Dok se i u našoj javnosti najavljuju rigorozne zabrane u oblasti duvanskih i novih nikotinskih proizvoda, iskustvo Australije donosi nam značajan uvid u to šta takve odluke mogu da proizvedu. Naime, Australija je uvela zabrane, a umjesto pada potrošnje, dobila je eksploziju crnog tržišta, porast nasilja i fiskalni trošak koji sada mjeri stotinama miliona dolara, piše ABC news.
Posljedice zabrana u oblasti duvanskih i nikotinskih proizvoda u Australiji
Ministar zdravlja Mark Batler priznao je da je problem „eksplodirao“ u najveću pojedinačnu prijetnju po javno zdravlje u Australiji. On naglašava da crno tržište ne znači samo izmakle poreze, nego i nekontrolisan kvalitet proizvoda, dostupnost maloljetnicima i širenje mreža organizovanog kriminala u druge djelatnosti.
Zbog takve situacije, federalne vlasti najavljuju formiranje nove Nacionalne grupe za razbijanje kako bi suzbile bujajuće tržište ilegalnog duvana i druge povezane prijetnje. Inicijativu predvodi Australijska granična služba, a za istim stolom okuplja državnu i saveznu policiju, finansijskog istražitelja AUSTRAC, Komisiju za kriminalističku obavještajnu djelatnost, poresku upravu, ministarstva unutrašnjih poslova, zdravlja i poljoprivrede, službu Services Australia i komesara za ilegalni duvan. Cilj je da se koordinisano udari na „srednji nivo“ kriminala i na tzv. predvodnike u lancu - posrednike, male biznise i samostalne uvoznike, distributere i prodavce koji održavaju sivu ekonomiju.
Ministar unutrašnjih poslova Toni Berk, gostujući u emisiji Insiders, objasnio je zašto potreban viši stepen uvezivanja institucija.
„Moramo da sagledamo šta se dešava prije nego što roba stigne do granice, šta se dešava poslije prelaska granice, šta na nivou skladišta i šta se dešava sa tokovima novca“, poručuje ministar.
Federalni budžet trpi gubitke i dodatno finansira borbu protiv ilegalnog duvana
Cijena tog pristupa je visoka. Nova struktura finansira se iz 188,5 miliona australijskih dolara već opredijeljenih Graničnoj službi za borbu protiv ilegalnog duvana, dok je ukupno, od početka prošle godine, uloženo 350 miliona dolara u različite mjere suzbijanja. Istovremeno, federalni budžet trpi gubitke - uprkos ponovljenim povećanjima akcize, prihodi opadaju jer se potrošači sele na nezakonitu ponudu. U praksi, fiskalni teret se pomjera s poreskih priliva na troškove bezbjednosnog aparata.
Posljedice nisu samo novčane. Kriminalne grupe, koje su preuzele isporuku i distribuciju, vode otvorene ratove za teritoriju. Nasilje, posebno u državama Viktorija i Novi Južni Vels, postali su dio sumorne hronike. U takvoj klimi, procjene o šteti prelaze u sferu javnog zdravlja.
Australijski primjer, tako, nudi jasnu sliku jedne politike koja je, u namjeri da suzbije potrošnju, pojačala moć crnog tržišta. Kada legalni kanali postanu preskupi ili nedostupni, tržište ne nestaje, ono mijenja oblik i način funkcionisanja. Država tada plaća dvostruko - izgubljenim prihodima i rastućim troškovima bezbjednosti. A kada i ministar zdravlja upozori da je crno tržište „najveća prijetnja“ javnom zdravlju, postaje jasno da su posljedice izašle iz sfere poreske politike i ušle u zonu opšte bezbjednosti.
