Sedme večeri FIAT-a prisustvovali smo predstavi ,,Sakrij se da bi se pronašao“, koja nam dolazi iz Portugala. Režiju potpisuje Júlio Cerdeira, koji je i jedan od tri izvođača, među koje se ubrajaju i Rafael Pinto i Suevia Rojo.
Pri ulasku u salu, prvo što se primjeti jeste da je čitava prostorija ispunjena dimom, koji u potpunosti skriva pozornicu.
Tri tijela, jedna energija
Kada se publika smjesti, svijetla se gase, i u mraku polako počinje program, koji nastoji da nas zaintrigira i uznemiri, tako što se vraća korijenima pozorišta: misteriji i sirovosti ritualne igre.
Dizajn zvuka sastoji se od uzdaha, škripanja mikrofona i tehno muzike; osvjetljenje je slabo, varirajući između zagasito naranđastog, poput logorske vatre, i srebrnastog, nalink mjesečini.
Tri izvođača su obučena u isti kostim, s identičnom koštano bijelom životinjskom maskom. Njihova igra je žestoka, kombinujući eroticizam, nasilje i životinjsku energiju sa elementima kontorcionizma, na neki način potpuno depersonalizujući sopstvena tijela. Vrhunac njihove koreografije uključuje zgražavajuću fizičku bliskost; pod skoro nepostojećim svijetlom, dobija se iluzija da se tijela izvođača stapaju u nešto nalik na ljudsku gusjenicu.
Predstava sugeriše da prava moć umjetnosti leži u njenoj sposobnosti da odbaci svjesno, da barem na trenutak potpuno oslobodi čovjeka stega identiteta i omogući mu katarzu kroz prepuštanje instinktu, kroz predaju podsvjesnom, negiranom, represovanom dijelu sopstvenog uma.
Estetika bez razvoja
Međutim, mada je u ovome većinski uspješna, ona nema mnogo šta drugo da ponudi. Izuzimajući i ponavljanje pokreta, njena estetika je jednostavna, konstantna i nepromjenjiva, a u dramaturgiji performansa nema prevelike gradacije ili razvoja. Njen cilj je jasan i čist, ako ne previše dubok, i ona bira da ugladi jedan trik do savršenstva, umjesto da proba da sagradi nešto tematski i umjetnički kompleksnije.
Predstava je nastala kao koprodukcija čiji su partneri: BANQUETE – Associação de Investigação e Criação em Artes Performativas; Braga 25- Capital Portoguesa da Cultura 2025; Teatro Diogo Bernades; Município de Ponte de Lima, Instável – Centro Coreográfico e Taeatro Municipal da Porto. E Teatro Municipal do Porto; dok izvršnu produkciju potpisuje Rui Macário Ribeiro.Koreografiju potpisuje Júlio Cerdeira, muziku Miguel De, svjetlo Pedro Abreu, rekvizite i maske Ed Freitas i Nuno Fonseca, a fotografiju Joāo Octávio Peixoto i Miguel De, a dizajn i video Luis Belo. Asistent izvođenja je bila Joana Gomes Martins, a umjetnički konsultanti Cláudia Marisa i Né Baros.
Filmski vremeplov
Iste noći, Vladimir Vučinić, FIAT-ov urednik filmskog programa, omogućio nam je da pogledamo tri jugoslovenska filma, nastala u periodu šezdesetig i ranih sedamdesetih, u produkciji filmske kuće ,,Dunav film”, jedne od najstarijih jugoslovenskih filmskih kompanija, koja je u periodu 1953-2006 proizvela 555 dokumentarnih i trinaest igranih filmova. U pitanju su:
“Odričem se sveta (1965)”, crno-bijeli film za čiju je režiju i scenario odgovoran Krsto Škanata, a čiji je direktor Jovan Jovanović. Film prikazuje mlade djevojke koje se odriču spoljnjeg svijeta i uzimaju monaške zavjete, koji se poput eha ponavljaju, isprepletani sa zovom ptica, dok pratimo život mladih monahinja, s posebnom vizuelnom pažnjom skrenutom na količinu fizičkog rada koji one dnevno obavljaju.
,,Moć (1973)” je film za čiju je režiju i scenario odgovoran Vlatko Gilić, u kom glumi Slobodan Ćirković Roko, a čiji su direktori fotografije Ljubomir Ivković i Žika Milić. U ovom neobičnom filmu bez dijaloga pratimo grupu ljudi u pećini, koji pomno prate naređenja vođe, čak i kada od njih zahtjeva poniženje i samopovrijeđivanje.
Ali, kako se film razvija, postaje upitno ko stvarno posjeduje moć u toj situaciji- da li jedan čovjek stvarno može kontrolisati masu, ili njegov autoritet zavisi od njihovog odobravanja i prihvatanja? Karakteristični za film su uski kadrovi mirnog ali sluđenog lica vođe, koji bez melodrame ili pretjerivanja ulivaju jezu.
“Dan više” (1972) je film isto tako u režiji Vlatka Gilića, čiji je direktor fotografije Ljubomir Ivković, a montažu potpisuje Aleksandar Ilić. Snimljen 1971, film isto tako ne sadrži dijalog, već prikazuje vode blizu varoši Bujabovac u Srbiji, za čije se blato vjeruje da ima izuzetne ljekovite sposobnosti.
Jedan relativno skroman prostor je, kroz vizuelni jezik filma prikazan kao prelijep, skoro mitski predio, dok se i bez riječi ili direktne akcije u raznolikoj okupljenoj rulji jasno ogledava mješavina nade i straha koja čini da ljudi i danas tragaju za fontanama mladosti i magičnim izvorima koji ih mogu spasiti.
