Godina 2020, turbulentna kakva je bila, uticala je na sve građane da drastično promijene navike, kako one poslovne, tako i one privatne koje se odnose na zabavu, ali i potrošnju koju karakteriše luksuz. Izostanak turističke sezone i nemogućnost putovanja uticali su na značajno manje prihode svih operatera, kako od mobilne i fiksne telefonije, tako i od usluga maloprodaje.
Najveći pad je, prema očekivanju, zabilježen u segmentu pripejd prihoda tj. broja kartica, kao i smanjenom sezonskom korišćenju tradicionalnih telko servisa, kao i sa aspekta roming prihoda.
PRIHODI
Ukupni prihodi tri najveća telekomunikaciona operatera su tokom prošle godine iznosili skoro 194 miliona eura - 10 odsto manji nego godinu ranije. Sva tri operatera su registrovala pad prihoda, a pojedinačni podaci za nekoliko godina unazad su prikazani u tabeli:
Kompanija Mtel ostvarila je najveće prihode tokom prošle godine uz istovremeno najmanji procentualni pad na godišnjem nivou, sa prihodovanih skoro 75 miliona eura (5,7 miliona eura niže u odnosu na 2019. godinu).
Crnogorski telekom je zabilježio pad prihoda od 8,5 odsto i godinu završio sa skoro 74 miliona prihodovanih eura.
Najveći godišnji pad prihoda zabilježio je Telenor, sa ukupno 45 miliona eura tj. čak 9 miliona eura niže nego li godinu ranije.
Kao što se iz tabele vidi, prošlogodišnji prihodi su bili najniži u posljednjih šest godina.
PROFIT
Niži prometi, koji nijesu bili planirani s obzirom na iznenadno zaključavanje ekonomije, a na kraju i otkazivanje ljetnje sezone, uticali su da i godišnja zarada na nivou sektora bude manja.
Neto dobit sva tri operatera na kraju godine iznosila je 15,5 miliona eura i bila je čak 32 odsto niža u odnosu na godinu ranije.
Kompanija Mtel je jedina uspjela da čak i blago poboljša profitabilnost u odnosu na 2019. godinu, sa neto zaradom nakon oporezivanje na nivou od 8,5 miliona eura. Telenor je uspio da zaradi skoro 6 miliona eura, doduše uz godišnji pad neto zarade od 42 odsto.
Crnogorski telekom je ostvario svega 1,16 miliona eura neto zarade nakon plaćenog poreza, što je rezulat niže operativne dobiti za prošlu godinu. Međutim, imajući u vidu da je Telekom jedina od ove tri posmatrane kompanije registrovana kao akcionarsko društvo, vrlo je bitno da je uspjela da zadrži politiku isplate dividendi svojim akcionarima.
Pozitivni rezultat je kompaniji Mtel omogućio da se konačno oslobodi balasta gubitaka iz prošlih godina, tako da na kraju decembra 2020. godine je saldo neraspoređene dobiti konačno pozitivan i iznosi 4,2 miliona eura.
Sa druge strane, Telenor i Crnogorski telekom su dodali na svoj konto neraspoređene dobiti prošlogodišnju neto zaradu, te tako trenutno bilježe pozitvan saldo u iznosima od preko 16 miliona eura zadržane dobiti pojedinačno.
Iako je prošla godina bila izrazito poslovno teška, kompanije su uspjele da očuvaju kapital firmi, ali uz očito obaranje povrata na kapital. Prosječni povrat na kapital za posmatrane kompanije je na kraju godine bio na nivou 6,84 odsto, dok je Telenor najefikasnije koristio svoj kapital.
Prosječan povrat na kapital posmatrane tri kompanije je za posljednjih četiri godine bio na nivou od preko 10 odsto, što je jedan od boljih koeficijenata posmatrajući i brojne druge industrije. Ovo bi značilo da su ove tri kompanije proteklih četiri godine zarađivale 10 euro centi na svaki 1 euro vlasničkog kapitala.
ANGAŽOVANJE ZAPOSLENIH
Sektor telekomunikacija su svih proteklih godina krasile zarade značajno veće u odnosu na državni prosjek, a taj pozitivan trend je zadržan i tokom protekle godine. Prosječna neto zarada za sve tri posmatrane kompanije je u 2020. godini iznosila 1.371 euro, što je ipak za 9 odsto niže u odnosu na isti podatak za 2019. godinu.
Imajući u vidu da su prihodi po zaposlenom niži za preko 23 odsto, dok je neto dobit po zaposlenom manja za 44 odsto, zadržavanje plata na maltene istom nivou je značajno i za svaku pohvalu.
Najveće neto zarade su u prosjeku primali zaposleni u kompaniji Telenor – više od 1.530 eura, slijede radnici Mtel-a sa prosječnom neto platom na nivou kompanije u iznosu od 1.400 eura, dok su radnici Telekoma u prosjeku mjesečno primali iznos od 1.170 eura.
Da budemo precizni, sve navedene podatke kao i one o iznosu troškova za neto zarade zaposlenih smo preuzimali iz zvaničnih godišnjih finansijskih izvještaja kompanija dostavljenih Upravi prihoda (bilans stanja, uspjeha i statistički aneks). Međutim, na bilansnim pozicijama na kojima su predstavljeni troškovi neto zarada evidentiraju se i podaci o naknadama zarada i ličnim rashodima, što bi u krajnjem značilo da iznos prosječne zarade može varirati u zavisnosti od visine tih troškova.
Poređenja radi, prosječna neto zarada u sektoru Informisanja i komunikacija je u 2020. godini bila na nivou od 697 eura po podacima Monstata, dok je prosječna zarada u državi bila 524 eura.
Podatak koji takođe raduje jeste i povećanje broja zaposlenih u ovim trima kompanijama, što govori da rukovodstva ovih firmi uprkos kovid krizi vjeruju da nam predstoji brzi oporavak koji će zahtijevati i dodatno angažovanje kadrova.
Ukupan broj zaposlenih u ove tri firme je na kraju decembra prethodne godine bio 1.146 što je ravno 100 radnika više u odnosu na godinu ranije.
U Telenoru je na kraju godine angažovano bilo 264 stalno zaposlena radnika - čak 59 više, dok je u kompaniji Mtel stalno zaposlenih 381, odnosno 56 više novozaposlenih. Crnogorski telekom pak i dalje smanjuje broj radnika, tako da je sada na brojci od 501 zaposlenog, što bi značilo da su tokom prethodne godine smanjili broj zaposlenih za 15.
TRŽIŠNO UČEŠĆE
Agencije za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost je sprovela istraživanje o stepenu zadovoljstva korisnika elektronskih komunikacionih usluga u Crnoj Gori krajem maja i početkom juna 2020. godine. Istraživanje se odnosilo na stepen zadovoljstva korisnika uslugama fiksne i mobilne telefonije, interneta i distribucije televizijskih i radio programa...
Po rezultatima istraživanja, fiksnu telefonsku liniju ima 55 odsto ispitanika, dok je uslugama fiksne telefonije zadovoljno 79 odsto ispitanika, a cijenama usluga u fiksnoj telefoniji zadovoljno je 64 odsto ispitanika. Iako se može reći da je stepen zadovoljstva ispitanika visok, podaci o broju korisnika fiksne telefonije ipak govore da ima i onih koji mijenjaju operatera.
Kompanija Mtel je nastavila sa jačanjem tržišnog učešća u ovom segmentu i na kraju prethodne godine je skoro 36,6 odsto korisnika bilo pretplatnik njihovih usluga fiksne telefonije. I ostale kompanije u ovom segmentu (Telenor i Telemach) bilježe rast učešća na uštrb smanjenja broja korisnika Crnogorskog telekoma, koji i dalje drži lidersku poziciju sa skoro 54 odsto aktivnih pretplata.
Kada je riječ o mobilnoj telefoniji, generalni nivo zadovoljstva korisnika uslugama mobilnih mreža je po rezultatima istog istraživanja nešto veći i iznosi 84,7 odsto, dok je nivo zadovoljstva korisnika njihovim cijenama 72,2 odsto.
Istraživanjem se došlo do saznanja da od ukupnog broja korisnika mobilnih usluga neku od internet aplikacija za komunikaciju (Viber, Fejsbuk Mesindžer, Instagram, Voc ap) koristi čak 85 odsto korisnika mobilne telefonije, što je daleko više od 66 odsto koliko ih koristi uslugu SMS poruka.
Ako posmatramo ukupno učešće u ukupnom broju korisnika mobilne telefonije i tu možemo primijetiti da Mtel posljednjih par godina drži lidersku poziciju, dok Crnogorski telekom bilježi oporavak, najviše zahvaljujući padu broja aktivnih korisnika kompanije Telenor.
Evidentna je činjenica da je broj postpejd korisnika u prethodnoj godini nastavio sa rastom, dok se gotovo potpuni nedostatak ljetnje sezone snažno odrazio na pripejd segment, u smislu značajno manjeg broja aktivnih kartica. Ukupan broj postpejd kartica je dostigao cifru od impozantnih 625 hiljada, što bi maltene značilo da svaki stanovnik Crne Gore ima postpejd pretplatu. Ako posmatramo samo godinu za nama, primjećujemo da je Telenor izgubio nekoliko stotina svojih korisnika, dok je čak 10 hiljada novih postpejd ugovora u kompaniji Mtel. Crnogorski telekom i dalje drži lidersku poziciju u ovom segmentu uz blagi godišnji rast broja novih postpejd ugovora.
Već toliko pomenuto zaključavanje i prazne plaže, učinile su da segment pripejd kartica zabilježi godišnji pad od čak 85 hiljada brojeva, koji je ravnomjerno raspoređen na sva tri konkurenta u ovom segmentu, čime su oni zadržali maltene identično tržišno učešće u odnosu na godinu ranije.
Lidersku palicu i dalje drži Telenor, iako je razlika u odnosu na Mtel kao pratioca sada svega 5 hiljada pretplatnika.
POST KOVID TELEKOMUNIKACIJE
Godina u koju smo već dobro zagazili još ne obećava da će se situacija značajnije popraviti, makar ako gledamo na epidemiološku situaciju i nepoznanice koje prate eventualno otvaranje tj. zatvaranje granica i sa tim odlukama povezanu ljetnju turističku sezonu.
Međutim, telekomunikacione kompanije sve više zalaze u brojne druge biznise, sa namjerom da diverzifikuju svoje poslovanje, pa je takvo nešto vrlo vjerovatno očekivati i kod nas. Preko medija, aplikacija, industrije zabave, start-apova, ove kompanije pokušavaju da kreiraju nova tržišta i nove niše, kojima se trude nadomjestiti pad prihoda u segmentu tradicionalnih komunikacija.
Kovid nas je sve primorao da radimo iz svojih domova i sada apsolutno sve više zavisimo od kanala komunikacije, za koje se trudimo da ih koristimo što jeftinije možemo. Hoće li telekomunikacione kompanije pronaći način da u takvoj konstelaciji želja i mogućnosti pronađu put za očuvanje profitabilnosti poslovanja, pitanje je od velikog značaja, u prvom redu za onih hiljadu i sto radnika ove tri analizirane kompanije.
