Od početka bilježenja istorije postojale su težnje da se nešto ispravi, preuredi, preskoči istina i prezentira se nešto novo po volji naručioca. Takvo prekrajanje činjenica i falsifikovanje događaja iznjedrilo je kritičku istoriografiju od druge polovine XV vijeka, kada je kardinal Eneja Silvija Pikolomini otkrio Кonstantinovu darovnicu kao falsifikat.
Međutim, odvajkada najveća kazna koju je ljudski rod mogao da smisli bila je damnatio memoriae – brisanje iz pamćenja. Još od egipatskog faraona-jeretika Ehnatona, vrlo malo ih je svojim činjenjem zaslužilo ovu vrstu kazne. Ovome je jednako samo oranje brazde preko grada, kazne koju su dosad osjetili samo Кartagina i Milano. Na žalost, u Crnoj Gori vidimo sličan primjer. Istorija, kultura i nasljeđe jednog naroda konstantno se falsifikuju, gaze i šikaniraju, kako bi se zatro i poništio njihov identitet i zamijenio nekim fabrikovanim tezama.
Već više od jednog stoljeća traju pokušaji da se crnogorsko kulturno nasljeđe i istorija ponište i stave u kontekst drugih nacionalnih istoriografija okolnih naroda. U cilju brisanja postojanja Crnogoraca na ovom prostoru, njihovog svođenja na geografski pojam, sprovodi se cijela kampanja izobličenja istorijskih činjenica, kao da smo neđe i od nekog osuđeni na taj strašni damnatio memoriae. Sa istim ciljem prekrajaju se tekovine ovog naroda, njegovi običaji i nameću mu se novi, oduzimaju mu se djela koja je stvorio. Uporno traje prekrajanje podataka, kako bi poslužilo za opravdanje prisvajanja ovog ili onog dijela naše kulture. Tako je Barski rodoslov, popa Dukljanina, od samog starta interpretiran kao djelo srpske ili hrvatske istoriografije. I tako, podaci koje on donosi odbacivani su u korist djela cara Кonstantina Porfirogenita i poništavalo milenijumsko trajanje naše istorije. Sa istim ciljem nametao nam se kult Svetog Save srpskog, kao začetnika svega na ovom prostoru. Još do skoro nijekalo se postojanje Duklje kao države i kleo dukljanski identitet Crnogoraca, da bi se, ipak, ustuknulo pred činjenicama i perfidno pokušalo sa ubacivanjem dukljanskog nasljeđa u opštesrpsko.
Ništa bolje nijesu prošle ni ostale naše dinastije i vladari. Tako su veliki „srpski“ vladari postali Crnojevići, koji su svoju državu stvorili upravo borbom i protiv iste srpske despotovine, između ostalih. Tako Stefanica Crnojević tri puta pobjeđuje vojsku srpskog despota i otima mu Medun. Sva crnogorska kulturna dostignuća u srednjem vijeku, od manastira do Obodske štamparije, prekrojeni su kako bi se utopili u srpsko, hrvatsko ili albansko nasljeđe. Ipak, izgleda, najdeblji kraj u svemu izvukli su Petrovići. Njihov državnički i državotvorni rad na stvaranju moderne Crne Gore i podizanju crnogorske nacije, omalovažen je i odbačen zarad drugih nacionalizama i ideologija. Veliki crnogorski vladari poput vladike Danila, vladike Vasilija i Petra I ostali su zanemareni i njihov značaj umanjen do neprepoznavanja. Generacije Crnogoraca u XX vijeku skoro da nijesu čule za njih, niti se mnogo učilo o njima, u korist neke opšte jugoslovenske istorije.
Čak i kad je Gimnazija u Danilovgradu ponijela ime Petra I, pobjednika bitke na Martinićima i Кrusima, bilo je sporova i negodovanja. Sa druge strane, nemilice su svojatali Njagoša i kralja Nikolu, zbog njihovog navodnog „srpstva“. Svakako, najveći pjesnik južnoslovenskih prostora Rade Tomov nikako nije mogao ostati samo crnogorski. Njagovo djelo kao da je nadilazilo veličinu Crne Gore, pa je morao biti smješten u mnogo širi kontekst. Naravno, falsifikovanjem činjenica i izvlačenjem njegovih stihova iz konteksta fabrikovale su se brojne ideologije radi vladanja nad Crnom Gorom i Crnogorcima, da bi sve dobilo mučni krešendo u ratovima 90-ih i stvaranju kvazifašističke mitologije oko njegovog imena. Uticaj velikog crnogorskog vladike i pjesnika bio je očigledno toliki da ni njegovo grobno mjesto nije ostalo u miru, nego se od početka napadala ideja da crnogorski narod, istina prema shvatanjima tadašnjih vlasti i ideologije, izrazi svoje poštovanje prema svom najvećem pjesniku.
No, to je još uvijek aktuelna tema, izgleda, pa se sada poteže za nekim navodnim Njagoševim amanetima, kako bi se ponovo doveo na vrh Lovćena simbol okupacije nad Crnom Gorom. U istu svrhu, dobili smo ambivalentnu sliku knjaza/kralja Nikole I, koji kad treba svojata se i glorifikuje, a odbacuje se svaki njegov državnički rad i činjenica da je bio crnogorski vladar. Taj veličani i uzdizani gospodar „druge srpske“ države, koji se tokom cijele svoje vladavine uporno borio protiv malicioznih namjera Beograda protiv njega i njegovog naroda, koji nije govorio sa tri srpska vladara, odbačen je kao krpa zarad viših interesa 1918. godine.
Кonstantno izobličavanje i preokretanje činjenica tokom decenija dovelo je do sumnje i preispitivanja u ukupan crnogorski identitet. Međutim, nepobitnost podataka i istorijskih izvora iznova i iznova pokazuje neumitnost i samosvojnost crnogorskog naroda tokom više od milenijum trajanja. Na nama je da to i sačuvamo.
