Očigledan krah takozvanih protestnih litija doveo je do toga da u Srbiji razmišljaju o alternativama, njihovom nastavku drugim sredstvima – pa i kroz formu jedne takve komisije, odnosno najavu formiranja specijalnog tima za zaštitu svetinja - srpske i hrišćanske duhovne baštine na prostorima na kojima živi srpski narod. Mađutim, pitanje svih pitanja glasi: od koga SPC i Republika Srbija „brane svetinje“ u Crnoj Gori – poručio je za Pobjedu novinar i publicista Vladimir Jovanović.
Srpski mediji su prije nekoliko dana objavili nezvaničnu informaciju da je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić inicirao formiranje ove komisije, a njegov generalni sekretar Nikola Selaković potom i zvanično potvrdio tu informaciju.
Ideja srpskog šefa države je da se kroz rad ovog tima međunarodnoj javnosti argumentovano predoče svi rizici od nestajanja hrišćanske baštine, prije svega na Kosovu, ali i da se spriječi, kako su objavile Novosti, da slična zla sudbina zadesi srpska sveta mjesta u Hrvatskoj, ali i u Crnoj Gori.
Ideološki otrovi
- Selaković i njegov nadređeni su se malo pogubili u vremenu i prostoru, možda spinuju vlastitu javnost ili u panici kuraže sâmi sebe. Radi se o slabašnom trzaju da se rehabilituje ideja „velike Srbije“, koja je u protekle tri decenije pretrpjela teške moralne, vojne i političke poraze – ističe Jovanović.
Naši slobodarski preci su, dodaje on, predvođeni Crnojevićima i Petrovićima-Njegošima, tokom vjekova izgradili i do 1918. očuvali Autokefalnu crkvu i nezavisnu državu.
- Tu autohtonu tradiciju Crne Gore nijesu stvarali nikakvi vučići porijeklom iz Bugojna, ili selakovići iz Užica, ukoliko njihovi preci kao bašibozuk pod turskim pašama nijesu nasrtali na slobodnu Crnu Goru – što nije isključeno. Za razliku od Crnogoraca i Crne Gore, novovjekovna istorija Srbije i Srba je istorija pod okupacijama, a u crkvenom smislu su oni do 1879. bili nesamostalni, podređeni Carigradu – podsjeća sagovornik Pobjede.
Ukazuje na Linkolnove riječi: „Možeš lagati neke ljude sve vrijeme, možeš lagati sve ljude neko vrijeme, ali ne možeš lagati sve ljude sve vrijeme“.
- I zaista, nema više jugoslovenskih centralističkih diktatura – Karađorđevićeve, komunističke i Miloševićeve, koje su uspostavile, odnosno čuvale monopole SPC u Crnoj Gori. Iz Beograda su nam, između ostaloga, sistemski zabranjivali slobodu govora i štampe, uključujuči i istraživanja naše narodne istorije i necenzurisano publikovanje knjiga, te nam, nalik kakvoj zaostaloj koloniji, propisivali kroz svoje represivne anticrnogorske režime „ko smo i što smo“. Objavljen je posljednjih godina nepregledan niz arhivskih dokumenata i provjerljivih činjenica iz crnogorske istorije, uključujuči i crkvenu. Tako da, slava Bogu, sve više iz dana u dan – a na žalost Vučića i Selakovića – postajemo imuni na ideološke otrove, kojima smo iz Beograda decenijama kontaminirani – kategoričan je Jovanović.
On vjeruje da je „očigledan krah takozvanih protestnih litija, doveo do toga da u Srbiji razmišljaju o alternativama, njihovom nastavku drugim sredstvima – pa i kroz formu jedne takve komisije“.
- Zakonom o slobodi vjeroispovijesti se utvrđuje da svetinje, svih religija, sagrađene do 1918, koje su kroz vjekove stvarane od državnoga novca ili novca građana, naših predaka – pripadaju državi Crnoj Gori, odnosno svim građanima Crne Gore. Što se tiče statusa imovine Istočno-pravoslavne crkve u Crnoj Gori od 1485. je uzakonjeno da je crkvena imovina državno imanje koje se daje na upravljanje, ali ne i u svojinu jerarhije tj. Crkve. Te je potvrđeno i odlukom Crnogorske narodne skupštine (1868), Opštim imovinskim zakonikom (1888), Ustavom pravoslavnih konsistorija (1904), te drugim aktima i praksom do 1918. godine – podsjeća Jovanović.
Presuda
Ovakav status crkvene imovine u Crnoj Gori, dodaje on, nije mijenjan ni nakon 1918. godine, tj. ni nakon nasilnoga ukidanja autokefalne Mitropolije Crnogorske pravoslavne crkve.
- Međutim, od kraja1980-ih, naročito od 1990-ih, dolazi do tajanstvenih vlasničkih upisâ SPC u katastar u svojstvu navodnoga vlasnika određene imovine. Pravni osnov za izvršene promjene u katastaru u korist SPC, po pravilu, nije naveden, iako zakonske odredbe preciziraju da su one legalne samo ukoliko se za takvu promjenu priloži propisani dokaz. Sada je država Crna Gora, kroz zakonske procedure, dužna da otvori postupke preispitivnja pravne valjanosti upisa nekih vjerskih objekata u katastar. U odnosu na tvrdnje SPC da će im se neosnovano oduzeti imovina, Zakon otvara mogućnost transparentnog dokazivanja takvih tvrdnji na šest pravnih nivoa – naglasio je Jovanvić.
Kategoričan je da je ključni problem SPC odluka Evropskog suda za ljudska prava koji je 2012. proglasio neosnovanom predstavku koju su podnijeli eparhija budimljansko-nikšićka SPC i Vlada Republike Srbije.
- Taj sud je u odluci doslovno naveo da su lišene svakoga pravnoga osnova tvrdnje SPC i Srbije da su podnosioci predstavke navodne žrtve povrede prava na mirno uživanje imovine, prava na pravično suđenje, kao i da su žrtve diskriminacije od strane države Crne Gore. Ove godine je isti sud, po predstavci jedne advokatske kancelarije iz Beograd, bliske tamošnjoj Vladi i SPC, utvrdio da ne postoji pravni osnov za izdavanje privremene mjere kojom bi se državnim organima Crne Gore zabranilo sprovođenje Zakona o slobodi vjeroispovijesti, do donošenja odluke Ustavnoga suda Crne Gore. SPC je, preko posrednika – advokatske kancelarije iz Novoga Sada, početkom godine podnijela, pa ubrzo povukla svoje inicijative pred Ustavnim sudom Crne Gore. Šta nam sve to govori? SPC i Srbija imaju veliki problem – za svoje pretenzije nemaju dokaze, niti pravne, ili crkveno-pravne, niti istorijske – objašnjava Jovanović.
SPC, ističe on, nema tradiciju u Crnoj Gori dužu od stoljeća, „niti je nasljednica autokefalne, crnojevićke i petrovićevske crkve, koja je, Božjim blagovoljenjem, nisposlanjem Svetoga Duha, stožer novovjekovne, nacionalne crnogorske samobitnosti, pravoslavne duhovnosti, slobodarstva i državotvorstva Crnogoraca“.
- Kad stvari ogolimo, SPC je – crkva Srbije, pod tim nazivom je uglavnom prepoznaje i imenuje i Vaseljenska patrijaršija (Ἐκκλησία τῆς Σερβίας). Krađorđević je 1920. osnivač SPC i za prvoga patrijarha SPC postavio Dimitrija Pavlovića, koji je od 1905. bio mitropolit Srbije. U Zakonu o crkvama i verskim zajednicama iz 2006. Republika Srbija napominje da „SPC ima izuzetnu istorijsku, državotvornu i civilizacijsku ulogu u oblikovanju, očuvanju i razvijanju identiteta srpskog naroda“. Središte SPC je u Beogradu, Ulica kralja Petra br. 5, a toj adresi su podređene i eparhije Crnogorsko-primorska i Budimljansko-nikšićka, koje su bez ikakvih posebnih prava u odnosnu na oslalih četrdesetak eparhija unutar SPC. Iz Beograda su postavili 1990. arhijereja na Cetinju, takođe, 2001. su osnovali Budimljansko-nikšićku eparhiju. SPC je podložna čitavoj lepezi uticaja pravne, političke, finansijske, kadrovske i obavještajne prirode od strane države Srbije – ukazuje Jovanović.
Hrišćanska baština
Vladimir Jovanović ističe da je nonsens da se Srbija bavi „zaštitom hrišćanske baštine“ u Crnoj Gori, ističući da hrišćanska baština Crne Gore obuhvata i nasljeđe prvoga milenijuma nove ere, kada je crkva bila jedinstvena.
- Takođe, i nasljeđe Rimokatoličke crkve, još od 11. vijeka i stvaranja prve starocrnogorske države naših slovenskih predaka – Dukljanskoga kraljevstva i prve naše samostalne crkvene ustanove, ondašnje Dukljanske crkve („Diocliensis [Dioclitana] atque Antibarensis ecclesia“), sadašnje Barske nadbiskupije, čiji se poglavar u 11. vijeku službeno imenuje kao arhiepiskop dukljanski („Archiepiscopo Diocliensis atque Antibarensis ecclesiae“) – objašnjava on.
Papa 1078. pisanim aktom, podsjeća Jovanović, apostolski blagosilja našega prvoga kralja Mihaila Vojislavljevića.
- Ima li to ikakve veze sa Srbijom i Srbima, Vučićem i Selakovićem? Naravno da nema. Srbi će od pape kraljevsku krunu dobiti tek oko 140 godna kasnije – naglašava on.
