Tako se dogodilo da ni u jednom crnogorskom udžbeniku istorije nije bila objavljena više nego bitna činjenica da je Crnogorska pravoslavna crkva bila autokefalna sve do 1918. godine. Zbog toga danas značajni dio čak i nacionalnih Crnogoraca drži da je priča o crnogorskoj crkvenoj samostalnosti izmišljotina nekih dokonih intelektualaca, a da je i Njegoš bio samo jedan od vladika Srpske pravoslavne crkve. Njegoš je, dakle, vladao Crnom Gorom potpisujući se u tom svojstvu kao vladika, a ne mitropolit, bio istovremeno na čelu svoje samostalne Crnogorske pravoslavne crkve, ali obavezno u školskim udžbenicima jezika i književnosti bio tretiran kao najveći srpski „pesnik“. Da je bio pomalo i crnogorski tek se ponegdje stidljivo navodi, jer pojam posebne crnogorske nacionalne književnosti dugo, baš dugo nije bio preporučljiv.
Nešto stariji čitaoci se dobro śećaju da su crnogorski pisci svrstavani pod nedovoljno određen pojam naša književnost. U udžbenicima je bivalo precizirano što je srpska, hrvatska, slovenačka, ili makedonska, rjeđe bosanskohercegovačka književnost, ali je crnogorska tako tretirana kao da je sastavni dio srpske, ili de fakto kao samo srpska književnost. Nigdje, naravno, osim u Srbiji, imenovanje crnogorskog udjela u ukupnom jugoslovenskom književnom stvaralaštvu nije izazivalo nikakve rezerve ili podozrenje, ali je Crnoj Gori bilo prosto suđeno da uvijek i na svakom koraku strogo vodi računa da, što bi se Njegoševim jezikom reklo, ne nagazi na sugreb, odnosno povrijedi bolesnu sujetu svojih śevernih komšija. Zle komšije, pod kojim pojmom treba podrazumijevati srpske nacionaliste a ne normalne srpske građane, su se obavezno trudile da Crnogorcima omalovaže sve njihove široko priznate kvalitete, ili im prosto ogade vrijednosti kojima se Crnogorci ponose i do kojih im je posebno stalo.
Da između brojnih primjera ove vrste pomenemo kult Svetog Vladimira i vjekovni običaj iznošenja Vladimirovog krsta na vrh Rumije i to od predstavnika sve tri vjere zastupljene u Baru i na podrumijskom prostoru. Nigdje drugo u svijetu se ne može naći sličan primjer dobrovoljnog stupanja i muslimana za krstom. Tradicionalni običaj se vjekovima očuvao zahvaljujući uspomeni na doba kad su svi podrumijski stanovnici bili jedno, kad još nije bilo došlo do podjele hrišćanstva, a još manje do osmanskog osvajanja pomenutog prostora. Rumijski primjer je jedan od bisera nematerijalne tradicije i kulture kojima se narod kome ovaj kult pripada s razlogom gordi. Pokušavajući da pomenuti blistavi primjer vjerske tolerancije i ljubavi ogadi i omalovaži mitropolit crkve Srbije Amfilohije je na vrh Rumije postavio limeno čudovište u obliku crkve, zadovoljan što je vrh svete planine zapišao kao vlasništvo samo njegove vjerske organizacije, a još više što je uspio da se naruga crnogorskoj tradiciji suživota i međunacionalne tolerancije.
Da je Crna Gora, pod stalnim naletima velikosrpskog šovinizma, doživjela današnju devastaciju, posebno svojih davno potvrđenih antifašističkih vrijednosti, svjedoči, pored ostalog, i činjenica da je dočekala da na čelo svoje Skupštine zaśede četnički vojvoda, makar se samo pomenuta titula navodila u relativno podsmješljivom značenju. Još očigledniji dokaz današnje fašizacije dijela svoje javnosti Crna Gora je zabilježila u Pljevljima na primjeru aktuelnog predśednika opštine koji tvrdi da su se i četnici i partizani borili protiv okupatora. Bilo bi zanimljivo javno upitati gospodina Darija Vraneša kako su to četnici, ratujući zajedno sa okupatorom, uspjeli da se bore protivu tog istog okupatora? Ne smeta Dariju, (otkud mu to hrvatsko ime?) razlikovanje stepena patriotizma četnika i partizana u Drugom svjetskom ratu, nego još i isticanje crnogorskih zastava na državnim institucijama što je teško preboljeti!?
Da današnja, od 30. avgusta 2020. godine dokazano srpska šovinistička vlast u Crnoj Gori vodi sve otvoreniju borbu protivu postojanja nacionalnih Crnogoraca, već je opšte mjesto, ali ako se ista mržnja odnosi i na nacionalne manjine u Crnoj Gori, da joj ne bude previše, da se ne zagrcne od tolikog zalogaja?
