Predsjednik Upravnog odbora Centra za monitoring i politički analitičar Zlatko Vujović smatra da će i ovi izbori vjerovatno rezultirati većim izmjenama odnosa između opozicionih partija, ali i da bi promjena na vlasti predstavljala iznenađenje.
- Sjetimo se prethodnih izbora kada je SNP sa pozicije treće opozicione partije sa osam mandata postao lider opozicije sa duplo više mandata, dok je PzP od najjače postao najslabija relevantna partija u opoziciji. Ovi izbori mogu donijeti slične promjene, jer je u javnosti nametnuto pitanje odnosa između dvije opozicione partije, koji nekad zasjeni odnos vlast - opozicija. Čini mi se da su tome najviše doprinijeli mediji, ali velika odgovornost je i na opozicionim liderima - ocijenio je Vujović.
Suverenisti vs. unionisti
On smatra da je vlast, ipak, u prethodna dva ciklusa osvojila većinu poslaničkih mandata nošena referendumskom pobjedom i boljim životnim standardom koji je pratio uspostavljanje nezavisnosti.
- Iako je započela, kriza se nije snažno osjećala na izborima 2009. godine. Za razliku od ta dva izborna ciklusa, vladajuća koalicija na ovim izborima se suočava sa velikim nezadovoljstvom birača prije svega životnim standardom. Ekonomska situacija je loša, a prošlo je dosta vremena od referendumske pobjede. Na ovim izborima vlast će pokušati da ojača sada već transformisanu podjelu iz „suverenisti - unionisti“ u „crnogorski - dvojni nacionalni identitet“ - smatra Vujović.
On navodi da je opozicija, svjesna da je uvijek upadala u tu zamku, ovoga puta osmislila izbornu strategiju koja je imala za cilj da izbjegne identitetsku temu.
- Nikako ne treba zanemariti činjenicu da se DPS od raspada 1997. godine zadržala na vlasti isključivo kroz različite koalicione aranžmane, a da je 2001. godine morala da traži postizbornu podršku od opozicione partije (LSCG), pa da čak i da vrši izvršnu vlast kroz manjinsku vladu - podsjeća Vujović.
S druge strane, opozicija i pored toga što je verbalno bila fokusirana na vladajuću partiju, stvarnu borbu je većim dijelom vodila među sobom, dominantno sa ciljem prekompozicije na tom dijelu izborne scene.
- Prethodni izborni ciklus, na opozicionoj strani, imao je za cilj prekompoziciju kroz eliminisanje malih partija, nekadašnjih koalicionih partnera, što je za cijenu imalo 12 odsto rasutih glasova, te uspjeh DPS iznad očekivanja. Sve vrijeme vladajuća koalicija se kreće oko natpolovične većine birača, često ispod, ali zahvaljujući opozicionim propustima ostvaruje većinu u parlamentu - smatra Vujović.
Prilike vlasti i opozicije
On smatra da u ovim okolnostima svi učesnici u izbornoj trci treba da iskoriste argumente koje im idu naruku, ali da to neki ne čine.
- Vlast je sa jedne strane zbila redove, jer je svjesna da se na ovim izborima ne suočava samo sa opozicijom, već prije svega sa velikim nezadovoljstvom građana ekonomskom situacijom, dok je opozicija dozvolila da problemi unutar nje obilježe predizbornu kampanju - navodi Vujović.
On konstatuje da je dobro pomjeranje svih partija prema političkom centru, odnosno što su smanjene šanse da esktremne političke partije dođu do parlamentarnog statusa.
Opozicija da se okrene PCG
- Najveća šansa opozicije je da kroz Pozitivnu Crnu Goru uđe u suverenističko biračko tijelo koje je dosad bilo u ogromnoj mjeri rezervisano za partije vladajuće koalicije. Uspjeh Pozitivne bi otvorio put ugrožavanju pozicije DPS-a kao dominantne partije u našem političkom sistemu - navodi Vujović.
Opozicija, kako je rekao, mora da podstakne apstinentne da izađu na izbore.
- Povećanom učešću apstinenata mogli su značajno da pomognu protesti koje je organizovao građanski front. Međutim, iznenadno odustajanje organizatora od protesta značajno je smanjilo šanse da se apstinenti animiraju za podršku opoziciji - smatra Vujović.
Lokalna politika iznad identitetske
Dok je vlast na državnom nivou bila stabilna, na lokalnom je dolazilo do prekompozicije i bez izbora (npr. Podgorica, Ulcinj, Plav). Vujović navodi da se zbog toga već može govoriti o sve češćoj praksi formiranja lokalnih koalicija koje ne prate političke dogovore na nacionalnom nivou.
- To je ohrabrujuće, jer može voditi bjekstvu od stalno nametnute podjele identitetskog karaktera, iza koje veoma često svoje neuspjehe kriju lokalni lideri. Suočeni smo sa situacijom koja će voditi bankrotu brojnih opština, čiji se neuspješni i rasipnički predsjednici kriju iza odnosa prema identitetskim pitanjima. Lokalna politika treba da bude usredsređena na lokalne probleme, te unapređenje kvaliteta života u lokalnim zajednicama, a ne puko i „jeftino“ preslikavanje retorike sa nacionalnih izbora, kako smo često imali prilike da vidimo u kampanjama nekih izbornih aktera - ocijenio je Vujović.
DF-u bez suverenista male šanse
U tome što DF nije uspio da pridobije nijednu suverenističku stranku Vujović vidi slabost ovog saveza.
- DF je, svjestan rizika, uložio veliki napor da privuče u svoje redove suverenističku partiju, spremni da cijene njihovo učešće više nego što je realna snaga Liberalne partije i Demokratskog centra. Međutim, to im nije pošlo za rukom prije svega zbog poteza DPS-a koji je bio svjestan da ulazak suverenističke partije u DF potpuno ruši izbornu strategiju vladajuće koalicije. Sa neuspjehom u privlačenju suverenista, te eventualno uz priključenje neke od manjih srpskih partija listi SNP-a ove dvije izborne liste biće lak plijen iskusnim izbornim stratezima vladajuće partije - ocijenio je Vujović.
On smatra da je i izborni program DF otvorio prostor za napade po identitetskom pitanju vladajuće koalicije.
- Dvojni identitet bi imao legitimitet da DF predstavlja koaliciju partija koje su bile i za nezavisnost i za uniju sa Srbijom. Bez suverenista, sa velikim brojem protivnika nezavisnosti DF koliko kod pokušavao da izbjegne, ide sve više onamo gdje ga želi vidjeti vladajuća koalicija - kaže Vujović.
Vujović kao i drugi analitičari smatra da će sukob SNP i DF, koji je snažniji na terenu nego u javnosti, obilježiti ovu izbornu kampanju.
- Kada je riječ o identitetskom pitanju, napravljen je znak jednakosti između DF i SNP. Obje se snage zalažu za izmjenu državnih simbola - istakao je Vujović.
On smatra da ovakav razvoj situacije otvara ogroman prostor za napredovanje Pozitivne Crne Gore koja se veoma jasno izjasnila da je riječ o suverenističkoj opozicionoj partiji, te napravila snažan otklon prema vlasti i opoziciji.
- Prostor za njen uspjeh postoji, ali će on ipak, u velikoj mjeri, zavisiti od odnosa tri velike izborne grupacije vlasti i opozicije prema njoj. Ukoliko Pozitivna omane sa svojim izbornim rezultatom, umjesto neizvjesne izborne utakmice između vlasti i opozicije imaćemo samo prekompoziciju opozicione scene - zaključuje Vujović.
