti.
Na teritoriji opštine Podgorica, Mitropolija crnogorsko-primorska SPC dobiće 15.000 eura za izradu konzervatorskog projekta sanacije i zaštitu krovnog pokrivača i zidova porte Crkve Svetog Đorđa. Takođe, Mitropolija će dobiti 10.000 eura dobiti i za izradu konzervatorskog projekta i sprovođenje konzervatorskih mjera na ikonostasu u Crkvi Sv. Đorđa u Radovanićima, u Herceg Novom.
Sa druge strane, Islamska zajednica u Crnoj Gori dobiće 21.000 eura za izradu konzervatorskog projekta, sprovođenje mjera zaštite i izradu replike kopije Kurana Husein paše Boljanića koji datira iz XVI vijeka i predstavlja najvrednije islamsko ručno pisano djelo sa podrčja Crne Gore i šire.
Opština Budva dobiće 12.000 eura za arheološko-konzervatorska istraživanja ranohrišćanske bazilike u Budvi, dok će 8.000 eura biti uplaćeno Opštini Bar za konzervaciju fresaka u Crkvi Sv. Nikole. Istoj opštini biće uplaćeno 15.000 eura za projekat „Mesdžid – izrada konzervatorskog projekta sanacije perimetralnog zida groblja i sprovođenje mjera konzervacije (Il faza), Stari grad Bar“.
Opštini Ulcinj će biti uplaćeno 9.000 eura za izradu konzervatorskog projekta sanacije za devet starih česama na teritoriji opštine.
Pored ovih projekata, Ministarstvo kulture će sa 2.000 eura sufinansirati i jedan projekat edukacije i doedukacije u oblasti kulturne baštine, kao i 11 projekata (60.900 eura) u oblasti popularizacije i prezentacije baštine.
Opštini Zeta 16.000 eura za dva projekta
Novoformirana Opština Zeta dobila je ukupno 16.000 eura za dva projekta. Za arheološka istraživanja ranog bronzanog doba u Crnoj Gori Opštini će biti uplaćeno 10.000 eura. Projekat podrazumijeva istraživanje sačuvanih ostataka objekata iz perioda početka III milenijuma prije nove ere.
Za arheološka istraživanja u Matagužima, opredijeljeno je 6.000 eura. Projekat obuhvata arheološka istraživanja lokaliteta „Mjace“, u Matagužima, u kojem su osamdesetih godina prošlog vijeka konstatovani ostaci ilirsko-helenističkog naselja. U periodu 2017–2019. istraženi su kula, bedem i ulazne kapije ilirsko-helenističke fortifikacije koja je objedinjavala nekoliko zemljišnih kompleksa.
