Sutkinja Osnovnog suda u Beranama Dubravka Popović ponovo je odbila da preinači svoju odluku o odbijanju zahtjeva Osnovnog državnog tužilaštva za privremeno oduzimanje spomenika Pavlu Đurišiću iz Manastira Đurđevi stupovi.
Vanraspravno vijeće Osnovnog suda u Beranama po drugi put je, sredinom oktobra, poništilo odluku sutkinje Popović, koja je odbila zahtjev tužilaštva za privremeno oduzimanje spomenika ratnom zločincu Pavlu Đurišiću iz konaka Manastira Đurđevi stupovi, i vratilo joj predmet na ponovno odlučivanje.
Sutkinja je, kako je Pobjeda juče saznala, ostala pri svom prvobitnom stavu.
Predsjednik tog suda Ivan Došljak, kratko je potvrdio za Pobjedu da se sada očekuje ponovna odluka Vijeća, koje može da preinači njenu odluku ili da je potvrdi.
Pojedini izvori iz tog suda saopštili su Pobjedi da se razmatra opcija da se predmet oduzme od postupajuće sutkinje Popović. Predsjednik Suda Došljak nije odgovorio Pobjedi na to pitanje
Nakon odluke Vanraspravnog vijeća, kako je ranije saopšteno, od sutkinje je traženo da zahtijeva dodatne dokaze od policije i tužilaštva o tome gdje se spomenik nalazi.
Akcija za ljudska prava (HRA) je 4. novembra saopštila da su podnijeli inicijativu Komisiji za Etički kodeks sudija u odnosu na sutkinju Osnovnog suda u Beranama, zbog sumnje da je ponovljenim odbijanjem prijedloga ODT Berane za privremeno oduzimanje spomenika, uprkos odlukama vijeća koja su ukidala njene odluke, postupala protivno načelima stručnosti, savjesnosti i nepristrasnosti, propisanim Etičkim kodeksom sudija.
Spirala odluka
Na taj način se formirala višemjesečna spirala odluka između tužilaštva, suda i vijeća.
Tužilaštvo je 8. oktobra zahtijevalo od suda - nakon neuspješne akcije od 1. oktobra, kada spomenik u konaku Manastira Đurđevi stupovi nije pronađen - da odobri privremeno oduzimanje spomenika iz konaka.
Sutkinja je 13. oktobra donijela rješenje kojim je odbila prijedlog ODT Berane za privremeno oduzimanje navedenog predmeta. Tužilaštvo se na tu odluku žalilo, Vijeće je uvažilo žalbu, ali je sutkinja ostala pri odluci.
Ista situacija dogodila se i krajem septembra, kada je ista sutkinja odbila zahtjev tužilaštva za oduzimanje spomenika. Nakon toga, Vanraspravno vijeće suda ukinulo je odluku sutkinje Popović i vratilo joj predmet na ponovno odlučivanje.
Ona je ostala pri svom rješenju, pa je Vanraspravno vijeće 1. oktobra donijelo odluku da se žalba tužilaštva uvaži, odnosno da se spomenik iz konaka privremeno oduzme od starješine Manastira.
ODT Berane je 8. oktobra uputilo novi zahtjev sudu, koji se takođe odnosio samo na konak - iako ga tamo nije bilo prilikom prethodne provjere. Sada se ponovo čeka na odluku Vijeća.
Sud je 8. avgusta, kada je u Gornjem Zaostru podignut, a zatim sklonjen spomenik četničkom komandantu, naložio njegovo privremeno oduzimanje, jer može poslužiti kao dokaz u krivičnom postupku protiv okrivljenog Vujadina Dobrašinovića, zbog krivičnog djela povreda i nedozvoljeno podizanje spomen-obilježja u saizvršilaštvu, iz čl. 411, a u vezi sa čl. 23 Krivičnog zakonika Crne Gore.
Pravni eksperti su za Pobjedu pojasnili da sud donosi rješenje o privremenom oduzimanju spomenika na osnovu zahtjeva ODT-a. U tom prilogu se nalazi i obavještenje Uprave policije - Regionalni centar „Sjever“, OB Berane, u kojem je navedeno gdje se tačno spomenik nalazi i od koga se oduzima. Sud je tada donio rješenje o privremenom oduzimanju, na osnovu zvaničnih informacija.
Manastir i Ministarstvo mirni
U rješenju čije se izvršenje izjalovilo, jer spomenika u konaku nije bilo, pisalo je da je starješina Manastira dužan da preda spomen-obilježje Upravi policije.
Nastojnik Danilo Trpčevski je policiji, koja je postupala po nalogu tužioca, kazao da samo mitropolit Metodije ima ključ od pojedinih prostorija, što je bio dovoljan razlog da se te prostorije ne pregledaju.
Mitropolit Metodije je prilikom otkrivanja spomenika u Gornjem Zaostru poručio da će spomenik Đurišiću staviti u crkvu, „pa neka ga, kako je rekao, sruše“.
Premještanje spomenika Pavlu Đurišiću sa postamenta u Gornjem Zaostru u obližnju crkvu, za Upravu za zaštitu kulturnih dobara, znači da Eparhija budimljansko-nikšićka nezakonito postavlja spomenik u kulturno dobro u opštini Berane.
Ministarka kulture Tamara Vujović je prije tri dana u Skupštini rekla da je taj predmet za njih završen, odnosno „dekomponovan“, jer je uništen i uklonjen postament na kome se nalazio.
- Ministarstvo kulture i medija je u slučaju postavljanja spomenika ratnom zločincu Pavlu Đurišiću adekvatno i promptno reagovalo, i za taj resor je slučaj doveden do kraja - kazala je ministarka Tamara Vujović. - Adekvatno i promptno smo reagovali i za nas je taj postupak doveden do kraja, za razliku od drugih organa koji imaju da traže predmet izvršenja eventualnog krivičnog ili prekršajnog djela. To spomen-obilježje je dekomponovano - postament je urušen, ploče nema, a kip se ne nalazi u kulturnom dobru - rekla je Vujović u Skupštini.
ODT demantovalo policiju
Uprava policije je nakon tog „sklanjanja“ saopštila da oni nijesu organ koji uklanja spomenik, već da je to u nadležnosti službe Opštine Berane, kojoj je rješenjem Ministarstva kulture i medija naložena radnja uklanjanja, kao jedinom izvršnom organu za uklanjanje spomenika.
Kazali su da je Uprava policije bila spremna i organizovana da pruži asistenciju.
- Tokom cijelog dana 7. avgusta, kao i narednog dana, 8. avgusta, do 13.53 časa, policijskim službenicima nije izdat nalog za oduzimanje spomenika. Nalog je prvi i jedini put izdat 8. avgusta u 13.53 časa, nakon čega je u 14.20 časova spomenik uklonjen sa lokacije i premješten u crkvu. Prethodno, u jutarnjim časovima 8. avgusta, rukovoditeljka Osnovnog državnog tužilaštva u Beranama, u komunikaciji sa policijskim službenicima, ukazala je da oduzimanje spomenika nije nužno za dokazivanje krivičnog djela, te da se radi o gabaritnom predmetu čije je uklanjanje neizvodljivo bez specijalne mehanizacije - saopštila je tada policija.
Te navode policije demantovali su iz ODT Berane. Kazali su da je 6. avgusta tužiteljku obavijestila Uprava policije da su došli do operativnih podataka da će se 8. avgusta obaviti tradicionalno okupljanje u mjestu Gornje Zaostro, a kao ključni događaj planirano je postavljanje spomen-obilježja Pavlu Đurišiću.
Naveli su i da je ODT, nakon obavještenja 7. avgusta 2025. godine, da je u Gornjem Zaostru, u Beranama, na privatnoj parceli Vujadina Dobrašinovića, postavljeno spomen-obilježje Pavlu Đurišiću, tužiteljka izdala nalog policijskim službenicima da se odmah ukloni predmetno spomen-obilježje i oduzme kao predmet izvršenja krivičnog djela.
Incidenti i inicijative
Prilikom uklanjanja spomenika 8. avgusta došlo je do težeg incidenta, kada su novinari Pobjede i Vijesti - Stevo Vasiljević i Boris Pejović - bili napadnuti fizički i verbalno, a upućene su im i prijetnje smrću. Prijetnje su upućene i novinaru Balši Rudoviću.
Za sada su pokrenute tri optužnice zbog krivičnog djela prinude i pet prekršajnih postupaka pred Sudom za prekršaje.
Akcija za ljudska prava (HRA) je 4. novembra zatražila da se utvrde razlozi nepostupanja državnih organa u slučaju nezakonitog spomenika Pavlu Đurišiću.
Podnijeli su nadležnima inicijative za utvrđivanje odgovornosti sutkinje Osnovnog suda u Beranama, rukovoditeljke Osnovnog državnog tužilaštva u Beranama, te policijskih službenika i načelnika Odjeljenja bezbjednosti Berane, kako bi se analiziralo njihovo postupanje i utvrdili razlozi zbog kojih nije spriječeno nezakonito postavljanje spomenika, odnosno zbog kojih on već tri mjeseca nije oduzet kao predmet izvršenja krivičnog djela.
Dvije inicijative podnijete su u cilju ispitivanja povreda Etičkog kodeksa sudija i Etičkog kodeksa državnih tužilaca, a treća u cilju ispitivanja disciplinskih propusta na strani načelnika i policijskih službenika.
- Kako su saopštenja Osnovnog državnog tužilaštva u Beranama i Uprave policije kontradiktorna u pogledu vremena u kojem je nadležno tužilaštvo izdalo nalog za oduzimanje spomenika, očekujemo da nadležni organi utvrde hronologiju događaja i propuste službenih lica koja su bila dužna da efikasno obezbijede primjenu zakona - poručili su iz HRA.
Komisiji za Etički kodeks državnih tužilaca podnijeta je inicijativa protiv rukovoditeljke ODT Berane radi utvrđivanja da li je, ako su tačni navodi Uprave policije, neblagovremenim izdavanjem naloga za oduzimanje spomenika povrijedila obavezu iz Etičkog kodeksa državnih tužilaca da postupa stručno, savjesno i bez odlaganja, te da obezbijedi efikasnu i funkcionalnu saradnju sa policijom.
Odjeljenju za unutrašnju kontrolu policije podnijeta je pritužba na rad policijskih službenika i načelnika OB Berane, zbog sumnje da nijesu postupili po nalozima tužilaštva, kao i da nijesu samoinicijativno preduzeli mjere da se obezbijedi predmet izvršenja krivičnog djela.
- Ako se utvrdi da su svi nalozi postojali, kao i da policija nije blagovremeno i efikasno postupila, takvo ponašanje bi predstavljalo težu povredu službene dužnosti u smislu člana 173 stav 1 tačka 7 Zakona o unutrašnjim poslovima i člana 95 stav 1 tačka 1 Zakona o državnim službenicima i namještenicima - piše u pritužbi.
Tužilaštvo je postavljanje spomenika ratnom zločincu iz Drugog svjetskog rata, odlikovanom od strane Hitlera, kvalifikovalo kao krivično djelo povreda i nedozvoljeno podizanje spomen-obilježja. NVO su tada uputile apel Vrhovnom državnom tužiocu da se djelo kvalifikuje i kao izazivanje nacionalne, rasne i vjerske mržnje.
- Smatramo nedopustivim da državni organi nijesu spriječili podizanje spomenika, iako su o namjeri da se postavi bili blagovremeno obaviješteni, kao i to da je taj spomenik, kao predmet izvršenja krivičnog djela, već tri mjeseca van domašaja nadležnih organa - poručili su iz HRA.
Pozvali su nadležne da bez odlaganja ispitaju sve navode, utvrde odgovornost učesnika i obavijeste javnost o rezultatima postupanja.
Pavle Đurišić i njegovi četnici sarađivali su sa ustašama i nacistima, odgovorni su za ubistva oko 8.000 muslimanskih civila, žena, djece i staraca u Pljevljima, Foči i Čajniču.
