Od tada najvišim institucijama u pravosuđu nije poznat učinak Radne grupe za izradu nacrta izmjena Zakona o sudovima. Dometi tog tijela poznati su, izgleda, samo Abazovićevom timu, čiji je ministar bez portfelja i nekadašnji državni sekretar MUP-a u Vladi Zdravka Krivokapića, Zoran Miljanić tokom jučerašnje sjednice naveo da ništa nije urađeno na planu poboljšanja bezbjednosti objekata u pravosuđu „za mandata prethodne četiri vlade“.
Tragedija u Osnovnom sudu u Podgorici koja se dogodila 3. marta, kada je poginula osoba koja je aktivirala ručnu bombu, a ranjeno još devet ljudi, stavila je u fokus javnosti pitanje sigurnosti građana i zaposlenih u pravosuđu, zbog činjenice da je većina objekata potencijalano izložena ovakvoj opasnosti jer nema adekvatnih sigurnosnih uređaja i skenera.
To je potvrdila i predsjednica Osnovnog suda Željka Jovović koja je u petak saopštila da je detektor za metal u zgradi Osnovnog suda postavljen 2005. godine, ali da nikada nije stavljen u funkciju, iako je godinama ukazivano da zgrada nije bezbjedna ni za stranke, ni za zaposlene.
Godine čekanja
Iz Vrhovnog suda navode da je u proteklih sedam godina u više navrata inicirano iznalaženje modela da se pitanje bezbjednosti razradi, a da se posebnim sporazumima premoste falinke Zakona o sudovima čije odredbe čekaju na izmjene.
Kako je Pobjedi rečeno iz te institucije, na sjednici vladinog Savjeta za vladavinu prava 2020. godine taj sud, VDT i Vlada Crne Gore usaglasili su da posebna radna grupa pripremi izmjene i dopune Zakona o sudovima kojima bi se razradile neprecizne norme iz 2015. godine koje se odnose na obezbjeđenje.
Najviša redovna sudska instanca u zemlji nema podatke dokle se sa tim stiglo.
– Još nije poznato da li je Radna grupa za izmjene Zakona o sudovima utvrdila tekst izmjena u tom pravcu, niti su ikada opredijeljena sredstva za funkcionisanje posebne službe – saopšteno je Pobjedi iz Vrhovnog suda.
Zvanično je takva radna grupa formirana u martu 2022. godine.
Procjena i upozorenje
Kako je dan nakon tragedije u Osnovnom sudu u Podgorici objavila Pobjeda, Agencija za nacionalnu bezbjednost uputila je još sredinom jula 2022. godine premijeru Dritanu Abazoviću zvanično pismo u kojem se upozorava da je zaštita državnih institucija i ljudi koji u njima rade, uključujući i pravosuđe – na ,,katastrofalno niskom nivou“.
Dvadeset dana kasnije, nakon izostanka odgovora Vlade i premijera, koji nije bio informisan o tome, tadašnji direktor ANB-a Savo Kentera ponovo je poslao premijeru zvaničnu procjenu o vrlo lošem nivou bezbjednosti, uz napomenu da očekuje da izvršna vlast reaguje.
Sudeći prema podacima Vrhovnog suda, pitanje procjene stanja inicirano je nakon toga na jesen prošle godine, kada su predstavnici pravosuđa i izvršne vlasti dogovorili da se ponovo radi presjek stanja bezbjednosti.
– Početkom oktobra prošle godine, održan je zajednički sastanak predstavnika Vrhovnog suda, Ministarstva pravde, MUP-a i VDT-a, na kojem je dogovoreno da se sprovede bezbjednosna procjena za pravosudne organe, kako bi se konačno definisalo najbolje rješenje za bezbjednost zgrada sudstva i tužilaštva – zvanično je potvrđeno Pobjedi u Vrhovnom sudu.
Nedostaci Zakona iz 2015.
Podsjećaju da su Zakonom o sudovima iz 2015. godine, nizom članova propisani poslovi obezbjeđenja lica, imovine i objekata sudova, a da je, između ostalog, definisano da se u Vrhovnom sudu može formirati Služba za poslove sudskog obezbjeđenja za sve sudove.
Dodaju da su zakonska rješenja bila neprecizna u definicijama službenika, njihovih ovlašćenja i svojstava kao i u pogledu nadležnosti predsjednika svih sudova, zbog čega su ostala nerealizovana u praksi.
Zbog toga su, kako se ističe, Vrhovni sud Crne Gore i Ministarstvo unutrašnjih poslova – Uprava policije, potpisali Sporazum o obezbjeđenju uslova za nesmetan rad sudova i održavanje reda 15. oktobra 2015. godine. Sporazum je bio zaključen na period od tri mjeseca i prestao da važi nakon isteka tog roka. Ipak, i nakon isteka važenja Sporazuma, nastavljena je saradnja sa Upravom policije, do pronalaska odgovarajućeg rješenja – kažu iz Vrhovnog suda.
Pravosudna policija?
Kako su naglasili, i pored napora Vrhovnog suda da 2018. godine da kroz Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji utvrdi broj službenika i opis radnog mjesta, smatraju da je posebnu pažnju trebalo posvetiti kvalitetnijem i detaljnijem zakonskom rješenju.
– Naročito u pogledu ovlašćenja za nošenje oružja, odgovornosti u sistemu obezbjeđenja kao i prirodi pravnog lica koje obavlja te poslove, ali i procjeni bezbjednosnih rizika, organu koji bi bio nadležan za obuku tih službenika i usvajanju standarda u oblasti zaštite, kao i na proceduru provjere lica koja bi obavljala poslove obezbjeđenja i stvaranju uslova za rad tih službenika i njihovo finansiranje – preciziraju iz Vrhovnog suda.
Stav najviše sudske instance je da se kao jedno od otvorenih pitanja nameće i model organizacije službe, budući da se u najvećem broju zgrada u kojima su smješteni sudovi nalazi i Državno tužilaštvo.
-Da li sudska i tužilačka policija treba da budu nezavisne ili jedinstvene pravosudne policije. A to dalje otvara pitanje - koji organ bi bio nadležan za rukovođenje policijom – ističu iz Vrhovnog suda.
Prema podacima Akcije za ljudska prava (HRA), više od dvije decenije sudovi u Crnoj Gori i dalje nemaju svoju službu obezbjeđenja.
Podsjetili su da je još 2002. godine Zakonom o sudovima (član 124) propisano da će „obezbjeđenje uslova za nesmetan rad sudova,
održavanje reda, zaštite lica i imovine, dostavu i izvršenje i druge poslove određene zakonom vršiti sudska policija“.
-To rješenje je bilo na snazi sve do 2015. godine kada je Zakonom propisano da će poslove obezbjeđenja lica, imovine i objekata sudova vršiti „zaposleni u sudu na poslovima obezbjeđenja ili pravna lica ovlašćena za obavljanje poslova zaštite i obezbjeđenja“.
Vijeće za nacionalnu bezbjednost danas o bezbjednosti pravosudnih institucija
Premijer u tehničkom mandatu Dritan Abazović zakazao je za danas petu sjednicu Vijeća za nacionalnu bezbjednost na kojoj će se raspravljati o bezbjednosti objekata pravosudnih institucija.
– Ako neko želi da adresira odgovornost za ono što se desilo, neka adresira na premijera. Zakazana je sjednica Vijeća za nacionalnu bezbjednost, gdje će poseban akcenat biti ono što se desilo u Osnovnom sudu i kako da se situacija popravi – rekao je Abazović juče na sjednici Vlade.
Najavio je kratkoročno pojačane aktivnosti policije i nadzor i to su mjere odmah preuzete nakon tragedije. Srednjoročno, najavio je angažovanje pravnih lica na obezbjeđenju objekata a dugoročno - da se obezbijedi izvršenje Zakona čija je primjena, kako je rekao, sporija.
