Zašto Srbi u Crnoj Gori ne mogu biti direktori, sudije, policajci, ambasadori i ministri? Zašto se ne školuju na svom jeziku i zašto nemaju ustanove kulture? Zašto za njih nema mjesta na Javnom servisu TVCG? Zašto Srbima u Crnoj Gori biznis ne ide od ruke? Zašto su Srbi građani drugog reda u Crnoj Gori? Na ova pitanja dva su odgovora. S jedne strane - Crna Gora nije država istih šansi za sve građane, a sa druge – Srbi u Crnoj Gori imaju problema samo zato što su Srbi.
Kad bi Srbi malo odustali od svog tradicionalnog, istorijskog, kulturnog i nacionalnog identiteta – država bi prema njima bila blagonaklonija. U suprotnom, i dalje će imati tretman građana na koje država ne računa. Vjerovatno ne postoji narod u Evropi čija se prava tako brutalno i neometano gaze, kao što je to slučaj sa srpskim narodom u Crnoj Gori. Jednostavnom analizom može se dokazati da režim Mila Đukanovića nad Srbima u Crnoj Gori sprovodi politiku nacionalne, kulturne, duhovne i ekonomske diskriminacije, segregacije i obespravljivanja, a da to nikoga, osim žrtava samih, nimalo ne uzbuđuje.
Recimo, u crnogorskim organima državne uprave, odnosno na rukovodećim mjestima u prosvjeti, zdravstvu, sudstvu i policiji, Srba gotovo da nema. Njihovo prisustvo u navedenim strukturama mjeri se ne procentima, nego promilima. Tu činjenicu je konstatovao i ombudsman Šefko Crnovršanin u svom godišnjem izvještaju koji je usvojila Skupština Crne Gore. Među sudijama Ustavnog, Vrhovnog, Apelacionog i Višeg suda – Srba nema. Ne postoji ni jedan direktor Srbin u osnovnim i srednjim školama, vrtićima, domovima zdravlja i bolnicama u Crnoj Gori. Nema ih ni među zaposlenima u diplomatsko-konzularnim predstavništvima Crne Gore u inostranstvu.
U školskim programima, naročito u udžbenicima istorije za osnovnu i srednju školu, Srbi se tretiraju kao rušilački i remetilački faktor, ne samo u Crnoj Gori nego uopšte u regionu, i kao jedini i isključivi krivac za sva negativna dešavanja na Balkanu u poslednjih sto godina. Isti tretman Srbi imaju i na televiziji Crne Gore, koja je navodno javni servis svih građana ove zemlje. Za književna, umjetnička i naučna djela nastala na srpskom jeziku, i čiji su autori Srbi, iz državnog budžeta ne izdvaja se ni jedan cent. Srpski jezik kojim u Crnoj Gori govori 65% ukupnog stanovništva ustavom je svrstan u kategoriju jezika drugog reda , dok je za službeni jezik proglašen tzv. crnogorski jezik, kojim govori 20% populacije u Crnoj Gori.
Ustav Crne Gore potpuno ignoriše postojanje Srba u ovoj državi, a ustavotvorac, očigledno, ne priznaje stvarnost. Istina, u preambuli Ustava kaže se da u Crnoj Gori žive „pripadnici naroda i nacionalnih manjina: Crnogorci, Srbi, Bošnjaci, Albanci, Muslimani, Hrvati i drugi“. I to bi bilo sve što se tiče tretiranja Srba u najvišem pravnom aktu ove zemlje. Međutim, to naravno ne samo da nije dovoljno, nego je i krajnje licemjerno konstatovati da su pripadnici pomenutih naroda ravnopravni građani, kad svako ko ne želi da zatvara oči pred činjenicama vidi kakav je položaj Srba u Crnoj Gori.
Da bi se obezbijedila nacionalna ravnopravnost, neophodni su novi ustavni i zakonski mehanizmi, kakvi postoje u višenacionalnim državama sa sličnom nacionalnom strukturom (u Belgiji, Bosni i Hercegovini, Makedoniji). Ne samo što ti mehanizmi u Crnoj Gori ne postoje, nego vlast svaku priču o ovoj temi tretira kao pokušaj rušenja države i ugrožavanja njenog navodno građanskog koncepta. Svaki pokušaj predstavnika srpskog naroda u Skupštini Crne Gore da se srpsko pitanje stavi na dnevni red, odnosno da se postavi pitanje elementarnih ljudskih prava Srba u Crnoj Gori, tretira se kao nacionalizam i udar na tzv. crnogorski demokratski projekat.
A šta u stvari traže Srbi u Crnoj Gori? Traže za sebe kolektivna prava, odnosno ono što svi drugi imaju. To je neophodno da bi se u Crnoj Gori uspostavio sistem etničke ravnoteže i da bi Crna Gora postala zemlja zaista ravnopravnih građana i ravnopravnih naroda. (Režim Mila Đukanovića, međutim, to ne dozvoljava, jer želi da uspostavi sistem crnogorske nacionalne hegemonije nad drugim narodima.)
Srbi u Crnoj Gori žele da Crna Gora bude stabilna i demokratska zemlja, a osnovno pitanje demokratije u svakoj višenacionalnoj državi jeste pravično rešenje nacionalnog pitanja. Srpski narod treba da se pozicionira kao pravni subjekt i da kao takav postoji u ustavu i zakonu, kako njegov položaj ne bi zavisio od toga ko je na vlasti u Crnoj Gori.
Srbi u Crnoj Gori su istorijski, autohtoni narod, koji ima svoj maternji jezik, svoju hiljadugodišnju kulturu, svoju prepoznatljivu nacionalnu individualnost, i kao takav narod žele da opstanu u zemlji svojih predaka, koji su prije samo sto godina u njoj činili 95% populacije. A da bi opstali, Srbi moraju steći pravno priznanje, odnosno status konstitutivnog naroda, proporcionalnu zastupljenost u organima državne uprave i kulturno-prosvetnu autonomiju.
Jednostavno rečeno, Srbi u Crnoj Gori ne traže za sebe ništa više od onoga što imaju drugi narodi u ovoj zemlji, i ne pristaju da imaju manje prava od drugih. Srbi, kao uostalom i svi drugi narodi, Crnu Goru uvažavaju i doživljavaju kao svoju državu tačno u onoj mjeri u kojoj ona uvažava njih.
Uspostavljanje nacionalne ravnopravnosti moguće je kroz izmjenu Ustava Crne Gore. Put do ovog cilja jeste težak i neizvjestan, jer vlast u Crnoj Gori ne pokazuje raspoloženje da se u tom pravcu krene. Naprotiv. Vlast pokazuje jasnu namjeru da pod firmom izgradnje građanske države vrši asimilaciju srpskog naroda, odnosno njegovo prevođenje u nacionalne Crnogorce. Stoga najistaknutiji predstavnici vlasti u Crnoj Gori, režimski istoričari i ideolozi, veoma često u svojim tekstovima Srbe u Crnoj Gori tretiraju kao političku, a ne etničku populaciju. Srpski narod je, po njihovom mišljenju, proizvod viševjekovne velikosrpske ideološke indoktrinacije i propagande. Srpstvo je, po njima, sinonim vjerske pripadnosti pravoslavlju, a ne etničke pripadnosti srpskom narodu. Srbima se, dakle, ne priznaje subjektivitet, odnosno pravo na nacionalnu samoidentifikaciju.
Takve skandalozne, i možemo slobodno reći neonacističke teze, morale bi biti predmet osude od strane nevladinog sektora, međunarodnih organizacija, ali i svih demokratski opredijeljnih pojedinaca u Crnoj Gori, koji ovu zemlju vide u perspektivi kao demokratsku i istinski građansku. Kolektivna (nacionalna), baš kao i individualna – građanska i ljudska prava su nepovrediva i neprikosnovena, i o tome se ne može nikakvom većinom odlučivati.
